EEN HUWELIJK UIT BEREKENING

DOOI~

FOKKO BOS.

I.

De E veld 's woonden op een bekrompen bovenhuis van de gewone afmeting, in een der Jlieuwe wijken van Amsterdam: een voorkamer met een alkoof doorloopend naar de achterkamer, aan traat nog een klein kamertje met één raam, een overloop, die nog toegang gaf tot de tl'ap en de keuken, de laatste weinig grooter dan twee vierkante meter.

OUo E.veld, de zoon, student in de medicijnen, hart de voorl<amp.r al zijn studeervertrek gekregen, onder voorwaarde, dat hij sliep in een afgeschoten hokje op den zolder. Emma. de dochter, een onder-wijzeres, noemde het kleine vertrekje aan straat, het hare. De moeder, mevrouw de weduwe Esveld, regeerde onbeperkt in de achterkamer en de keuken.

In de alkoof sliepen de beide vrouwen. Dat was

2

_ Jij hebt goed praten. Ik weet niet, waarom ik zou lachen. Den heelen dag heb ik me afgebeuld met de kinderen, en tot dank krijg je een standje, omdat ze wat wild uit de klasse gaan ... , 0, het verveelt me, het verveelt me zoo, dat slavenlevenI Zij scheen opgewekt uit haar loomheid en stampte driftig met den voel op den vloer, er kwam een blos op haar ~elaat.

_ Is het hoofd weer ongemakkelijk geweest'1 vroeg Otto meewarig. .Ia, dat is lastig .. ,. Wil ik den vent een pak slaag geven? Voor tien gulden doe ik het.

Emma keek hem aan. Toen zij ziju lachend gelaat zag, kwam er ook om haar lippen een flauwe glim.

lach. Daarna haalde zij echter de schouders op.

_ Wat zou het helpen? Voor hem een ander!

Mijn leven blijft toch hetzelfde: altijd werken, d<lg aan dag weer opnieuw, nooit eens pleizier hebben, en dat terwijl je jong bent en terwijl de wereld zoo mooi is.

_ Ja

,

't is treurig, Emma, maar wat zullen we

.

er aan doen? Je zult het wel zoolang moeten Uit-houden tot ik arts ben, dan ga ik dokter worden in een groot dorp, met heel _v~el en rijke boeren, dan kom jij bij mij als huishoudster en binnen eeni~ejarl'n zijn we rijk genoeg om naar Amsterdam terug te keeren.

lIet jonge meisje trok minachtend de lip op, _ Dat zal me een pleiziertje zijn, bij jou al huishoudster. . .. Als je geen betere toekomst voor me weet, ma~ jij je ook wel stil houden. Is dal atles wat je me le zeggen hebt? Laat me dan maar liever gaan, dan wil ik eens kijken, of we gauw eten, ik heb trek.

EEN llUWEI.IJK UIT BEREKENING. 3

EEN HUWELIJK VIT BEREKENING.

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

so~s wel hin~erlijk~ als Otto een enkele maal eeni~e vrienden ontVlOg, die tot laat in den nacht bleven hardop en druk praatten en zwaar rookten, zooda;

de tabaksdamp zelfs heendrong door de reet del' alkoofdeur:. Doqh ~oo'n visite kwam nauwelijks een paar maal In het Jaal' voor en eischte heel wat VOOI'.

afgaande besprekingen tusschen het drietaL, ..

E~ma kw~m de trap op en ging regelrecht naar haal kamertJe om haar mantel afte doen. Eensklap

~~rd de deur del' voorkamer geopend en Otto stak zIJn hoofd om den hoek.

- PstI Emma, kom eens even hierI . - Jawel, een oogenblikje geduld.

. Zij had niet eens naar haar broeder omgekeken.

