Interviewleidraad alumni en studenten
Inleiding
Goedemorgen/-middag/-namiddag. Fijn dat u de tijd heeft om mee te werken aan dit onderzoek, hier wil ik u hartelijk voor bedanken. Ik zal beginnen mijzelf voor te stellen waarna ik kort in zal gaan op het onderzoek en het verloop van dit interview. U kunt mij te allen tijde vragen stellen. Ik ben Lotte Hoebe en ik ben masterstudent Onderwijskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Zoals u reeds via mail te weten bent gekomen, voer ik in het kader van mijn masterscriptie onderzoek uit naar de voorbereiding op de rol van ‘teacher leader’ binnen lerarenopleidingen’. Bij de vragen zal het ook duidelijker worden en kan ik uitleggen wat ik hier precies mee bedoel. Concreet is het doel van dit onderzoek om inzicht te krijgen in de mate waarin binnen de opleiding aandacht wordt besteed aan kennis, vaardigheden en houdingen die van belang zijn voor leraren-in-opleiding om in hun toekomstige beroepspraktijk een bijdrage te kunnen leveren aan onderwijsverbetering en/of -innovatie. Met dit interview wil ik nagaan hoe de voorbereiding door de lerarenopleiding wordt vormgegeven. Verder wil ik met dit interview een genuanceerd beeld krijgen van uw persoonlijke visie en ervaringen op de voorbereiding van de
lerarenopleiding. Het is dus zeker niet de bedoeling om u of de opleiding op een of andere manier te beoordelen. Er zijn dan ook geen goede of foute antwoorden, er is enkel uw antwoord. Dit interview zal ongeveer een 45 minuten duren en ik zou dit gesprek ook graag willen opnemen. Op die manier hoef ik niet alles te noteren en kan ik mij beter concentreren op wat u vertelt. De gegevens uit dit gesprek zullen strikt vertrouwelijk behandeld worden, zowel bij de verwerking als de rapportage van de resultaten. Alles wat u vertelt, blijft dus anoniem. Dit betekent concreet dat ik in de uitwerking van de mastersciptie gebruik zal maken van pseudoniemen voor de namen en personen.
Voordat we gaan starten: heeft u de vooraf opgestelde informatiebrief gelezen? Geeft u bij deze dan toestemming voor deelname aan het onderzoek en de bijbehorende audio-opname? Mag ik u enkele dagen na het interview een samenvatting van het gesprek toesturen per mail, zodat u kunt checken of het een goede weergave is geworden van uw antwoorden?
Algemeen beeld van de respondent - (Wat is je geslacht?)
- Hoe oud ben je?
- Wat is jouw opleidingsachtergrond (hoogst behaalde opleiding)? - Vertel iets over jezelf, over je opleiding en/of je werk/stage.
o Alumni: Wat is jouw huidige rol binnen de schoolorganisatie?
- Wat houdt de term leiderschap van leraren (Nederlandse term voor ‘teacher leadership’) volgens u in?
o Vervolgens de definitie van leiderschap van leraren uitleggen
o Toelichten dat het leiderschap betreft in situaties die de context van de eigen klas overstijgt (belangrijke voorwaarde)
Inhoudelijk deel: over het geïmplementeerde curriculum en de opvatting van de respondent Algemene vragen
- Welke leiderschapsvaardigheden als leerkracht heb je geleerd in de opleiding? o En hoe dan?
- In hoeverre zou je een leidende rol in de schoolorganisatie willen vervullen? o Op welk gebied dan, op welk thema?
- In hoeverre ervaar je dat je een leidende rol zou kunnen vervullen binnen een schoolorganisatie?
o In hoeverre en hoe heeft de opleiding daar aan bijgedragen? Op welke manier? - In hoeverre deed je tijdens je opleiding praktijkervaring op met een leidende rol die de
context van de eigen klas overstijgt? o Hoe dan?
Specifieke vragen Vaardigheden
- Welke sociale vaardigheden die gericht zijn op de klasoverstijgende context worden/werden door de opleiding gestimuleerd?
o En hoe dan?
- Welke vaardigheden gericht op het verbeteren van het onderwijs in de klasoverstijgende context worden/werden door de opleiding gestimuleerd?
o En hoe dan?
