Tasniem Anwar is master student conflict resolution and governance aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is de oprichter van Amsterdam United, een
vereniging die zich inzet voor diversiteit op de universiteit. Zodoende is ze ook in een groep studenten terecht gekomen die zich veel bezig houden met dit onderwerp, zoals hoe de UvA inclusiever kan worden voor mensen van een andere culturele
achtergrond. Daarnaast ook inclusiever in de zin van gender en seksuele voorkeur. “eigenlijk alle facetten van iemands identiteit die afwijken van de majority”. Met deze groep besprak ze vaak de afwezigheid van een stilteruimte aan de UvA. Ze stoorden zich hier aan en besloten ze een ruimte in te nemen en in te richten als stilteruimte om te kijken wat er zou gebeuren.
J. Welk aspect van de stilteruimte maakt het een meerwaarde voor een universiteit? T: ik denk dat het belangrijk is dat deze stilteruimte openstaat voor alle overtuigingen, alle mensen die behoefte hebben aan een moment van rust, dus het is niet gericht op 1 specifieke doelgroep of alleen op religieuze studenten, maar het is gericht op alle studenten die er behoefte aan hebben en dat vind ik heel waardevol. En ik denk ook zeker dat uhm… dat het voor sommige studenten echt een toegevoegde waarde is als je tijdens het studeren even een momentje van bezinning kunt pakken. En voor mij persoonlijk, ik ben islamitisch, ik vind het heel fijn dat ik mijn gebed regelmatig kan doen en dat ik niet als ik thuis kom alles nog moet inhalen. Dit is gewoon… het is een simpele en elegante oplossing eigenlijk voor islamitische studenten die dan niet meer plekjes moeten zoeken en ergens in een hoekje moeten gaan bidden, nu is er gewoon een ruimte waar dat kan en ik vind dat gewoon heel fijn.
J: en dat is dus in jou ogen ook een toegevoegde waarde voor de universiteit als instituut?
T: ja ik vind dat je als universiteit ook een verantwoordelijkheid hebt om je studenten op te vangen en faciliteiten te bieden waardoor ze zich thuis voelen, en ik denk dat de
stilteruimte daar toe behoord. En ik denk dat als je als universiteit die ruimte niet bied je ook eigenlijk studenten ontmoedigd om hier langer te zitten of studenten het gevoel geeft dat hun achtergrond niet wordt gewaardeerd, zeker… uva heeft tot nu toe altijd gezegd: we zijn een openbare universiteit dus we hebben geen stilteruimte. Maar dat kun je ook opvatten als: we zijn eigenlijk geen universiteit die ruimte biedt aan gelovige studenten. Uhm… ik denk dat de universiteit er goed aan doet om die inclusieve sfeer wel te creëren.
J: Nou is er een onderwijswet uit 1876 die stelt dat universiteiten primair als doel hebben onderwijs te bieden en al het extra is extra, of toegevoegde waarde. In die zin doet de universiteit van Amsterdam dus niks fout. Waarom vindt je dan dat de UvA dat toch zou moeten doen?
T: Nou ik denk dat de universiteit inderdaad een primaire verantwoordelijkheid heeft om studenten goed onderwijs te bieden, maar ik denk dat er zeker ook een
verantwoordelijkheid binnen de universiteit is om studenten op haar gemak te stellen, omdat ik denk dat heel nauw samen hangt. Op het moment dat de universiteit een inclusievere sfeer creëert, op het moment dat de universiteit betere faciliteiten biedt, de universiteit een fijne plek is om te zijn, dat studenten beter gaan studeren, beter gaan presteren en beter hun tentamens halen, minder snel uitvallen… dus als je het hebt over dat de primaire verantwoordelijkheid is om onderwijs te bieden dan is dat meer dan alleen onderwijs, dan wil je ook dat je studenten slagen en een onderdeel van dat slagen zit ‘m ook in: hoe voelt een student zich op de universiteit? Er is ook veel onderzoek gedaan naar waarom allochtone studenten een hogere drop out rate hebben binnen Amsterdamse universiteiten en dat komt vaak omdat ze zich niet thuis voelen. Nou een stilteruimte faciliteren is een van de manieren waarop een
universiteit dat gevoel wel bij studenten kan brengen en dat zie je dus ook terug in de studieresultaten. Op het moment dat studenten beter gaan presteren, minder uitvallen denk ik dat je als universiteit ook die primaire doelstelling behaald. En dat kan dus in die hele kleine dingetjes, zoals het faciliteren van een stilteruimte, maar ook rekening houden met de catering die je aanbiedt aan studenten. Daarnaast heeft de uva ook 2 cafes op roeterseiland zitten, dus ga me niet vertellen dat die facilitaire mogelijkheid geen probleem is maar een stilteruimte wel. De uva doet al veel meer dan alleen onderwijs bieden, dus…
J: Een andere respondent zij dat de UvA lekker zelf moet weten wat ze wel en niet doet, omdat studenten zelf ook een keuzemogelijkheid hebben, en kunnen zeggen: ik
ga niet naar de UvA, want die hebben het niet, ik ga naar de VU want die hebben het wel. Had jij bijvoorbeeld liever op de VU gezeten? Hoe is jou keuze op de UvA gevallen?
