Interview 4: Maike Olij

Name: Maike Olij Organisation: NPO

Function: Senior advisor strategy & policy Date: 08-06-2017

Location: NPO, Bart de Graaffweg 2, Media Park, Hilversum


Jip: Hallo, hartstikke fijn dat ik hier langs mag komen om een interview met je te doen. Ik zal beginnen met een kleine introductie van het onderzoek. Ik doe een exploratief onderzoek bij de publieke omroep. Dat bestaat uit twee fases. Stap 1 is een literatuur onderzoek, kijken wat ontwikkelingen er zijn op het gebied van media en journalistiek in de wetenschappelijke literatuur. Daar is een bepaalde vraagstelling uit gekomen die ik nu in de tweede fase van het onderzoek aan het testen ben in de praktijk. De vraag waar ik onderzoek naar doe is hoe de traditionele waarden van de publieke omroep veilig gesteld worden of behouden blijven in een transitie naar een digitale omgeving, die de publieke omroep in Nederland door maakt. Dat heeft deels te maken met de samenleving die veranderd, thema’s als globalisering, individualisering, zorgen voor een veranderende waarde van de publieke omroep ten opzichte van vroeger. En deels heeft dat natuurlijk ook te maken met de media die aan verandering onderheven is, waardoor er nieuwe manieren worden ontdekt waarop kijkers benaderd worden. Dit onderzoek doe ik zowel bij de NPO als bij verschillende omroepen. Kijken of de problemen die ik beschrijf herkent worden en wat de verschillende visies zijn op het te voeren beleid. Dat is een beetje in grote lijnen waar ik mee bezig ben.

Mag ik beginnen met vragen of jij jezelf zou willen introduceren?

Maike: Ja ik ben adviseur strategie en beleid bij de NPO, nu sinds een jaar. Hiervoor heb ik zes jaar bij de NOS gezeten, daar deed ik vooral advies werk, ik doe nooit wat, ik zeg alleen altijd wat andere mensen moeten doen. Voornamelijk over publiek, de behoefte van mensen aan nieuws, wat is de motivatie om nieuws te consumeren, daar heb ik in 2015 ook een NOS boek over geschreven. Daarvoor heb ik ook nog bij een reclame bureau gezeten en me veel met jongeren participatie bezig gehouden. Ook bij een kinderfilm festival gezeten. Dus ik ben breed in de media actief geweest, maar wel vaak met een fascinatie voor de eindgebruiker. Specifiek het jongeren segment, maar hoe ouder ikzelf word, hoe ouder het publiek waar ik me op focus op wordt.

Maike: Het was voornamelijk nieuws, en dat is nog steeds wel 80% van mijn focus, maar bij strategie en beleid is een van de rollen die ik heb het ondersteunen van de directie televisie en daar zitten natuurlijk alle genres in. Dus ook drama, documentaire, kinder televisie.

Jip: En wat moet ik dan voor me zien als je titel adviseur is. Je zegt ik zeg voornamelijk wat andere mensen moeten doen. Ben je dan veel met onderzoek bezig? Of geef je advies vanuit je eigen ervaring?

Maike: Nou het is bij strategie en beleid zo dat wij de schakel zijn tussen Den Haag en de directies van de omroepen. Uit Den Haag komen vanuit het OCW bepaalde richtlijnen of doelen en wij moeten dat vertalen naar Hilversum. We doen bijvoorbeeld veel verantwoording naar Den Haag en dat afstemmen met de directies, die zijn vooral bezig met dingen doen en maken in samenwerking met de omroepen. Wij zetten de grote lijnen uit, schrijven eens in de vier jaar een Concessie beleidsplan, de grote plannen, en die worden dan weer per directie in stukjes gehakt en die geven daar zelf steeds invulling aan. En dan rapporteren wij weer terug naar OCW. Daarnaast zijn we natuurlijk bezig met wat er gebeurd in de wereld. En trekken we mensen als het goed is tijdig aan jasjes en denken wij na over nieuwe ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld on-demand kijken. Dan denken wij daar over na en bespreken we dat met de directies van televisie.

Jip: Dan denk ik dat het heel interessant is om met je te praten. Het Concessie beleidsplan van 2016-2020 heb je daar ook aan mee geschreven?

Maike: Nee dat was net voor mijn tijd hier.

Jip: Want die heb ik grondig door genomen. Dus daar heb ik ook wat vragen over. Ik wil eigenlijk wat algemener beginnen met wat volgens jou de waarden van de publieke omroep zijn. Waarom hebben wij als samenleving een publieke omroep nodig?