Er l.ag~enwrevelige uitdrukking op haar jong en mooi gezlCht~e, .en haar slanke gestalte schoof moede het k~mertJe ^lO, waarvan zij tel'stond het venster open-wle~p. Daarna trok zij haar mantel uit en hing dien op JO een ~eer smalle hangkast. Toen deed zij haar schoenen Uit en verruilde ze VOOI' een paar kleine pan.

toffels.. Op een hoekkastje lag een hoogen witte boeze.

laar, dien ze voordeed. Alle gebeurde met dezelfde

~~gemetE'~ langzame bewegingen, op een werktuige.

hJk~.mamer, alsof zij ver weg was met haar gedachten.

ZIJ stak haar armen omhoog en rekte zich uit alsof ze zeer moe was ~fet loome schreden gin~

zij eindelijk naar de kamer van Otto.

- Middag, zeide zij kortaf. Je hebt me wat te vragen?

- Alsj~ zoo'n verdrietig gezicht zet, hou ik mijn mond, zusJe, . antwO?rdde OUo, die met een sigaar tussche? de vmg~rs¹⁰een leuningstoel lag, een boek naast Zich, dat hij zoo pas uit de hand had gelegd.

Lach eerst eens, Emma, dan zal ik je wat vertellen.

4 EEN IIUWEI,JJK UIT BEREKENING.

.

^~~

Maar Otto was opgestaan. Hij legde zijn sigaar in het aschbakje.

- Neen, in allen ernst, Emma, ik heb je een heel ander voorstel te doen. Leen me tien gulden en ik doe je een middel aan de hand om heel rijk te worden.

De zuster schudde glimlachend het hoofd.

- Ik dacht het wel weer, toen je mij riept. Je hebt geld noodig. Maar het gaat niet, Olto, het loopt tegen het einde van de maand, en mama heefl vanmorgen ook al geld van mij geleend.

Olto sloeg den arm om haar heen.

- Kijk nog eens goed, zusje, vleide hij, misschien valt het mee. Ik heb die tien pop absoluut noodig.

En wezenlijk, ik kan je er een raad Voor geven, die duizenden waard is.... Toe, Emma, laat me zoo niet in vel'1egenheid zitten. De pure waal'heid is, dat ik het geld ditmaal niet voor mij zelf, maar voor jou besteed.

Emma hield wel van haar broeder, al was die wat lichtzinnig. Zij sympathiseerden met elkaar, beiden streden tegen de dorheid van hun armoedig leven met gelijken wrevel, beiden waren vast van plan om geen gelegenheid voorbij te laten gaan om zich daaruit te verheffen. Met 'haar salaris als onderwijzeres ondersteunde de zuster nu en dan OltOj hun moeder had als weduwe van een hoog-geplaatst ambtenaar, die echter betrekkelijk jong was gestorven, maar een pensioen van / 1200.

Emma ontzeide zich zelf, al was het ook met bitter-heid, wel eens een nieuwe japon, opdat de coJJege.

gelden van OUo werden betaald, en op de zeld-zame visites va~ studiegenooten zorgde zij voor den wijn.

