In deze paragraaf wordt er, in tegenstelling tot de andere analysedelen, maar één fragment geanalyseerd. Er zijn simpelweg niet meer ruzies ontstaan aan deze talkshowtafel. RTL Late Night is een programma wat meer op entertainment gericht is (Schohaus, 2017) en zet hierdoor wellicht minder vaak tegenpolen tegenover elkaar om nieuwsgerelateerde discussies uit te lokken. De ruzie tussen Ancilla Van de Leest (AL) en Gordon (G) ontstond spontaan en leek niet van tevoren gestuurd te zijn. Uiteindelijk heeft dit fragment geleid tot 23 codes waarbij de familiecodes ‘Beledigende opmerking van ene gast naar andere’, ‘Confrontatie tussen gasten’ en ‘Host wil dat het gesprek vordert’ het meest van belang waren.
3.4.1 Aanleiding ruzie
Op voorhand is er geen duidelijke aanleiding te vinden voor deze ruzie. Ancilla van de Leest is aan tafel geschoven om het te hebben over ‘The Big Brother Awards’ die jaarlijks worden uitgereikt aan de grootste privacyschenders van Nederland. Gordon zit samen met Gerard Joling aan tafel (GJ) om het over hun nieuwe programma te hebben. Wat wel opvalt is dat Gordon haar beroep als naaktmodel en de manier waarop ze zich inzet voor privacy maar moeilijk met elkaar kan rijmen.
De irritatie begint te ontstaan als Van de Leest haar echte voornaam niet wil zeggen. Gordon vraagt dit drie keer, maar Van de Leest kiest er bewust voor om hem te negeren en haar gesprek met de host te vervolgen. Uiteindelijk stelt de host (HT) dezelfde vraag omdat Van de Leest niet de intentie lijkt te hebben om op Gordon in te gaan, maar ook dan komt er geen antwoord:
03:20 HT: Gordon vraagt wat je echte naam was, wat je vorige naam was. 03:21 AL: Weet ik niet meer. Dat is al zo lang geleden.
66 03:23 HT: Dat wil je niet meer zeggen, he?
03:24 AL: Het staat ergens online, je kan het vast wel vinden. 03:25 G: Je weet je echte naam niet meer?
Hier is er nog geen sprake van een conflict, maar de kijker kan al wel merken dat er een soort spanning is tussen Gordon en Van de Leest. De werkelijke ruzie ontstaat pas enkele minuten later, als Gordon Van de Leest steeds blijft onderbreken. Deze onderbrekingen zorgen ervoor dat de irritatie tussen beide gasten alleen maar wordt verergerd en dit resulteert in een escalatie:
06:37 G: Vind je jezelf dan zo belangrijk dat je afgeschermd wil worden van iedereen? Als je met je blote borsten op internet gaat dan weet je toch hoe laat het is.
06:43 AL: Het gaat niet persé om mij, het gaat om de grondrechten in de democratie… 06:46 G: Nee, maar je zegt wel van, uh…
06:47 AL: Als je me even laat uitpraten.
06:48 G: *sarcastische toon* Oh ik heb er enorm last van gehad, oh ik vind het zo erg. 06:50 AL: Gordon, als je me even laat…
06:51 G: *Gaat door* Ik heb overal met mijn blote tieten op internet gezeten. 06:53 AL: Misschien moet je wat minder coke gebruiken, Gordon. Want… 06:55 G: Nou, zeg.
06:55 AL: …je praat een beetje door me heen
Hier is de ruzie tussen de gasten tot een hoogtepunt gekomen. Gordon neemt het verhaal van Van de Leest niet serieus en praat daarnaast continu door haar heen. Van de Leest tolereert dit niet en bijt fel van zich af. Deze beledigende opmerking zorgt voor totale escalatie tussen de twee gasten. Doordat zij elkaar rechtstreeks bleven adresseren, is het uitgelopen op een confrontatie, zoals dat volgens Clayman & Heritage (2002) vaker gebeurt als de host geen onderdeel meer uitmaakt van de conversatie.
