Het persoonlijke perspectief van betrokken asielzoekers wordt vaak door diverse actoren in de media gebracht. In sommige casus betreft dit individuele asielzoekers en hun directe omgeving. Wellicht het bekendste voorbeeld hiervan is Mauro Manuel, waarbij Mauro zelf haast een beeldmerk werd van een grote actie. Ook zijn pleegouders zochten veelvuldig naar media-aandacht. Min of meer hetzelfde gebeurde bij Dennis Butera. Daar was het juist niet zijn moeder, maar waren het wijkbewoners en (ouders van) klasgenoten die een actie waren begonnen die werd opgepikt in de media. Volgens Ihlen & Thorbjørnsrud (2014) is het een belangrijke voorwaarde voor media-aandacht en beleidsbeïnvloeding dat de naasten en sympathisanten van de individuele asielzoeker ‘resourceful’ ofwel capabel en gezaghebbend zijn en liefst onderdeel uitmaken van de autochtone populatie. De casus in ons onderzoek laten zien dat individuele vreemdelingen die media-aandacht krijgen gezaghebbende en autochtone woordvoerders hebben.
Belangrijke positieve feedback strategieën van individuele asielzoekers en hun naasten zijn personificatie en dramatisering, waarbij de focus ligt op de consequenties van beleid. Bij de Hongerstakende asielzoekers in detentiecentrum Rotterdam ontstond er een
belangrijke rol voor een vertrouwensarts van de asielzoekers, Elcke Bonsen. Zij schetste in de media een beeld van de situatie in Detentiecentrum Rotterdam dat veel stof deed
162
opwaaien. Waarschijnlijk kwam er mede hierdoor in de media meer aandacht voor het human interestframe voor deze casus.
Asieladvocaten
Asieladvocaten hebben een belangrijke rol bij de beslissing van een individuele migrant om media-aandacht voor zijn casus te zoeken en op wat voor manier. In de media treden zij vervolgens vaak op als woordvoerders van de asielzoekers in televisieoptredens of in communicatie met kranten en opinietijdschriften. Dit gebeurde bijvoorbeeld door Marq Wijngaarden bij Mauro Manuel en Aleksandr Dolmatov , Wil Eikelboom bij Abdul Ghafoor Ahmadzai, Gerben Dijkman bij Dennis Butera en onder andere Frans Willem Verbaas en Frank van Haren bij de Hongerstakende asielzoekers in Rotterdam . In de meeste gevallen vindt er personificatie van de casus plaats, en soms mobiliseren zij ook steun voor de casus op Twitter. Denk bijvoorbeeld aan de Tweets van Wil Eikelboom rond de dreigende
uitzetting van zijn cliënt Ahmadzai.
Belangenorganisaties
Maatschappelijke groepen en belangenorganisaties kunnen eveneens een belangrijke rol spelen in beeldvorming en agendering. Belangenorganisaties rond het
vreemdelingenbeleid die terugkeerden in mediabeeldvorming rond onze casus waren onder meer Defence for Children, VluchtelingenWerk Nederland, actiegroep Deportatie Verzet en INLIA (Internationaal Netwerk voor Lokale Initiatieven met Asielzoekers).
Opvallend is dat ook de Occupy beweging zich rond verschillende casus op social media inzet voor asielzoekers. Zij verwierven bekendheid door hun acties tegen economische ongelijkheid, maar ook hun steun voor een ruimhartig asielbeleid is een voorbeeld van hoe zij ook mobiliseren rond sociale kwesties.
In sommige gevallen, zoals Defence for Children bij Mauro Manuel, hanteren actoren een bewuste en professionele mediastrategie gericht op het genereren van positieve feedback. In andere gevallen gaat het om meer los georganiseerde groeperingen of bewegingen die rond een specifieke casus ontstaan en als zodanig de nodige invloed weten uit te oefenen op mediaberichtgeving. Voorbeelden hiervan zijn de ‘actiegroep Leefbaarheid Oranje en Omstreken’ en het landelijke ‘AZC-alert’ inzake Opvang asielzoekers in Oranje en de steungroep ‘We Are Here’ bij de Vluchtkerk. Belangrijk is hierbij dat dergelijke vaak ad-hoc opgerichte verbanden een aanspreekpunt bieden voor de media om het perspectief van de betrokken migrant of groep zelf of zijn naasten of ‘omwonenden’ concreet en zichtbaar te maken. Rond de Hongerstakende asielzoekers in detentiecentrum Rotterdam bracht Jan Willem Hordijk van actiegroep Deportatie Verzet journalisten van TV en kranten in contact met de asielzoekers in het detentiecentrum. Op die manier bieden media een ‘venue’ voor mobilisatie van positieve feedback vanuit het perspectief van betrokken groepen en bieden zij mogelijkheden voor de media om casus rond asielzoekers te personificeren.
