Aan de hand van annotatie van het dominante frame per media-bericht en de weergave van frame-prevalentie gedurende de loop van de tijd per casus (zie grafieken
‘media-aandacht per frame’ in hoofdstuk 4) kan een analyse gemaakt worden van veranderingen in mediabeeldvorming per casus. Figuur 5.5 geeft weer bij welke casus het dominante frame gedurende de media-aandacht is veranderd en bij welke casus het dominante frame constant is gebleven. Bij sommige casus was er onvoldoende media-aandacht gedurende meerdere weken om een frame-verandering vast te stellen (LHBT-asielzoekers Oeganda ) of is er geen duidelijke omslag in frame-dominantie te herkennen (Vluchtkerk, Opvang asielzoekers in Oranje) . Bij de Opvang asielzoekers in Oranje was er weliswaar geen verandering van dominant frame te herkennen, maar werd in het verloop van de casus door nieuwe informatie een nieuw, economisch frame geïntroduceerd.
157
Figuur 5.5 Frame-verandering wel /niet / onduidelijk in wit.Casus waarin beleidsimpact plaatsvond dikgedrukt
Mauro
Manuel Eritrese asielzoekers Vluchtkerk Polenmeldpunt Aleksandr
Dolmatov Hongerstakende asielzoekers detentiecentrum Rotterdam Opvang van asielzoekers in Oranje Code Oranje EU-mobiliteit Abdul Ghafoor Ahmadzai LHBT-Asielzoekers
Oeganda Asielzoekers Opvang
in IJsselhallen Kinderpardon Dennis
Butera asielzoekers naar Terugkeer Burundi en Rwanda Nareis-procedure asielkinderen Nieuwe au pairregeling
Frameverandering in de mediabeeldvorming rond een casus hangt niet samen met beleidsimpact waarbij een verandering van frame op de beleidsagenda heeft plaatsgevonden. Beleidsimpact betreft dan ook vaak een verandering waarbij het
beleidsframe convergeert met het dominante frame in de media. Kwalitatief kunnen wij frame-verandering beter verklaren aan de hand van nieuwe informatie die door actoren in de media wordt gebracht. Bij Mauro Manuel vindt frameverandering van een dominant human interestframe naar een dominant bedreigingsframe in de laatste weken plaats wanneer nieuwe vergelijkbare asielzoekers in de media komen die ook een
verblijfsvergunning willen. Bij Aleksandr Dolmatov biedt het onderzoeksrapport van de Inspectie Veiligheid en Justitie nieuwe informatie en bij Eritrese asielzoekers en Terugkeer asielzoekers naar Rwanda en Burundi geven experts in de media meer inzicht in de situatie in die landen wat tot meer aandacht voor het human interestframe leidt.
Het inbrengen van nieuwe informatie in de casus leidt echter niet in alle gevallen tot een kanteling van het dominante media-frame. Dit zien we bijvoorbeeld gebeuren bij de casus Hongerstakende asielzoekers in detentiecentrum Rotterdam bij hongerstaker Cheikh Bah die in de media als slachtoffer werd geframed. Daartegenover zet staatssecretaris Teeven in een brief naar de Tweede Kamer een frame neer van ‘beheersproblematische gedetineerde’. Dit leidde niet tot een kanteling in de dominante media-framing. Nieuwe informatie is vooral van invloed als het afkomstig is van een actor die als onafhankelijke expert en niet als belanghebbende wordt beschouwd.
158
Dominante beleidsframes
Naast de analyse van dominante frames in mediaberichtgeving, is ook een analyse gemaakt van het dominante beleidsframe zoals dit naar voren komt in Kamerstukken en de
antwoorden van de bewindspersoon op Kamervragen en in Kamerdebatten (Figuur 5.6). Dit stelt ons in staat om inzichtelijk te maken in welke situaties media- en beleidsframes
verschillend of gelijk zijn. Deze factor nemen wij mee in onze analyses van
framingstrategieën en beleidsimpact (5.3 en 5.4). De vraag is of framediscrepantie tussen het dominante media-frame en het dominante beleidsframe te maken heeft met
strategieën van actoren. Een andere vraag is of deze discrepantie zorgt voor beleidsimpact. Figuur 5.6 Dominante beleidsframes per casus (human interestframe; bedreigingsframe;
bestuurlijk frame); Frame discrepantie dikgedrukt.