EEN HUWELIJK UIT BEllEKENINC•

~~~~

_ Nu, steek dan maar af, broertje, laat me een hooren, antwoordde zij hem.

- Je doet het heusch'l vroeg Otto. . bl 'k k\"am mevrouw Esveld bll1nen.

Op dat oogen I . .

Zï was een klein vrouwlje, dat er altijd.verm~eld

.J Z" deed dan ook de geheele hUlshoudmg,

UItzag. IJ kt I'

1 · de week kwam er een wel' se,

slecht eenmaa ^In en

voor het al te ruwe werk, om de trap te doen,

bel te poetsen. " .

- Ben jij er al, kind P vroeg ZIJ .aan Emma. . J a Olto hield me hwI' vast, ander

- a, mam . '/ Ik heb

was ik al bij u gekomen. Eten we gauw

honger, mama. .. ,

- Het is zoo klaar. :\faal' deaardapp~~s zIJn weel heel slecht. Natuurlijk, de groenman kflJgtno~va?

de vorige maand en dan geeft hij ons, wat hIJ WIl

kwijt wezen. Zoo

De ambtenaarsweduwe had altijd te kla~en. IJ 'ammerde steeds ovel' het vI'oeger weeld.erlg leven, Jtoen haar man nog leefde, die een salal') 1.lad van eenige duizenden. Zij maakte van allerlcl kun t·

repen gebruik om haar crediet te rekken. Boven-:an stond bij haar het vaste voornemen "om haar d te houden // De groenman moest eIken

stan o p . ,

da voor de deur komen, de slagel' eIken mOl gen

a~bellen,

al was het ook om een halfpondje

vle~s~h

a .. Ilen^lT een verdrIetig

te bezorgen. Zoo was ZIJ a ."

oud vrouwtje geworden, altijd knort'e~d en grom-mend, ondanks haar liefde voor haat' kmderen:. Als dezen verwenschte zij IIaar armoede en zagZIJmel afgun t ncer op all n, dic rijker waren. ..

Op het gelaat van Emma was een gel1lchJke trek gekomen bij de woorelen harel' m eder. .

- 't Is ecn treurige boel hier, men eet met eens

6 EEN HUWELIJK Ul't' JlEREKEN1NG.

~~~~

EEN HUWELIJK UIT llEIlEKENJNG. 7

meer lekker, zeurde zij op norscben toon. Den heelen dag ben ik druk aan 't werk geweest en als ik dan thuis kom, nog niets dan beroerdigheden.

Zij ging met een zucht op de kanapee in den hoek zitten.

- Kan ik het hélpen, kind P Geloof maar, dat ik dat nog dieper voel. , .. Als men het eenmaal goed heeft gehad, valt deze dagelijksche armoede te zWaar-der. Mijn God, als ik nog aan onze diners van vroeger denk!

- Uhebt het ten minste goed gehad, mama ....

Maar jong te wezen en dan al gebrek te lijden, dat is dunkt me nog erger.

Mevrouw Esvdd zette zich ook neer, op een van de ouderwetsche massieve mahoniehouten stoelen.

Otto \Vas weer achterover gaan liggen in :djn stoel en had zijn sigaar aangestoken, Bij blies met een bittel' glimlachend gezicht de rookwolken voor zich uit.

~ Wat helpt al dat klagelI? zeide hij, men moet zijn geluk op het leven veroveren, tot eIken prijs.

- Ja, jelui hebt goed praten, hernam de moeder, jelui bent no~ jong, je kunt het nog goed krijgen.

Ik ben oud en kan hoogstens nog wat verwachten van de genade van mijn kinderen. 0, als ik nog jong was!

Emma haalde de schouders op.

- Och kom, mama, leer me dan eeus, hoe i k het goed krijg. Dat is zoo makkelijk niet als u denkt.

o

God, eenige jaren van geluk en pleizier, en ik zou al teV1'eden zijn. Ik wou, dat ik een middel wist om uit dit eentonig, vet'drietig sleurleven te komen!

Wat Emma hier uitsprak, was een wen ch vlln heel het drietal, dat iu ue kamet' zat: zij zelfachter.

over geleund in de kanapee, de handen achter het

Otto half li{lgend in zijn stoel en hoofd gevouwen, Ik' uitblazend de moeder

b dachtz'tam rook wo Jes ' h t

e ' d h den gevouwen in den sc 00 .

rechto,p zittend de e

la~n~

staarde ieder voor zich op Eemge ldsecoUn nt n Otto' op de witte asch van zijn en bepaa p ,

Sigaa~

t zal wel komen mettertijd, bet nIoet

ko~en

- a . 'I Ik voor mij, nog eemge als we maar wIlden .,'I 'k mij er wel doorslaan, jaren studie en an ~a, ^{I, eld Dan zult u} G ld verdienen dat WIl Ik, ,eel g : ".