3.4.2 Rol van de gasten
Beide gasten spelen een aanzienlijke rol in het ontstaan van dit conflict. Van de Leest creëerde met haar opmerking veel ophef en zette hiermee Gordon voor het blok op nationale televisie. Aan de andere kant beledigde ze hem juist omdat hij haar meerdere keren uitlokte en onderbrak. Gordon nam haar vanaf het begin van het gesprek al niet serieus en op de momenten dat Van de Leest haar mening wil toelichten, praat Gordon voortdurend door haar heen:
06:21 G: Nee, maar ik bedoel mijn privacy… Ik sta ook op internet. Als je het KvK intoetst, dan weet je ook mijn adres en ik heb allemaal mensen die langskomen en allemaal op de foto willen of weet ik wat. Who cares? Weet je wel. Ik bedoel wat maakt het uit? Dat is de tegenwoordige tijd.
06:35 AL: Ja, maar op het moment dat je maatschappelijk, maatschappelijk…
06:37 G: Vind je jezelf dan zo belangrijk dat je afgeschermd wil worden van iedereen?
67 rechtstreekse onderbreking van Gordon laat ook de intensiteit van het meningsverschil zien (Greatbatch, 1992). Het blijkt achteraf dat er mensen met zeer verschillende visies aan tafel zitten die niet bang zijn om te zeggen wat ze vinden. Dit heeft uiteindelijk geleid tot het conflict.
3.4.3 Rol van de host
De eerste vijf minuten van het gesprek verlopen zonder ophef. Gerard Joling en Bram Moszkowicz zitten ook aan de talkshowtafel en af en toe mengen deze gasten zich in het gesprek of worden zij erbij betrokken door de host. Toch is er, zoals in paragraaf 3.4.1 al is aangegeven, wel een soort spanning tussen Gordon en Van de Leest omdat zij het op geen enkel vlak met elkaar eens lijken te zijn. Dit wordt nogmaals bevestigd als de host aan Van de Leest vraagt wie dit jaar ‘The Big Brother Award’ zou moeten winnen. Van de Leest noemt Ivo Opstelten, destijds nog minister van Justitie en Veiligheid. Gordon laat weten het hier niet mee eens te zijn en stelt dat het een zeer kundige en charismatische man is. Van de Leest snapt Gordons mening niet en vervolgens ontstaat er een onverstaanbare discussie aan tafel omdat de andere gasten zich ook in het gesprek beginnen te mengen.
05:52 HT: Niet met z’n… Jongens even niet met z’n allen gelijk. *Alle gasten praten op dit moment door elkaar*
05:53 AL: …over, over cyber security is het heel erg duidelijk… 05:55 HT: Ancilla, wacht even. Leg jij het eens even…
05:56 AL: dat Opstelten geen enkel idee… 05:58 HT: Jouw privacy *wijst naar G* 05:59 AL: …heeft waar ie het over heeft.
05:59 HT: Hoe belang… hoeveel belang hecht jij aan je privacy?
De host hanteert op dit moment precies de stijl van de correspondent zoals deze wordt beschreven door Vraga et al. (2012): hij treedt op als een rechtvaardige moderator door de onverstaanbare discussie te stoppen en zorgt er met zijn gerichte vraag aan Gordon voor dat er een actieve beurtverdeling plaatsvindt waardoor het gesprek op een rustige toon kan vorderen. Alleen duurt het na deze interventie niet lang voordat het conflict tot een hoogtepunt komt. Er volgt een gesprek tussen de host en Gordon waarin hij vertelt dat hij niet veel waarde hecht aan zijn privacy. Van de Leest wil inspringen om het onderwerp meer op de maatschappij te betrekken en niet enkel op Gordon, maar kort daarna gaat het mis. Gordon begint haar verbaal te confronteren en dat leidt tot de beruchte opmerking van Van de Leest.
06:53 AL: Misschien moet je wat minder coke gebruiken, Gordon. Want… 06:55 G: Nou, zeg.