Mauro
Manuel Eritrese asielzoekers Vluchtkerk Polenmeldpunt Aleksandr
Dolmatov Hongerstakende asielzoekers detentiecentrum Rotterdam Opvang asielzoekers in Oranje Code Oranje EU-mobiliteit Abdul Ghafoor Ahmadzai LHBT-Asielzoekers Oeganda Opvang asielzoekers in IJsselhallen Kinderpardon Dennis
Butera asielzoekers naar Terugkeer Burundi en Rwanda Nareis-procedure asielkinderen Nieuwe au pairregeling
Figuur 5.6 laat zien dat het beleidsframe van de casus in de meeste gevallen een bestuurlijk frame betreft. Een uitzondering vormen ten eerste Eritrese asielzoekers en Code Oranje EU-mobiliteit . Bij beide casus sloeg de verantwoordelijk bewindspersoon alarm en over toestroom van migranten en domineerde een bedreigingsframe de beleidsagenda. Ten tweede vormen Aleksandr Dolmatov , LHBT-asielzoekers uit Oeganda en de Nieuwe au pairregeling een uitzondering. Ook in deze casus werd de media-aandacht geïnitieerd door de bewindspersoon maar in dit geval werd er gekozen voor een human
interestframe. Bij de twee laatstgenoemde casus werd dit frame gebruikt ter legitimatie van de aangekondigde beleidsverandering. Het lijkt er op dat wanneer een casus door de bewindspersoon zelf in de media wordt gebracht, er vaak gekozen wordt vanuit een moreel frame dat ter legitimatie van nieuw beleid geldt: er vindt een bedreiging plaats of er moeten mensen geholpen worden. Wanneer de casus geïntroduceerd wordt in de media door een externe belanghebbende en het beleidsframe reactief is, wordt er vaak gekozen
159
voor een bestuurlijk frame dat focust op (on)mogelijkheden tot beheersing van een bepaald fenomeen.
We zien dat in een meerderheid van de casus er sprake is van discrepantie tussen het dominante media- en beleidsframe. Deze casus zijn dikgedrukt weergegeven in Figuur 5.6. Er lijkt geen eenduidige relatie zijn tussen deze discrepantie en de mate van abstractie van de casus of de hoeveelheid media-aandacht. In zowel individuele casus als bij abstracte voorstellen of besluiten kan de mediabeeldvorming een ander frame van de casus geven dan de bewindspersoon. In vrijwel alle gevallen betreft frame-discrepantie een bestuurlijk frame op de beleidsagenda dat wordt uitgedaagd door een human interestframe dat domineert in de mediaberichtgeving. Dit is een uiting van de eerder beschreven ‘David tegen Goliath’-beeldvormingsdynamiek. Alleen in de casus ‘Nieuwe au-pairregelgeving’ is het beleidsframe juist het human interestframe tegenover een bestuurlijk frame in de media.
5.3 Actoren en framingstrategieën
Ten derde richt het onderzoek zich op de vraag welke actoren betrokken zijn in
mediabeeldvorming rond vreemdelingenbeleid en welke strategieën zij hanteren om de beeldvorming te beïnvloeden. Deze analyse is gebaseerd op een kwalitatieve
inhoudsanalyse van de mediaberichtgeving. Een kanttekening is dat inhoudsanalyse van mediaberichtgeving vanzelfsprekend slechts het topje van de ijsberg toont van de strategieën van actoren. Wat er ‘achter de schermen’ of ‘onder de radar’ gebeurt, welke actoren middels stille diplomatie betrokken zijn, en welke strategieën zij hanteren om mediabeeldvorming te genereren of te veranderen, valt buiten het bereik van dit onderzoek.
Logischerwijs zijn er bij de mediabeeldvorming rond verschillende casus vele verschillende actoren betrokken. Er een aantal typen actoren onderscheiden worden die bij verschillende casus een rol hebben gespeeld. Daarbij gaat het om beleids- en bestuurlijke actoren, politieke actoren, het maatschappelijke middenveld, migrantenbewegingen, persoonlijk betrokkenen, de media zelf en in sommige gevallen een invloedrijke rol van bekende Nederlanders.