e fi mamaatje.". EnJIJ Emma,-el' ook van pro Iteeren, , . "k te worden,

0 0 ' hebt het maar IIIJe hand, om 1'1J

nu, JIJ

]rmma keek hem aan ^'I

~ 0 'a je had' mij wat te zeggen I Nu .... , . - E I

~..

hebt miJ' el' tien pop voor beloofd I DIe

- n JIJ . k 'L van avond

moet ik trouwens gebruIken. .~k ,~J:ndien wil ik visite: meneer Blusinck komt bIJ miJ,

onthalen. . OOk koopman op de

- Meneer Blqslllck, de riJ e

E eld met zachte Keizersgracht., zeide meV1'OUW :.sv . toonlooze stem" ^{0 0 " ' .} t hij is meer

generaal-- Koopman IS hIJ JUist me , k

ent ,"oor tal van fil'ma's: bij doet g~oote za en ag , .. Enknap man overIgens, . , . en IS

~:~lal~~~' d~~ h~j afschu~elijk

leelijk is, viel

Emma hem in de rede, . men lang met _ Kom, dat merkt men met, al

hem omgaat. . ..

- Boe weet jij dat? vroeg zIJn z,~ster. an Otto keek een heetje verlegen zIJn _{mo~d~r ~ ~}

lJ ja il< wil het je wel zeggen. Ik e

à :.

,.' aan zijn Engel che correspon en Ie.

nu en t,lil , .. 't tiend maar

? hnOuit eh kent IIlJ UI S e ( , . 1 ranscEngelseh mllle, d . En hij wil sommige brieven nietel.

door zijn klerken laten sch "

met hem in kennis gek rIJven. Ik ben toevallig

d' . omen en toen v h"

len dienst, _ dien hï roeg IJ me - l\faar wat heeft

~ d~~ed l~etaalt

^trouwens.

mijn toekomst? vl'oeg" a es nu te maken met zIJn zuster

- God bewaar me ik dacht I " .

zoo scherpzinnig w~a ^t' h a tiJd, datjeJui vrouwen dingen .... BJusinck

~e~~

^.

e~,r~den ~an

^dergelijke

kunt je hem trouwen E Je Ie, zusJe, aJs je wilt , n gelouf m 'k

noeg van zijn zaken I'" h .. e, I weet ge-Om E ' ' liJ IS eeJ rIJk.

mma s mond wa '

gekomen, s een mIDachtende trek

- Ik trouwen met di , .. ,

leelijk, bleek mager e~ ma~ ^"BIJIS afschuwelijk lijker man ~elien ^{... ,E foei, Ik,}heb zelden lee-ik, weJ twintig

oud~~

·d. n,:ovendJen is hij, geJoof

- Neen, daarin

vergiSa~. ~

^{. h" ,}

dus nauwelijks vijftien . JJJe, IJ /s pas zes en dertig, - En het is heel o~;ar ouder dan jij, Emma.

ouder is dan de

vrou~v

^'?datdeen man eenigejaren

_ D' ' zei e e moeder nu

u u weet er ook v' .

een formeeJ complotI _' Man, n~ama? Het is tIus

~a, ik wiJ heeJ graag rïk . aar Ik da?k er voor.

Jonge jaren daaraan

nie~t

wezen, maar Ik

otTe~

^mijn

Z" , op.

IJ gmg rechtop zitten I

Jaat. Otto schudde het h flnet een,

vastb~.raden

ge-rookwoJken uit.

MeVJ'ou~ ~

^{en bIJes}

zWIJ~end

^zijn

zich, nadat zij eer teen veJd, keek strak VOOr had geworpen. snellen bJlk op haar dochter

Een paal' minuten lanO' h

stilte in het verli'ek. l> eer chte el' een drukkende - En dan nog he'

Juide haal'

gedach~en ~:~am. daa~'op

/';lIlnla, alsol' zij hij de tering heeft. pr,lk, Ik heb gehoord, dat

•

8

EEN HUWELJJK Un JlEItEKENlNG,

"""'~

EEN HUIVEr.IJK UIT BEREKENING. !l

_ Dat is ook zoo, gaf Otto kalm ten antwool'd·

- Hij zal je ongetwijfeld zijn geheel vermogen nalaten, broeders of zusters heeft hij niet, zeide de moeder zacht.