06:55 AL: …je praat een beetje door me heen 06:57 G: Wat is dit?
68 De host probeert direct de discussie weer op gang te helpen en valt weer terug op de stijl van de correspondent. Ook probeert de host de focus van het conflict af te halen. Volgens Tolson (2000) grijpt een host sneller in bij dit soort interviews omdat de focus ligt op nieuwsgerelateerde onderwerpen en niet op confrontatie. Toch vordert de discussie niet direct, ondanks dat de host hier wel naar stuurt. Gordon is beledigd en kan deze opmerking niet meteen van zich afzetten.
07:11 HT: Kijk, kijk privacy is belangrijk… 07:13 G: Jezus.
07:13 HT: …maar je moet ook de omgangsvorm in acht nemen aan tafel 07:15 G: Absurd.
07:16 AL: Absoluut. Ik laat me een beetje gaan. 07:17 HT: Precies.
07:18 AL: Mijn excuses, bij deze.
Hier probeert de host voor altijd een einde te maken aan het conflict wat aan tafel is ontstaan door Van de Leest te wijzen op haar gedrag en het wederzijds respect wat verwacht wordt van de gasten. Van de Leest biedt vervolgens haar excuses aan en het conflict lijkt voorlopig dus opgelost te zijn. De host ziet nu een kans om zijn gesprek op normale wijze voort te zetten.
7:20 HT: Geef de argumenten. Zijn belangrijker dan wat je zegt. 07:22 GJ: Leuke show.
07:23 HT: Ja. *Publiek lacht*
07:25 GJ: Echt een leuke show.
07:26 HT: Ancilla, Ancilla, je argumenten.
De host vervolgt zijn gesprek met Van de Leest over de privacywetgeving in Nederland. Nu betrekt de host alleen Gordon weer in het gesprek door aan te geven dat er meer mensen zijn die het raar vinden dat ze zich hier zo druk om maakt terwijl ze wel naakt op het internet staat. Het werd ook al in paragraaf 3.4.2 genoemd: er zitten twee gasten aan tafel die niet bang zijn om hun mening te delen. Het duurt dus niet lang voordat Gordon het gesprek hevig onderbreekt:
07:48 AL: Het tast onze democratie aan, denk ik.
07:50 HT: Hij zegt ook *Wijst naar G* en hij is niet de enige…
07:52 G: *Slaat handen op tafel* Als je toch met je, met je blote doos op internet gaat dan kun je toch verwachten dat mensen daarop reageren.
Door met de handen op tafel te slaan en direct door het gesprek van de host en Van de Leest heen te praten, laat Gordon zien dat er nog steeds een groot conflict is tussen beide gasten. Volgens Greatbatch (1992) komt een rechtstreekse tegenspraak veel sterker over dan een gemedieerde en dat is ook hier het geval. Er volgt weer een rechtstreeks gesprek tussen de gasten waarin Gordon Van de Leest opnieuw confronteert en beledigt.
69 08:07 G: En dan ga je… En dan ga je me beledigen op nationale televisie
08:09 AL: Toevallig heb ik daar… Toevallig. Toevallig.
08:10 G: door te zeggen dat ik coke gebruik. Wat ben je dan voor imbeciel.
Hoewel de host zich zeer aanwezig heeft opgesteld gedurende het hele gesprek en ook in actie kwam wanneer het uit de hand dreigde te lopen, is het conflict duidelijk nog niet voorbij. De host doet zijn best om de confrontatie niet te laten escaleren door bovenop de gasten en het gesprek te zitten. Het duurt dus niet lang voordat er weer een interventie plaatsvindt die voorgoed een einde gaat maken aan het conflict.
3.4.4 Einde van het conflict
Kort nadat Gordon Van de Leest een ‘imbeciel’ noemde, komt de host weer in actie. Hij wil respect aan tafel en een beschaafd gesprek kunnen voeren en neemt nadrukkelijk de rol van normbewaker aan:
08:14 HT: *Stemverheffing* Luister. Stop. Het is, het is heel goed dat jullie met elkaar praten, maar dat jullie elkaar gaan uitschelden. Ancilla heeft sorry gezegd…
08:18 G: Er zijn grenzen. 08:19 HT: Er zijn grenzen. 08:20 G: Er zijn grenzen.