Maike: Oh dat is altijd een leuke trick vraag, want we hebben er natuurlijk een aantal in het CBP staan en die weet ik niet allemaal uit mijn hoofd.

Jip: Maar dat maakt niet uit, ik vraag het ook aan jou als persoon, want uit het CBP kan ik ze zelf ook wel halen.

Maike: Vanuit mijn journalistieke focus vind ik de pluriformiteit wel een van de aller belangrijkste waarde. Dat wij een brede waaier aan perspectieven laten zien, dat is binnen een puur commerciële context lastiger. Dan verzand of in een heel breed scala aan allerlei niches, of dat de gezamenlijkheid verloren gaat door in de brede middengroep blijft hangen. Dus ik denk dat dat misschien wel het belangrijkste is. En daarnaast natuurlijk de onafhankelijkheid. Dat wij niet gestuurd worden door commerciële belangen, of politieke belangen. Iets wat volgens mij de laatste tijd nog best wel meer en meer onder spanning komt zeker in landen om ons heen. We gaan er heel

makkelijk van uit dat de publieke omroep vrij is van politieke druk, maar dat valt dus soms best nog wel tegen.

Jip: Hoe controleren jullie dat?

Maike: Hoe bedoel je controleren? Dat die druk niet te groot wordt?

Jip: Nou je kan zeggen; we vinden het heel belangrijk, maar wat gebeurd nou concreet om die pluriformiteit en onafhankelijkheid te waarborgen?

Maike: Heel veel verschillende dingen. Kwa onafhankelijkheid zijn er gewoon regels, we mogen heel veel dingen niet. Je mag niet je programma laten sponsoren door een commerciële partij. Dat mag wel voor een bepaalde categorie programma’s wel, maar dat is juridisch allemaal dicht getimmerd. We hebben ook instrumenten voor zelf reflectie, zoals een ombudsman. Die kan ook kritisch kijken of we ons er wel aan houden. En als je het hebt over pluriformiteit, dat zit ook deels in je programmering. Ga je dan alleen maar voor het bereik, het programma met de hoogste score. Of kijk je ook naar de kleinere groepen. Dus dat is deels een vingerspitsen gevoel, en ook deels is dat vast gelegd. Er zijn bijvoorbeeld geoormerkte budgetten voor levensbeschouwing, dus er moet een deel van ons budget naar content voor bepaalde thema’s.

Jip: En dat is vanuit Den Haag gecoördineerd?

Maike: Ja precies en het staat in de media wet. En dat is vrij specifiek. Maar soms leg je het jezelf ook op zoals in het CBP. En dat is wel ook de reden waarom het goed is dat een CBP gemaakt wordt door de afdeling strategie en beleid, die valt onder het bestuur, maar niet alleen door de directie zelf wordt gedragen. Soms komt er misschien ook spanning op te staan, dat je vanuit het grotere plaatje zegt; we moeten die kant op gaan, terwijl de directie daar anders over kan denken. Jip: Hoe werkt dat in praktijk in de samenwerking met de omroepen, want zij zijn uiteindelijk verantwoordelijke voor de programma’s en de inhoud? Is dat frictie of sturen jullie daar heel erg in? Maike: Allemaal, het gaat in goed overleg, het gaat soms met veel geschuur, soms met ruzie. We geven sturing tot zover het kan, want daar zijn ook hele heldere afspraken over, wij mogen bijvoorbeeld niet zeggen welke presentator een progamma moet maken. Maar we willen wel ook weer sturen op diversiteit, dus dan brengen we wel in gesprek met de omroepen ter spraken dat we dat belangrijk vinden. Dan ben je dus eigenlijk ook een beetje aan het zeggen wat je verwacht van een presentator zonder dat echt te zeggen. Maar vaak gaat dit allemaal in goed overleg, want de omroepen zien ook wel het belang van richtlijnen of van wensen. En soms botst dat omdat een belang van een omroep dan niet hetzelfde is als dat van de NPO.

Maike: Niet eens altijd, als het echt botst, dan zijn er juridische afdelingen die er samen naar gaan kijken. Er is ook een geschillen commissie die dingen kan behandelen als we er niet uit komen. Dan krijgen we een onafhankelijk oordeel. Dat zijn natuurlijk geen leuke trajecten, maar dat gebeurd wel eens. Het is ook wel het idee wat het de laatste tijd wat meer gebeurd, ook omdat de rol van de NPO daarin wat veranderd, en ook de nieuwe mediawet. De NPO wil meer sturen, daar hebben ze nu ook de bevoegdheid voor, maar de omroepen zijn verantwoordelijk voor de content, dus hoe moet je dat verenigen? Dus dat botst wel eens.