Emma keek de beide anderen aan. maal' zij zeide niets; ook was er geen spoor van vel'ontwaardiging le bespeuren op haar gelaat. Het cynisme van alto en haal' moeder ontroerde haar niet.

- En heel lang, kan hij het niet meer, maken, de arme man, is het wel, alto'] vroeg mevrouw Esveld een oogenblik later haar zoon,

- Neen zeide deze langzaam en trok weer aan zijn sigaar. Met gefronst voorhoofd keek Emma naar de patroon van het verschoten vloerkleed, Zij zag er zeel' 8l'Ostig uit met een kouden, harden trek op haar mooi jong gelaat.

- Je weet niet eens, of hij van mij houdt" ..

Het is te gek om el' ove~' te redeneeren, zei,le zij.

- Dat weet ik beter,. Emma., '. Ik weet ook nog meer, ll~i heeft me al eens gepolst. En als hij hier komt, is het allen in de hoop je te zien en te

preken.

- Dat genoegen kun je hem gemakkelijk gunnen, mijn kind, hernam nu de moeder. het valt me in, dat ik heden avond beloofd heb mevrouw Dewindt eens te beweken. Ga jij dan thee schenken voor de heeren.

- Och, waarom zou ik dat niet doen, mama.

Maar het leidt lot niets .. , . Olto ging nu rechtop zillen.

- Dan zou j' cen dwaa heiu uoen, E:llinla, zeide hij. Ik zal heel I'onuull tot je 'preken. Als je wilt, kun je met hem trouwen, want hij heeft je harts-Lo htelij,k lief. En diJn, ... dan zul je niet heel

Il.

Toen het acht .

E UUI' was d'

~sveld alleen in d . Jen avond, zat Em

I f: e achtel'kam' I ma

le,' st. De 'Wonde IJ . el. Iet WM in d en het was vI'ij

d~llk:~o~1ne,n

reeds kortel' te

\Vorcl~~

In let vel'tl'ek. De .deuren

I

EEN HUWEI,IJK u!'r BEREKENING. 11

der alkoof naar de achterkamer stonden open en zij zag door een spleet een zwakke lichtstraal komen uit de voorkamer.

Otto had de lamp reeds opgestoken; hij verwachtte meneer B1usinck.

Emma lag achterovergeleund in een hoogen rieten stoel, haar handen in den schoot. Terwijl op den' bouilloir boven de spiritusvlam het theewater suisde, gaf het jonge meisje zich geheel over aan haar gedachten. Zij vond het leven hard en onverbid-delijk, het had geen medelijden, evenals de menschen geen medelijden hadden. Zij zag in deze groote stad zooveel weelde, zooveel genot, waarnaar zij smachtte, en dat voor haar onbereikbaar was ....

tenzij. . .. nu ja, tenzij ze zelf ook hard en onver·

biddelijk was.

Waarom zou zij het dan ook niet zijn? Waarom zou ze voor den 'man, die maar een paar jaren meer had te leven, geen liefde huichelen, hem liefde betoonen desnoods, als zij daarvoor kon koopen het geluk van een geheel leven?

0, zij gevoelde wel, dat er in zulk een daad iets was, wat streed met haar jeugd, iets koel bereke-nends, dat een mensch eer t· erlangt na lange en vele beproevingenI oms had zij een kleine rilling van walging over hetgeen zij zich voornam, over haal' ruwen cynisch egoïsme. Maar daarnaast stelde ze zich weer voor het schoone vel'schiet, dat het nieuwe leven haar opende: rijkdom, genot, levens-vreugde en zorgeloosheid.