08:21 HT: En daarom heeft zij sorry gezegd. Maar dan gaan we niet… 08:22 G: Mag ik dan even voor mezelf opkomen?
08:22 HT: Absoluut. 08:23 G: Ok.
08:24 HT: Maar op een gegeven moment is het gewoon klaar.
Verder treedt de host hier ook op als een mediator die een soort wapenstilstand tussen de twee gasten bewerkstelligt. Naast de rol van mediator, doet de uitspraak ‘nu is het klaar’ ook sterk denken aan een ouder of meester die twee ruziënde kinderen uit elkaar moet halen. Toch zorgt deze interventie er wel voor dat er geen geruzie meer is aan tafel. Daarnaast hielp het ook mee dat het interview na het bovenstaande gesprek nog maar een halve minuut duurde.
08:36 HT: Ancilla, je hebt geen vrienden gemaakt aan tafel vanavond. Ik denk dat je de hele avond er last van hebt. Maar goed, dat is, uh, wat er gebeurt…
08:41 G: Nee, ik zeg net nog hoe leuk ze was in mijn vorige programma en dan krijg je zo’n raggeling op tele… de nationale televisie.
08:45 HT: Praten jullie nog even door, want wij gaan naar de Minister President, want wij hacken zijn telefoon, over privacy gesproken.
De host laat weten dat het conflict tussen beide partijen nog niet is opgelost en dat dit de hele avond voelbaar zal zijn. Toch zorgt de liveness van het programma ervoor dat er over wordt gegaan op een ander onderwerp en dat de discussie nu voorgoed is afgesloten. De spanning tussen beide partijen zal
70 aanwezig blijven, maar van een conflict is geen sprake meer.
3.4.5 Deelconclusie
Het is lastig om een patroon te ontdekken met betrekking tot de rol van de host als er enkel één fragment beschikbaar is. De belangrijkste concepten uit dit analysedeel, namelijk ‘Beledigende opmerking van ene gast naar andere’ en ‘Confrontatie tussen gasten’, laten zien dat het een verhit gesprek was. Toch nam Humberto Tan al heel snel de rol aan van de correspondent: hij wilde dat de discussie vorderde en medieerde wanneer gasten door elkaar heen begonnen te praten. Ook dit komt overeen met de eerdergenoemde categorie ‘Host wil dat het gesprek vordert’. Naast correspondent, kan ook de rol van normbewaker aan Tan toebedeeld worden: hij roept gasten op hun excuses aan te bieden, grijpt in wanneer ze elkaar gaan beledigen en hecht waarde aan de omgangsvorm aan tafel. Deze combinatie zorgt ervoor dat Tan tijdens een talkshowconflict optreedt als corresponderende
71
Conclusie
In deze scriptie is gezocht naar een antwoord op de vraag: Welke rol neemt de host aan tijdens een
ongeplande ruzie aan zijn talkshowtafel en wat zegt dit over de rol van hosts in hedendaagse actualiteitentalkshows? Hiervoor is een kwalitatieve-interpretatieve inhoudsanalyse uitgevoerd op
zeven interviewfragmenten uit vier verschillende Nederlandse talkshows waarin een conflict tussen twee gasten centraal staat. De literatuur van Greatbatch (1992) en Vraga et al. (2012) vormden samen met de inzichten uit het codeerproces de basis voor de analyse.
Ten eerste wordt uit de analyse duidelijk dat alle vier de hosts geen baat hebben bij een ruzie aan hun talkshowtafel en ervoor willen zorgen dat de inhoudelijk discussie blijft vorderen. De manier waarop zij dit aanpakken, zoals te lezen was in de deelconclusies uit de analyse, verschilt echter in zo’n grote mate van elkaar dat het moeilijk is om een eenduidige rol van de Nederlandse talkshowhost te identificeren. Daarom zullen de meest opmerkelijke resultaten per host worden weergegeven om op die manier ook de onderlinge verschillen te laten zien.