- Op de lerarenopleiding is steeds meer aandacht voor onderzoek; praktijkonderzoek, waarbij studenten leren om onderzoeksmatig te kunnen werken in hun school.
In hoeverre is er daarbij aandacht voor de rol van teacher leader (d.w.z. dat je leert op de lerarenopleiding hoe je een leidinggevende rol kunt aannemen op het gebied van
onderzoeksmatig werken)?
o Bent je daar tevreden over? Vind je die voorbereiding voldoende? Gericht op kennis
- Wat leerde je over de schoolorganisatie? o En hoe leerde je dat?
o Ben je daar tevreden over? Vind je die voorbereiding voldoende? - Wat heb je geleerd over veranderprocessen en innovaties in de school?
o Hoe heb je dat geleerd?
o Ben je daar tevreden over? Vind je die voorbereiding voldoende?
- In hoeverre wordt/werd er in de opleiding aandacht besteed aan de nieuwste inzichten over goed onderwijs?
o Hoe wordt daar aandacht aan besteed?
o In hoeverre werd jij als student actief gestimuleerd om op de hoogte te zijn van de nieuwste inzichten, en hier iets mee te doen?
o Ben je daar tevreden over? Vind je die voorbereiding voldoende? Gericht op houding
- In hoeverre ben je / word je door de pabo gestimuleerd in het kunnen aannemen van een houding die de context van de klas overstijgt?
o Ben je daar tevreden over? Vind je die voorbereiding voldoende?
- Wat voor houding wordt er van je verwacht ten aanzien van onderwijsvernieuwing? o Ben je daar tevreden over? Vind je die voorbereiding voldoende?
Ervaring
- Wat heb jij nog nodig of wat had jij nog nodig (alumni) van de lerarenopleiding om een leiderschapsrol aan te kunnen nemen?
- Wat heb jij nodig binnen de (toekomstige) werkplek om een leiderschapsrol aan te kunnen nemen?
- Waar wil je jezelf wat betreft leiderschap in de komende jaren in ontwikkelen? o In hoeverre heeft de opleiding bijgedragen aan deze ambities/ideeën? - Wil je voor de klas blijven staan, of heb je andere ambities?
Oordeel/opvatting van de respondent
Inleidend bruggetje vanuit vaardigheden, kennis en houdingen:
De zojuist besproken vragen gingen over aspecten die nodig zijn voor leiderschap van leraren; voor de rol van teacher leader.
- In hoeverre denk je dat die voorbereiding op leiderschap van leraren een plaats zou moeten krijgen in de lerarenopleiding? (Of daarna, wanneer anders)
Bijlage 3: Codeerschema
Waarnemingscategorie Specifieke termen Synoniemen Literatuur
Analyse van de visie van de (universitaire) pabo
In hoeverre de (universitaire) pabo een visie heeft ten aanzien van leiderschap en op het voorbereiden op deelname aan innovatieprocessen/verbeterprocessen en/of voorbereiding op de rol van teacher leader en in hoeverre deze domeinen worden gestimuleerd door de
(universitaire) pabo.
Innovatieprocessen Veranderingsprocessen,
verbeterprocessen, innovatie(s), schoolontwikkeling
(Muijs & Harris, 2006) (Derks, 2013)
Leider
Teacher leader, leiderschap
Algemene analyse Teacher leader
Voorwaarde: Leraren oefenen invloed uit die de context van de eigen klas overstijgt
Leider Leiding; leiderschap
Invloed Beïnvloeden, stimuleren, drijfveer (Scott, van Roekel, van Engen, & Tummers, 2018)
(Rahim, Hamid, Samsudin, & Ghani, 2020)
Analyse van het gehele curriculum Vaardigheden
1.Gericht op de ander (relatie) De vaardigheden moeten in klasoverstijgende situaties worden toegepast.