Jip: Je zegt de rol van de NPO is veranderd de laatste tijd. Is dat dat ze meer nadruk leggen op sturen?

Maike: Ja in de mediawet, maar dat moet je nog even nazoeken, want de precieze rolverdeling van de NPO en de omroepen is wel iets gewijzigd in de nieuwe wet. De NPO heeft nu een sturende lijn in plaats van alleen een coördinerende.

Jip: En merk je dat die transformation of society, de veranderingen in de samenleving, hebben die een invloed van wat belangrijk wordt gevonden in Den Haag en bij de NPO?

Maike: Ooh, er zijn zoveel antwoorden op deze vraag. Het leukste antwoord is ja. Ik denk als je kijkt naar onze maatschappelijke waarden monitor, wat zijn onze maatschappelijke waarden en hoe kun je daar iets over zeggen, dan zie je hoeveel kamer vragen er gesteld zijn naar aanleiding van content van de publieke omroep. Hoeveel meet-ups er zijn geweest in het land naar aanleiding van een documentaire, hoevaak kranten over onderwerpen hebben geschreven die we hebben aangekaart. Al dat soort zaken, en dat is substantieel, dat is veel. Ook in vergelijking met de commerciële omroepen, daarin merk je dat wij gewoon echt wel agenda-zettend zijn. Vooral op grote maatschappelijke thema’s, bijvoorbeeld anorexia of de zorg. Maar ja over invloed hebben op wat er in de samenleving gebeurd, kan je ook zeggen geen kans. Want wij zijn ook maar een reflectie van de samenleving.

Jip: Je zou het eerder andersom misschien stellen, dat wanneer er iets in de samenleving speelt, dan speelt de publieke omroep daar op in.

Maike: Het is niet zo dat wij gaan bedenken wat Nederland vind, wil of doet. We proberen juist heel goed aan te voelen wat er leeft. En spelen daar dan ook op in met aansluitend aanbod. Daarnaast zien we natuurlijk ook onder bepaalde doelgroepen dat wij ook helemaal niet de grootste partij zijn van wie je media afneemt. Als je ons een keer in de week tegen komt wet Wie is de mol, heel leuk, maar dan hebben wij natuurlijk amper invloed op hoe jij in het leven staat.

Jip: Ja dat is natuurlijk deels een gevolg van de veranderende media. Het CBP spreekt daar over, hoe om te gaan met nieuwe media en nieuwe platformen die er zijn. Maar ik heb daar nog wel wat vragen over.

Maike: Ik hoop dat ik die goed kan beantwoorden, want dit is het dossier, alles wat met online te maken heeft, wat bij een collega van mij ligt en ook een dossier wat ik een hele moeilijke vind, omdat ik natuurlijk vanuit de NOS kom met een omroep bril, en nu vanuit de NPO eigenlijk de andere kant heel erg zie, dus ik vind dat soms nog wel ingewikkeld, maar daar kom je vast wel achter.

Jip: Ja maar het gaat meer echt over het beleid, wat voor positie neem je in. Ik hoop dat je daar wel iets over kan zeggen.

Ik heb hier uit het CBP een plaatje gekopieerd waar de NPO de verschillende richtingen die de media in Nederland op kan gaan. Verschillende scenario’s staan daar in. Scenario Y word genoemd waarin de media bedrijven op de markt de infrastructuur in handen hebben, de grote Amerikaanse spelers dus, daarmee bepalen zij de zichtbaarheid en vindbaarheid van het aanbod en ook de voorwaarden waaronder de nationale media bedrijven kunnen distribueren. Dat lijkt mij persoonlijk een heel realistisch scenario, de spanning die dat oplevert zien we nu ook al. Bijvoorbeeld een BNN-Vara die gebruik gaat maken van kantelen als Youtube en Facebook. Hoe kijken jullie tegen die spanning aan, de richtlijn is nu dat de publieke omroep vast houdt aan haar eigen kanalen, niet zomaar op Youtube, dat kan nu ook niet.