T: ja ik had liever naar de VU willen gaan omdat de VU meer divers is qua studentpopulatie maar ik ben naar de UvA gegaan omdat ik heb gekozen voor de studie die ik wilde doen en niet voor de universiteit waar ik op wil zitten, en ik denk nog steeds dat dat een doorslaggevende factor zou moeten zijn. Je kiest in principe voor het onderwijs wat je wilt volgen. Mochten de VU en de UvA nou daadwerkelijk dezelfde opleidingen aanbieden dan kan je dat meenemen in je keuze, maar dat is gewoon niet zo. De VU biedt inhoudelijk andere studies aan als de UvA, bijvoorbeeld politicologie is op de VU heel anders dan hier, en daarnaast biedt de UvA gewoon veel meer studies aan dan de VU, de VU is een kleine universiteit. Dus soms heb je die keuzemogelijkheid niet. En ik denk ook dat het feit dat de VU wel een
stilteruimte heeft en de UvA niet, betekend niet dat de UvA zn handen er van af kan trekken en studenten maar naar de VU moeten gaan, het betekend gewoon dat de UvA een reden heeft om kritisch naar zichzelf te kijken vind ik.
J: hebben jullie al iets van het bestuur gehoord over jullie stilteruimte?
T: Nou er was een lunch met de decaan, en toen is het besproken. Hij was er niet heel enthousiast over, maar hij zei ook niet dat we weg moesten. Hij maakte wel 1
opmerking , hij zei: de UvA kan nou eenmaal niet tegemoet komen aan alle wensen van de studenten, want stel je voor dat studenten nu ook ineens hasj willen roken, moeten we dat dan ook gaan faciliteren? Ja dat was de enige reactie die we hebben gekregen van bovenaf. Wat ook wel genoeg zegt, want als je een stilteruimte gaat vergelijken met drugsgebruik binnen de universiteit… maar hij heeft het niet… verder hebben we geen boze mail gekregen van het cvb ofzo.
J: dus het lijkt er nu op alsof ze het tolereren?
T: aan de ene kant vind ik het wel jammer, ik had graag gezien dat het bestuur het had opgepakt en zelf een bijdrage had geleverd door zelf een ruimte aan te bieden, want deze ruimte wordt een doorgang naar het andere gebouw uiteindelijk. Dan moet het worden ontruimt. Je ziet ook dat de ruimte er niet op ingericht is, er zijn geen stopcontacten, geen licht of verwarming, dus het nodigt niet echt uit om er te gaan zitten. Dus ik had gehoopt dat het CvB, of in ieder geval het FMG bestuur had gezegd van: weet je wat, blijkbaar is er behoefte aan, laten we in ieder geval een plek
faciliteren dat het ook veilig kan gebeuren. Laten we er iets goeds van maken. Dat is nog niet gebeurd, maar wie weet in de toekomst.
J: Ik heb ook met van der Toorn gesproken en hij vertelde dat het beleid reactionair is op de UvA, pas als er iets gebeurd wordt er naar gekeken, in tegenstelling tot de VU. Vindt je bestuurlijk een betere of slechtere manier?