Vertrouwensband opbouwen
Betrouwbaar, vertrouwen (Demir, 2015)
(Poekert, Alexandrou & Shannon 2016)
(Fullan, 2013) (York-Barr & Duke, 2004)
Sensitiviteit Meenemen van: mening,
= rekening houden met gevoelens van een ander, maar ook met de context van de school, de schoolcultuur en de school als organisatie.
visies; van een
collega/medemens/schoolleider
en van de school (Gao & Gurd, 2019)
Samenwerken
Meewerken, samendoen,
coöperatief, teamwerk (Snoek, Hulsbos & Andersen, 2019) Ondersteunen van collega’s Ondersteuning, begeleiden,
begeleiding, adviseren, advies geven, opleiden,
Inspireren Inspiratie, stimuleren,
Aanmoedigen Effectieve communicatie Communiceren, mededelen, presenteren, aanspreken, transparantie (Hulsbos, Andersen, Kessels & Wassink, 2012) (Roby, 2009)
(Poekert, Alexandrou & Shannon, 2016)
(Macbeath & Dempster, 2008)
Omgaan met conflicten Ruzies, meningsverschillen, tegenspraak, confrontatie, wrijving
(York-Barr & Duke, 2004)
Vaardigheden
2. Gericht op schoolorganisatie De vaardigheden moeten in klasoverstijgende situaties worden toegepast.
Ideeën opperen Inzichten, gedachten, meningen, vernieuwingen; inbrengen,
voorstellen (Snoek, Hulsbos, & Andersen, 2019) Ontwikkelen van onderwijs Ontwerpen, uitwerken (Rahim, Hamid,
Samsudin, & Ghani, 2020)
Verbeteren van onderwijs Herzien, perfectioneren,
corrigeren, bijschaven, bijstellen (Rahim, Hamid, Samsudin, & Ghani, 2020)
Doelen opstellen Visies; ontwerpen, construeren, schrijven
Die doelen verbinden aan die van
anderen (Cornelissen, 2015)
Het beoordelen resultaten van de
school Evalueren (Macbeath & Dempster,
2008) Handelen naar de resultaten van de
school (Macbeath & Dempster, 2008)
Stimuleren Adviseren, advies geven,
aanbevelen, aanraden Inspireren, inspiratie, aanmoedigen
Beïnvloeden, invloed uitoefenen
Initiëren Initiatief nemen, ondernemen,
handelen, handelingsvermogen (Snoek, Hulsbos & Andersen, 2019) (Poekert, Alexandrou & Shannon 2016)
Oplossingsgericht denken Op zoek naar antwoorden, regelingen, richtlijnen,
Schriftelijke communicatie Verslagleggen (Harris, 2003)
Kenniselementen Veranderprocessen Innovatieprocessen,
Over deze onderwerpen moeten een goede teacher leader kennis bezitten
verbeterprocessen,
schoolontwikkeling (York-Barr & Duke, 2004) (Snoek, 2014) Schoolorganisatie Bestuur van de school (Snoek, Hulsbos &
Andersen, 2019) (York-Barr & Duke, 2004)
(Snoek, 2014)
Onderwijsbeleid Wetgeving
Nieuwe inzichten over goed
onderwijs (Snoek, Hulsbos, & Andersen, 2019)
Houdingsaspecten
Deze houdingsaspecten moeten in klasoverstijgende situaties worden toegepast.
Onderzoekend Sceptische, kritische (Poekert, Alexandrou & Shannon, 2016)
(Snoek, 2014)
Betrokken (Fullan, 2013)
Zelfverzekerd Geïnteresseerd, zeker van jezelf,
zelfbewust, assertief (Snoek, Hulsbos & Andersen, 2019) (Snoek, 2014) Growth mindset Doorzettingsvermogen
Positieve houding t.a.v. verandering
(Allen, 2018)
(Kennedy & Hui, 2006)
Risico durven nemen Lef hebben, ondernemend,
moedig (Poekert, Alexandrou & Shannon, 2016) Rolmodel zijn Voorbeeldrol aannemen (Snoek, Hulsbos &
Andersen, 2019
Verantwoordelijkheid nemen Verantwoording (Snoek, Hulsbos, & van Langevelde, 2017)
Vorm Theorie: Praktijk: Alle uitspraken en beschrijvingen die verwijzen
naar de vorm van voorbereiding van studenten op de rol van ‘teacher leader’.
College Tentamen Literatuur Scriptie Verslag Themaweek Keuzemodule Opdracht Praktijkonderzoek Reflectie Stageopdracht Interview Rollenspel Intervisie Presentatie