De rol van dergelijke belangenorganisaties wordt in de media niet onverdeeld positief beoordeeld. Met name de Telegraaf toont zich kritisch op de zogenaamde ‘asiellobby’. Dergelijke framing leidt tot negatieve feedback ten aanzien van het frame van de belangenorganisaties. Vaak zien we dat de framing door bekende belangenorganisaties rond het asiel- en immigratiebeleid als ‘usual suspects’ minder aandacht verwerft in de mediaberichtgeving dan de frames van casus-specifieke actoren of actoren waarvan een bepaalde framing minder verwacht werd. Zo ontstond er rond Abdul Ghafoor Ahmadzai framing door actoren zoals rechts-conservatieve bloggers die doorgaans voor een
163
restrictief asiel- en immigratiebeleid pleitten, maar rond oud-‘militair’ Ahmadzai onverwacht een human interestframe promootten.
Gemeenten
Wanneer immigratie- en asielbeleid concreet wordt door bijvoorbeeld vestiging van een nieuwe asielopvanglocatie, de dreigende uitzetting van een asielzoeker of de blijvende aanwezigheid van uitgeprocedeerde asielzoekers, zagen wij bij verschillende casus dat gemeenten een andere framing van het issue hadden dan de verantwoordelijke
bewindspersoon op nationaal niveau. Gemeenten worden geconfronteerd met de lokale gevolgen van het immigratie-en asielbeleid en komen daardoor regelmatig tot een andere framing van de situatie. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij Opvang Asielzoekers in Oranje , Dennis Butera , het Kinderpardon en de Vluchtkerk. Soms deden de gemeenten aan venue shopping om hun frame op de nationale agenda te laten weerklinken.
Vanuit de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is Jos Wienen (tevens
Burgemeester van Katwijk) voorzitter en woordvoerder van de Adviescommissie Asiel en Integratie. Hij komt aan het woord over de vestiging van asielopvang in gemeenten of bij de druk op de woningmarkt door de huisvesting van grote aantallen asielzoekers.
Daarnaast agendeert het Landelijk Overleg Gemeentebesturen inzake Opvang- en terugkeerbeleid (LOGO) problemen rond opvang en terugkeer.
Experts
Met name in kranten worden regelmatig experts op het migratieterrein opgevoerd ten aanzien van specifieke casus. Soms worden zij geïnterviewd in het kader van een groter artikel. In andere gevallen worden opiniestukken van hun hand geplaatst. Dit betreft onder meer wetenschappers die zich bezighouden met vreemdelingenrecht of
migratieonderzoek in het algemeen. Hoogleraar Mirjam van Reisen verscheen in kranten en op TV rond de Eritrese asielzoekers. Hoogleraar Thomas Spijkerboer schreef
verschillende opiniestukken met betrekking tot Mauro Manuel en Vluchtkerk. Naast individuele experts zijn ook organisaties of instituties die in de mediaberichtgeving als onafhankelijke experts worden geciteerd. Bijvoorbeeld de Kinderombudsman bij Nareisprocedure van asielkinderen , de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) bij de Vluchtkerk, en de Raad van State bij het Kinderpardon. Door de erkenning van de professionele expertise van deze actoren heeft hun bijdrage vaak grote invloed op de mediabeeldvorming. Hun kennis functioneert als legitimatie van bepaalde frames.
Media
In verscheidene casus wordt de centrale rol van de media zelf in agendering en beeldvorming zeer duidelijk. Abdul Ghafoor Ahmadzai bijvoorbeeld verscheen op de media-agenda als gevolg van agendering van de casus door NRC journaliste Emilie van Outeren. Rond Opvang asielzoekers in Oranje zien we dat onderzoeksjournalistiek van NRC-journaliste Wubby Luijendijk een nieuw frame van de casus introduceert.
Opinieschrijvers van kranten zijn vaak succesvol in het introduceren van bepaalde framing devices, bijvoorbeeld door het trekken van bepaalde paralellen of het introduceren van bepaalde stijlfiguren. De rol van de media en journalisten zelf kan dus een rol spelen bij patronen van media-aandacht evenals de beeldvorming. Sommige journalistieke keuzes blijken later een grote rol te hebben in het verloop van de casus. Denk bijvoorbeeld aan de aandacht voor het ‘briefje van Bleker’ in de casus Mauro Manuel.
164
Social media brengen een nieuwe dynamiek van media-aandacht en –beeldvorming met zich mee waarin sprekende framing devices veel gedeeld worden en er mobilisatie optreedt. Er bestaat hierbij een sterke wisselwerking met traditionele media: veel social mediaberichten verwijzen en linken naar berichten die eerder in traditionele media zijn gepubliceerd en leveren hier commentaar op. De framing in traditionele media vormt hiermee een basis voor framing in social media. Wanneer online framing en mobilisatie grote of opvallende vormen aanneemt, wordt het volgens vaak overgenomen door traditionele media. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de online mobilisatie rond het Kinderpardon.