T: het lijkt me heel lastig om de VU en de UvA op dat gebied met elkaar te
vergelijken omdat de VU een veel centraler bestuur heeft waardoor het makkelijker is om een draaiboek klaar te hebben liggen. De UvA heeft een veel decentraler bestuur, dit soort vraagstukken liggen voornamelijk bij faculteitsbesturen en minder bij het CvB. Ik denk wel dat de UvA er goed aan zou doen om er op centraal niveau over na te denken en richtlijnen uit te zetten. Een beleidsplan te schrijven over diversiteit. Verder zou er dan op facultair niveau moeten worden ontwikkeld, en dan binnen opleiding echt daadwerkelijk invullingen aan moeten worden gegeven. Op de Vu is dat gewoon anders omdat ze… op de VU was het denk ik veel meer nodig omdat ze een etnisch diversere populatie hebben en dan zie je het veel meer en dat levert ook veel sneller conflicten op. En de VU is dus kleiner en centraler. Dus het is
makkelijker om het daar te doen, ik denk dat zo’n aanpak op de UvA niet zou werken, omdat de UvA van oudsher niet zon instelling is, ze zijn niet zo Top-down
beleidsdoordrukkend, het is veel meer vanuit de faculteit en de colleges, de graduate schools. Ik denk niet dat dat slecht is want dat sluit meer aan op de behoefte van de studenten en ik denk als het gaat om diversiteitsbeleid zijn er altijd zaken die je altijd kunt hanteren als diversiteitsbeleid. Je kunt het curriculum herzien, HRM
aanpassingen in het beleid gaat maken, dat soort dingen zouden in alle opleidingen aanslaan denk ik. Maar er zijn ook echt opleidingsspecifieke dingen. Als je het hebt over curriculum, dat kun je niet op centraal niveau bepalen, dat moet je per opleiding of faculteit bekijken. En ik denk ook dat, wat ik hoop is dat de UvA diversiteit als meer ziet dan alleen etnische diversiteit, want dat is op de VU wel zo, ze richten zich met name op etnische en religieuze diversiteit en dat vind ik jammer, want gender en seksuele diversiteit uhm… heeft… mist een plek in het diversiteitsbeleid op de VU vind ik. En ik zou graag zien dat de uva daar wel wat mee doet, en op faculteitsniveau kun je daar veel meer mee. Daarom is het grappig als mensen zeggen: op de VU is het veel diverser. Qua etniciteit wel ja, qua religie ook, maar er zijn meer vormen van diversiteit en ik vind dat de universiteit alle vormen van diversiteit moet omarmen, en
niet alleen maar de zichtbare vormen, wat je aan de buitenkant kunt zien, welk kleurtje iemand heeft. ik denk dat dat op de UvA meer botom up is.
J: je bent natuurlijk ook actief op de VU omdat je daar werkt. Dus je bent ook bekend met de stilteruimte daar toch?
T: ja
J: kun je me vertellen hoe frequent die stilteruimtes bezocht worden?
T: Hier op de Uva wordt ie nog niet zo heel vaak gebruikt omdat de ruimte nog niet erg uitnodigt tot, en omdat het nieuw is denk ik ook. Je ziet mensen die langslopen wel kijken altijd, heel nieuwsgierig, maar om echt naar binnen te gaan is best wel een ding. Op de VU heb je 2 soorten stilteruimtes: een zoals hier die open staat voor iedereen en een islamitische gebedsruimte. Ik ga eigenlijk alleen naar de islamitische gebedsruimte, en daar is het altijd druk. Wordt heel goed bezocht, zeker op
vrijdagmiddag tijdens het vrijdagmiddaggebed. Helemaal vol. Dus je ziet dat er heel veel behoefte daar naar is, en het slaat ook heel goed aan. Ik moet eerlijk zeggen, ze hebben het ook heel goed geregeld. Het is een nette ruimte, er is kleding, het wordt goed schoongehouden, mannen en vrouwen gescheiden…
J: wordt dat schoongehouden door de facultaire dienst?
T: Ja, die houden het schoon. Dus dat ziet er heel mooi uit en dan zie je ook dat het mensen trekt. En het is ook denk ik zo dat er meer moslims op de VU zitten dan hier, maar ik denk ook dat omdat de uva toch wel een heel sterk seculier stempel heeft, dat studenten, al zouden ze naar de ruimte willen, dat ze zich toch een beetje bezwaard voelen. Er ligt toch wel een beetje een taboe op “een momentje voor jezelf nemen”. Terwijl als je gaat roken, dat is geen probleem. Je kunt gewoon zeggen: ik ga even naar buiten, even roken. Maar dat is ook een momentje voor jezelf. Terwijl als je zegt: ik ga even naar beneden, even een momentje rust pakken, dan wordt je toch een beetje vreemd aangekeken. Niet alleen op de uva hoor, ik denk het een breder taboe is. J: Heb je op de VU al eens iemand horen zeggen: ik ga even naar ‘De Ruimte’? T: nee! Ja ik denk dat het dus algemeen een taboe is. Al zie je wel dat yoga en mindfulness cursussen enzo wel weer heel goed werken. Het is wel grappig, we hadden het over de stilteruimte met een groep Amerikaanse studenten en daar is het heel normaal, het idee van reflectiviteit, self-help, dat je die momenten rust nodig hebt en dat je daar over kunt praten en dat dat niet raar is. Terwijl hier, het is mij nooit opgevallen dat mensen het hadden over een momentje rust pakken of mediteren ofzo. Alleen in cursusverband, dan is het niet zo raar. Maar als je het tijdens je werk doet is
het toch een beetje vreemd ofzo. Als je religieus bent is het ook niet raar, dan zeggen ze: ah je bent moslim dan ga je bidden, je bent christen dus je gaat bidden, maar als je niet religieus bent en je wilt gewoon even bezinning dan is het toch een beetje vreemd ofzo.
