Wie is de kartrekker? 46

Ik ontmoet Ebbe in het restaurant van een hotel in Bilthoven. Ebbe is actief als raadslid in de gemeente Bilthoven en tevens betrokken bij transition town de Bilt. Het is daarom interessant om juist met hem over de verhouding tussen de gemeente en de transition town te spreken. Hij

47

vertelt mij dat transition town de Bilt voor hem een groep enthousiaste burgers is die samen iets probeert te verwezenlijken. De gemeente speelt daar voor hem zeker ook een rol bij.

“Enerzijds schuift de gemeente veel werk op ons af door een stichting in het leven te roepen waarbinnen bedrijfsleven en burgers dan van alles mogen gaan inrichten. Wij moeten wel stappen zetten naar de gemeente toe, zo wordt er namelijk juist ruimte gecreëerd waar binnen wij kunnen opereren. Ik denk dat ik waar mogelijk mijn gemeentelijke ervaring probeer te delen om zo de transition town weerbaarder te maken voor de gemeente. Daarbij hoort een bepaalde kennis van de arena namelijk. Dit probeer ik wel op de achtergrond te blijven doen zodat TT zich niet verbindt met mijn politieke partij.”

Er wordt vaker aangegeven dat het lastig is om te onderscheiden wat de motivatie van de gemeente is om transitie initiatieven te stimuleren; de relatie wordt gestimuleerd maar heeft soms niet de gewenste consequenties. Zo geeft Sophia, van duurzaam dorp Diemen, aan dat ze ook wel eens het idee heeft dat de gemeente zich middels transition towns profileert en daarmee naar buiten komt als een orgaan dat heel veel bezig is met duurzaamheid. Gerard van transition town de Bilt geeft aan daar soms gefrustreerd door te zijn.

“De gemeente schuift eigenlijk dingen af op ons als transition town. De gemeente doet zelf helemaal niks maar ze richten wel een stichting op waar binnen de burgers en het bedrijfsleven het moet gaan organiseren. Ik dacht, moeten we daar wel mee in zee gaan. Ik vind natuurlijk dat ook de gemeente wel verantwoordelijkheden heeft. Elke nieuwe woning die gebouwd wordt zou bijvoorbeeld energieneutraal moeten zijn. Dat kun je vastleggen. Maar dat had de gemeente al lang moeten doen.”

De complexiteit binnen de relatie met lokale bestuurders zit hem ook wel in de wil tot samenwerking enerzijds, en het afzetten tegen de huidige organisatiestructuur anderzijds. De relatie met de gemeente verschilt ook per transition town. Dit heeft sterk te maken met de politieke partijen die deel uit maken van de gemeenteraad. In Duurzaam Dorp Diemen wordt aangegeven dat de raad uit progressieve partijen bestaat en dat zij zeer tegemoetkomend zijn naar Duurzaam Dorp Diemen. Sophia geeft aan dat de relatie heel goed is en er echt naar elkaar wordt geluisterd. “Terugkerende bijeenkomsten tussen burgers en gemeente worden best wel serieus aangepakt.”

48

Buiten Duurzaam Dorp Diemen geven de respondenten uit Nijmegen en Bilthoven aan dat zij in eerste instantie teleurgesteld waren in de gemeente omdat er wel het idee bestaat dat de gemeente als bestuurder door zijn machtspositie toch sneller grote veranderingen zou kunnen bewerkstelligen. Echter, nu dit niet gebeurt moet er gezocht worden naar een samenwerking waarin verandering vaak echt uit burgers zelf moet komen. Ruud, van transition town Nijmegen legt uit hoe hij een samenwerking voor zich ziet;

“Ik ga samenwerkingen niet uit de weg. Mijn idee is dat er in een gemeenschap altijd wel een gemeente structuur zal zijn. Maar een gemeente kan veel meer faciliteren dat er dingen komen. Door dat er groepen zijn als transition towns ziet de gemeente ook dat er meer van onderop moet komen. Dat het gedragen moet worden door de mensen. Maar dat komt ook door groepen als transition towns die dingen teweeg brengen die de politiek nu nog niet voor elkaar krijgt. Wil je veranderingen voortzetten, moet er veel vanuit de mensen zelf komen.”

Cecile van transition town Nijmegen geeft aan erg te geloven in verandering van onderop; “Laat de burgers maar komen, er is verlangen naar vrijheid! Uitvoeren wat de gemeente zegt is geen zelforganisatie, wij willen bedenken wat er moet gebeuren.” Met zelforganisatie wordt in zijn meest simpele vorm bedoeld dat systemen zich zelf organiseren, zonder externe

sturing, manipulatie of controle (Avelino, 2012). In de praktijk geven meerdere respondenten aan dat dit niet van zelf gaat. Ebbe legt uit dat burgers wat hem betreft zelf hun samenleving moeten opbouwen, hij geeft alleen ook aan dat dat in het geval van transition towns ook bepaalde bijwerkingen geeft.

“Door dat er gebrek aan hiërarchie is, blijft het een horizontale organisatie. Ik neem zelf ook de leidersfunctie niet omdat ik mijn politieke carrière niet in de war wil gooien met mijn werkzaamheden bij transition towns. Ik ben betrokken bij transition towns omdat ik sterk geloof in burgerinitiatieven en dat uit ik door mijn activiteiten bij transition towns.”

De voorwaarde niet de kar te willen trekken wordt vaker genoemd door de respondenten. Tegelijkertijd wordt aangegeven dat er behoefte is aan een leidend figuur. Iemand die overzicht en sturing kan geven. Sofie van transition town de Bilt geeft aan dat bij het uitblijven van een kartrekker ook dingen mis gaan en er dingen blijven liggen;

49

“Er is niet één iemand die de kart trekt. Ik denk dat we dat met zijn drieën doen. Er zou veel meer kunnen maar er zijn allerlei dingen die niet gebeuren. Er zijn meer dingen mogelijk. Het zou harder kunnen gaan.”

Cecile van transition town Nijmegen geeft aan dat de verantwoordelijkheden van een kartrekker te groot zijn, dit gevoel wordt gedeeld door het merendeel van de respondenten. Men wil de verantwoordelijkheid liever delen.

Vaak wordt er de relatie gelegd met tijd. Ook Sofie verklaart dat het niet iets is waar je geld mee verdient en dat zij ook nog haar gezin wil onderhouden. Dat beïnvloedt soms haar keuze wanneer die in eerste instantie voor de hand ligt.

“Ik zou er zeker veel meer energie in willen stoppen, ook omdat ik er tegelijkertijd weer zoveel energie uit haal. Maar ja, we leven in een wereld waarin geld ook je keuze bepaalt en je je tijd daar op moet indelen. Wellicht gaat dit veranderen, ik hoop dat dit verandert.”