De juiste prikkels voor verbetering

door aanbieders te gaan belonen voor betere zorg wordt een stimulans afgegeven om te gaan voor de beste uitkomsten. Aanbieders met de beste uitkomsten worden beloond doordat ze extra gecontracteerd worden én door positieve publiciteit die hun reputatie versterkt en cliënten ook zelf vaker voor die aanbieder doet kiezen.

Uitkomstbekostiging:

Volledig betalen op basis van behaalde uitkomsten Betalen

voor input

Bonus/malus op wbehoud contract Bonus/malus op prijs (achteraf) integrale bekburger per periode

Betalen voor kwaliteit

Figuur 8

Varianten betalen voor kwaliteit

Aanbieders die waardevolle zorg leveren,

worden beter beloond dan aanbieders die dat

niet doen

De totale kosten van zorg in de hele

keten nemen af c.q. stijgen minder

snel

Kwaliteit (uitkomsten)

wordt aantoonbaar

beter

Figuur 9

De drie belangrijkste uitgangspunten van een contract op basis van uitkomstbekostiging

7.1 Randvoorwaarden

hieronder volgt een aantal randvoorwaarden voor effec-tieve uitkomstbekostiging:

• uitkomstbekostiging vraagt van de inkopende partij een uitgewerkte visie op de te realiseren maatschap-pelijke doelen (zoals voor een bepaalde wijk of voor een segment, zoals ouderen of mensen met een beperking). inkopers moeten zich in deze materie verdiepen, met interesse en enthousiasme.

• het succes van experimenten hangt vaak af van men-sen. die moeten passie voelen voor kwaliteit van zorg en gedrevenheid tot realiseren van verbetering. het is dit soort mensen, in zowel de gemeentelijke wereld als die van de professionals op de werkvloer, dat er samen voor kan zorgen dat contracteren op uitkomsten een succes wordt.

• Aan de kant van de zorgaanbieders moeten partijen en personen in staat en bereid zijn om hun resultaten te articuleren in termen van kwaliteit en verbetering voor de cliënt.

• een van de redenen waarom uitkomstbekostiging nog beperkt gebruikt wordt, is dat er eindeloos onderzoek gedaan kan worden naar ‘de ideale set uitkomstmaten’.

de kunst is om hiermee pragmatisch om te gaan. Als de perfecte uitkomsten niet beschikbaar zijn, gebruik dan de beschikbare data en formuleer op basis daarvan uitkomstindicatoren.

• Wees selectief in het aantal indicatoren. het volledig en perfect benaderen van ‘de’ waarheid zal nooit luk-ken. Kies daarom, in samenspraak tussen gemeenten en zorgprofessionals, een beperkte set indicatoren waarvan beide partijen verwachten dat die een goed

beeld zullen geven van uitkomsten voor de burger.

durf hiermee te experimenteren en stel de set indica-toren ‘tijdens de rit’ op onderdelen bij. het is beter om hierbij niet te willen streven naar uniformiteit en naar overeenstemming tussen de gemeente en álle zorg-aanbieders. gemeenten moeten aan de slag gaan met enkele ambitieuze zorgaanbieders die voor dit avontuur willen gaan. Als die eenmaal voldoende impact hebben in de markt, zullen andere aansluiten.

• Meerjarenafspraken zijn essentieel: contracteren op uitkomsten is een lange termijnafspraak. Financiers en aanbieders gaan samen het traject in om de zorg beter te maken voor de burger, maar het is een illusie dat deze verandering van de ene op de andere dag zal optreden. door continu te stimuleren op goede uitkomsten worden er non-stop verbeterslagen ge-maakt. Voor zowel de aanbieder als de financier is dit een nieuw systeem. de afspraken zullen door de jaren heen steeds aangescherpt moeten worden. Vanuit het aanbiederperspectief kan steeds beter voldaan worden aan de uitkomsten, door opgedane ervaringen. Vanuit het financierperspectief zullen de uitkomsten steeds bijgesteld moeten worden naar een hoger niveau, om zo de aanbieders te blijven stimuleren om de zorg te verbeteren. de uitkomsten zullen moeten worden aangepast, als blijkt dat ze niet meer onderscheidend/

bijdragend zijn. het realiseren van kwaliteitsverbetering en innovatie brengt kosten met zich mee. Aanbieders zijn alleen bereid tot deze investering als het nieuwe systeem ook daadwerkelijk beloningen tegenover de resultaten zet. Vertrouwen in een nieuw stabiel systeem (en lange termijnafspraken maken daar zeker deel van uit) is essentieel om de transitie mogelijk te maken.

7

het afgelopen anderhalf jaar is onder gemeenten veel gesproken over uitkomstbekostiging in het sociaal

domein. Toch zijn hier nog weinig concrete voorbeelden van. naar verwachting zal maar een klein aantal

gemeenten uitkomstbekostiging gaan toepassen per 1 januari 2015. Aan welke randvoorwaarden moet

voldaan worden om uitkomstbekostiging goed in te kunnen voeren? Met welke risico’s moet rekening

worden gehouden?

7.2 Risico’s

elk vorm van bekostigen heeft voordelen, nadelen en risico’s. hier volgt een aantal risico’s:

• een risico vormt de kwaliteit van data. Vooraf moet goed worden onderzocht of de gewenste uitkomstin-dicatoren gemeten kunnen worden met betrouwbare gegevens. is dit niet het geval, dan verdient een indica-tor van het niveau ‘second best’ de voorkeur.

• Als aanbieders te afhankelijk worden van de uitkom-sten, bestaat het gevaar van gaming van data. Aanbie-ders komen in de verleiding om data achter te houden of onjuiste data aan te leveren. Juist in de beginfase is het leren van de data heel belangrijk en is betrouw-baarheid essentieel. op termijn is het dan ook nodig de aangeleverde kwaliteitsdata te verifiëren, net zoals de accountant nu doet bij financiële data.

• gemeenten voorzien een tekort en mogelijke budget-overschrijdingen in de Wmo en de zorg voor jeugd. Vol-ledig bekostigen op uitkomsten, in een transitieperiode waarin uitkomstindicatoren nog niet uitgekristalliseerd zijn, leidt tot financiële risico’s. het is dan ook verstan-dig om gefaseerd te werken, waarbij gestart wordt met een functiebekostiging voor het sociale wijkteam in combinatie met een bonus/malus op uitkomstindica-toren.

• Als alleen wordt gekeken naar de uitkomsten per cliënt, bestaat het gevaar van risicoselectie. het gevaar dus dat aanbieders alleen zorg en ondersteuning bieden aan die cliënten bij wie veel winst te behalen valt, waardoor bij andere cliënten het gevaar ontstaat van onderbehandeling of van het doorschuiven naar duurdere vormen van zorg (tweede lijn). gemeenten moeten er daarom voor zorgen dat ze een totaalbeeld krijgen, al dan niet per wijk. Waarbij naast cliënterva-ringen ook ervacliënterva-ringen van maatschappelijke partners worden gemeten, en indicatoren worden ingezet die in breder perspectief laten zien hoe het in de wijk of gemeente gaat.