J: Er is natuurlijk een verschil in het praktiseren van mindfullness en yoga, de Islam en het christendom, met betrekking tot de fysieke ruimte die je nodig hebt . In
hoeverre denk je dat de toename van moslimstudenten en de opkomst van
mindfullness en yoga samenhangt met de toegenomen vraag naar een stilteruimte? T: ik weet het niet zo goed, over yoga en mindfullness, maar ik denk zeker dat de toename van Islamitische studenten heeft geleid tot een toename in de vraag naar stilteruimtes. Behalve dat je als moslim fysieke ruimte nodig hebt, maar nu spreek ik vanuit persoonlijke ervaring hoor, heb je ook een soort afgezonderde pek nodig. Het is gewoon raar als je gaat bidden waar andere mensen bij staan. Ik voel me dan heel ongemakkelijk.
J: het zou in principe qua ruimte hier in de aula kunnen, maar dat zou je niet fijn vinden.
T: ja ik zou dat heel raar vinden, terwijl als ik het andere mensen zie doen… soms zie ik mensen die gewoon gaan bidden, waar ze ook zijn. Als het tijd is om te bidden gaan ze bidden. Als ik het zie heb ik er bewondering voor dat zij dat doen maar ik zou het zelf nooit doen omdat het, voor mij, het gebed wel een persoonlijk momentje met god is. Het is een beetje raar om dat dan met andere mensen ook te delen. Ik denk zeker dat islamitische studenten dus over het algemeen meer gebruik zullen maken van de stilteruimte die er nu is dan bijvoorbeeld christelijke studenten…. En ik denk ook meer dan de mindfullnessmensen omdat je dat beter kunt plannen. Je kunt kiezen wanneer je een momentje mindfullness in je dag wilt doen en dan kun je dat met mensen afspreken en dan kun je dat samen doen terwijl het gebed voor een moslim… je het niet echt een keuze, je het tijden waarbinnen je gebed moet doen, en als het tijd is om te bidden moet je bidden en als de tijd voorbij is heb je je gebed gemist en moet je het inhalen. Dus het is minder een keuze om te zeggen van, uhm ik moet even mn werk afmaken en dan ga ik bidden. Het kan wel, maar dan mis je je gebed. Dan moet je het inhalen, dus dat is niet hetzelfde. Ik denk dat de behoefte onder moslims dus groter is om een ruimte te hebben dan onder andere groepen. Maar ik denk ook…. J: maar dan is natuurlijk makkelijk te zeggen: is een stilteruimte dan niet een… T: verkapte Islamitische gebedsruimte?
J: ja precies, of in ieder geval meer voor islamitische studenten dan voor andere studenten?
T: ik vraag me af of je het zo moet verwoorden. Is het meer voor islamitische studenten? Ik denk dat islamitische studenten er regelmatiger gebruik van zullen maken maar dat betekend niet dat hetmeer open staat voor hen dan voor anderen. We hebben er ook duidelijk voor gekozen om geen religieuze symbolen op te hangen, in de stilteruimte, omdat we willen dat ie open staat voor iedereen. Maar ik denk wel dat er onder bepaalde studenteneen grotere behoefte is om gebruik te maken van de stilteruimte dan onder andere studenten en ik denk ook niet dat dat verkeerd is. Het is niet zo dat anderen er geen gebruik van mogen maken.
J: toch maken veel mensen die redenering denk ik, wat natuurlijk problematisch is voor wat jij probeert te bereiken, die strijd voor diversiteit, dat het dan verkapt wordt naar…
T: het faciliteren van moslims zodat ze kunnen bidden…
J: ja. Ik heb ook het idee dat het seculiere stempel van de UvA behoorlijk uitgedaagd wordt door de toename van moslimstudenten.
T: ja ik zie gewoon niet zo goed in waarom dit in strijd is met secularisme. Dat is het grappige, de uva zegt dat ze een openbare universiteit is, dus ze kiezen geen
overtuiging, maar ze leggen wel heel zwaar het secularisme op aan haar studenten, als je ziet wat er in het curriculum wordt besproken, als je ziet wat de docenten…
volgens mij zijn er nauwelijks religieuze docenten op de uva. In het uiterlijk vertoon van de uva is ook geen ruimte voor religie of bezinning of levensovertuiging of hoe je het ook wilt noemen en dan ben je niet meer openbaar, dan druk je het secularisme op aan je studenten. Ik heb het ook echt zo ervaren als student. En dat is, dat is voor mij