Alleen, - en dat deed haar nog het meest aar·

zelen, - de heer

mu

inck was zoo leclijk I Zij zelf had hem maar een enkele maal gesproken, en als z~i hem ontmoette, nooit veel aandacht aan hem

10 EEN HUWEr liK

~ '. UIT BEREKENING

lang last van hem hebb .

eens over geraadpleegd

e~.lk

heb pr prof. Wilkens maar over een onbekende

le~

over hem natuurlijk en

t~ee

zusters aan de

;e~lens

.:ader en moede;

zelf die kwaal ook reeds lIeeft ng zIJn gestorven, die was er voor dezen man .. " Volgens pl'ofes.:ior als hij ging trouwen gdeen redding llleer en

n . an ' ....

oog een paar jaren k~~~en I " .. zou hij hoogstens

tto had snel even.

haperend B" hgespróken, alleen nu en d

. IJ ad het b k' an even

en bladerde er in alsof

~~

^blil banden genomen aan te zien. ' IJ ang was zijn zu ter

Maar Emma . I .

. d Vle hem niet .

~~.

^{e eerste}

oo~enblikken

^ook

l~

de rede, en zeide IJ zat met een strak 1 mets, toen hij zweeg Haar moeder' ge aat voor zich te k"k .

k wlel'p nu en d 'IJ en

zoe enden blik op haar an een snellen onder:

Eensklaps stond E .

_ 0 f . mma op.

mama OPI, wat is h~t leven hardI 'd ..

.' gaan We ook eten . ' zeI e ZIJ. I{om.

kun Je toch niet anders

da~'"

In elk geval, Olto, van.~en. Ik zal je het eld meneer Blusinck

ont-ZIJ ging met h. g geven.

iets meer te ze;a:

nmoeder naar de keuken. zonder onder het diner

e~ns~'

Maar haar gelaat bleef ook

, Ig-strak staan. •

geschonken, maar haar kenn'

~

noemden hem als" Issen, haar vriendinnen , ZIJ van hem sprak ' dan den IeeJijken ".'k , e n , nOOit anders was er

g~weest

^ee'llllJ en BJ uSll1ck^11. Alleen eene

h , a r m onderwi;ze .

oogen rug die er b" J resJe met een zoo goed ziïn een edlJgIevoegd had: lIdoch hij moet

D J ' e menschI1I

at kwa,m Emma nu in den zin "

deze woorden, Hï was " ,en ZIJ overdacht hij liefhad,

allere~rst go:~e~i'

^hIj.

~ou

Voor haar, die beheerschen .. ,. Jn, ZIJ zou hem kunnen

En toch, hij was zoo Ie lOOk " .

moest schamen VOor h e~ , dat ZIJ Zich misschien over haar

vriendinne:a~~c

tgenoot, schamen tegen-dat zij den rijken

BI

^.Ie ~eer wel zouden weten, geld! Zoo leelijk, dat

h~:~n~e

^alleen

n.~m ~m

^zijn

walging VOOI' haar zou " ven aan zIJn Zijde een 0p,,:"?og tegen zijn

rijkd~~n!,

een kwelling; die niet

ZIJ zat steeds stil in h

bewegelijk met de I ct aal' leunstoel, schier

on-. ' lan en in den h

pemzend, wat zij toch zou d sc oot, steeds

Inee 'h oen.".

ns ^I'IC tte zij zich op

zacht, beschroomd Zï /.;1 ,el',was gebeld, eenmaal, haar broeder de

d~u/

^J" eef zitten en hoorde, hoe

zacht, beschroomd Zï /.;1 ,el',was gebeld, eenmaal, haar broeder de

d~u/

^J" eef zitten en hoorde, hoe

In document BIBLIOGRAFISCH VERSLAG BIBLIOGRAPHIC RECORD (pagina 78-102)