Maike: Nou ja dat is dus wel echt interessant, daar zou je met mijn collega over moeten praten. Want zeker het afgelopen jaar heb ik het beleid hierop zien ontwikkelen. Momenteel is het zo dat het oude beleid dat er lag een rij rigide lijn was van tot 5 minuten mag je dingen plaatsen op platformen van derden, alles wat langer is niet. Het was een vrij arbitraire lijn, maar om maar ergens een lijn te trekken. En juist de afgelopen periode is er heel erg nagedacht smaken met de omroepen hoe we dat meer handen en voeten kunnen geven. Wat zijn de bedreigingen en in hoeverre gaan we mee? En in het traject waar ik zelf meer van weet, over nieuws en opinie, kom je dat ook heel erg tegen, want platformen van derden zijn nogal belangrijk daar, meer dan bij bijvoorbeeld drama. Want ook Netflix zou bijvoorbeeld ook altijd vast houden aan zijn eigen kanaal. Dan praat je meer over premium content en dan is het logisch dat je een destination site bent, waarvoor mensen naar jou toe moeten komen om te consumeren. Maar om te weten of er nou wel of niet een vliegtuig is neergestort, dat consumeer je waarschijnlijk makkelijker en sneller in een time line van een platform waar je toch al zit. Dus daar zijn verschillende overwegingen die hier heel erg door elkaar lopen die moeilijk zijn om goed te onderscheiden. Je hebt belangen verstrengelingen, winst van

derden, want je mag niet zomaar al ons belastinggeld aan Facebook en Google geven, dat is iets waar heel Europa mee worstelt. Ook omdat Google en Facebook daarin heel arrogant zijn en zeggen; wij betalen niks. Je mag gebruik maken van ons, maar we komen jullie niet te gemoed. Maar ook kwa genre en type content, wat is wel en niet logisch om daar op te plaatsen, kan het het zelfde zijn als wat je ergens anders doet? Het is nu wel het idee dat dat niet logisch is. Dan ben je je eigen platformen aan het kannibaliseren zonder dat het echt iets toevoegt. Als je bijvoorbeeld een aflevering van Wie is de mol gaat streamen op Facebook of je plaatst het op Youtube, waarom zouden mensen dan nog naar NPO1 kijken? Het gekke is dat dat nog steeds wel nodig is, dan kom je weer op een interessant perspectief in het hele verhaal, onze eigen platformen die moet je overeind houden op een bepaalde manier, omdat het je legitimiteit is richting de maatschappij en de politiek. Dan laat je zien dat je er bent. Het is al super lastig voor mensen om op platformen van derden te herkennen van wie content überhaupt afkomstig is, je geeft dan vaak de credits aan het platform zelf. Maar in maar 30% van de gevallen zien mensen van wie het afkomstig is. Dat kan dus ook het gevolg hebben dat mensen er niet bij stil staan dat het tijd, moeite en geld kost om mooie content te maken en dat er dus iets moet zijn als een publieke omroep. En we staan al onder best veel druk, er wordt veel gezegd; waarom hebben we 3 netten? Maar er zit een hele wereld achter. We hebben ook nog ster inkomsten en als je dingen weg gaat halen, net zoals de discussie rondom amusement, men zeg; de publieke omroep hoeft geen amusement te maken, want dat doen de commerciële wel, dat hoor je nu wel eens, maar als je geen amusement meer hebt dan gaan mensen weglopen en dan heb je alleen nog maar saaie dingen en dan zegt de politiek; zie je, niemand komt meer bij de publieke omroep. Het is dus heel moeilijk.

Maar de lijn van, je moet het niet doen, meegaan op die platformen. Die is er niet meer, wij zijn ook gekke Henkie niet, tuurlijk moet je daar iets doen, maar wat dan precies en hoe je het zo kan doen dat je er zelf aan wint en er niet aan ten ondergaat, dat is heel erg de zoektocht nu.

Jip: Dus dat is nog steeds een zoektocht waar de NPO mee bezig is, er is nog geen antwoord op? Maike: Nee maar ik denk ook niet dat het iets is waar je een definitief antwoord op kan vinden. Je kan niet heel hard en lang gaan nadenken en dan met een ei uitkomen dat alles oplost.

Jip: Nee het zijn ontwikkelingen die elkaar opvolgen.

Maike: Weten wij veel, we hebben ook in het CBP gezegd, dat we het continu bij houden en bij sturen in samenwerking met de omroepen. We zoeken continu naar de beste weg in plaats van bij voorbaat een heel hard standpunt in nemen.

Jip: Ik was vorige week bij BNN en die hebben het gewoon gedaan, ze zijn met BOOS en drugslab op Youtube gegaan terwijl dat helemaal niet mocht. Hij noemde dat toen gedoog beleid van de NPO, maar hoe staan jullie daar in.

Maike: Nou dat is een hele goede vraag, het handhaven van je eigen regels. Als je aan de ene kant zegt; we gaan heel rigide een lijn houden, maar we vinden die zelf niet heel sterk, dan handhaaf je die eigenlijk ook niet echt heel streng. Dan krijg je een beetje een situatie waarin iedereen toch maar gewoon doet wat hij wil en er geen lijn is. Eigenlijk wil niemand dat, want het is visie loos. We bewegen nu veel meer naar een situatie waarin we met z’n allen afspraken maken, zij het