Matthijs van Nieuwkerk speelt een bescheiden rol als het aankomt op conflicten aan zijn talkshowtafel. Meerdere keren treedt hij op als de correspondent zoals Vraga et al. (2012) die beschrijven, maar door de hevigheid van de conflicten houdt hij het niet vol om deze rol te blijven aannemen. Gasten praten vaak door elkaar en krijgen veel vrijheid om hun mening te delen. Hij blijft trouw aan het format van De
Wereld Draait Door en daarom komt zijn rol overeen met die van de procesbegeleider: de vrijheid van
de tafelheer, wat volgens hem het idee van het programma is, weegt zwaarder dan de dingen die hij wel of niet kan zeggen. Hoewel hij tijdens het conflict tussen Paay en Maassen uiteindelijk ook optreedt als normbewaker, kan dit niet geïdentificeerd worden als een patroon. De terughoudendheid tijdens escalerende conflicten echter wel. Hij is meerdere keren afwachtend met interveniëren en discussies doorbreken. Dit komt ook terug in de mate van liveness waarnaar verwezen wordt. In beide conflicten maakt niet Van Nieuwkerk, maar liveness een einde aan het conflict. Hierdoor speelt Van Nieuwkerk als host de rol van stille procesbegeleider.
Hoewel Jeroen Pauw ook geen grote rol speelt tijdens een conflict aan zijn talkshowtafel, maakt hij wel een andere indruk dan Van Nieuwkerk. Ook hij zet niet direct een gast op zijn plek als hij zich beledigend uitlaat en in beide talkshowfragmenten geeft hij de gasten veel ruimte om met elkaar in discussie te gaan zonder zich er zelf in te mengen. Toch maakt hij een meer ontspannen indruk, alsof hij het gesprek onder controle heeft. Daarnaast monitort hij de discussie aandachtig. Want op het moment dat conflict de overhand lijkt te nemen, mengt Pauw zich weer in het gesprek door een relevante vraag te stellen en zorgt er op die manier voor dat de discussie vordert. Dit komt overeen met de rol van de correspondent (Vraga et al., 2012). Verder is humor een belangrijke factor in zijn rol als host. In beide interviews creëert hij door dingen op grappende wijs te vragen een soort luchtigheid die de druk van de
72 ketel haalt. Hij kan als enige van de vier hosts geïdentificeerd worden met de komiek die Vraga et al. (2012) beschrijven: humor wordt gebruikt om de vijandigheid in een gesprek te reduceren. Hoewel zijn rol tijdens een conflict bescheiden is, blijft hij wel betrokken in het gesprek door zich op de juiste momenten weer in de discussie te mengen en zodoende het conflict te onderbreken. De rol van Pauw kan hierdoor gezien worden als een combinatie van de stille correspondent en de stille komiek.
Waar de bovenstaande hosts een bescheiden rol tijdens conflicten werd toebedeeld, is Eva Jinek juist erg aanwezig tijdens ruzies aan haar talkshowtafel. Ze intervenieert veel sneller en actiever dan Van Nieuwkerk en Pauw. Het komt geregeld voor dat de gasten zich tijdens een interview niet houden aan de basisbeleefdheid. Waar Van Nieuwkerk en Pauw een opmerking maakten in de trant van: “Even niet door elkaar jongens”, pakt Jinek het anders aan. Ze verheft haar stem, maakt handgebaren en zet haar gasten op hun plek als ze elkaar onderbreken. Ze is niet bang om mensen te corrigeren op live-televisie. Door gasten keer op keer te wijzen op hun omgangsvorm, komt haar manier van handelen sterk overeen met die van de normbewaker. Op deze manier blijft ze de leiding houden in het gesprek en wordt haar rol niet gemarginaliseerd. Door haar mediërende karakter en sturing naar een inhoudelijke discussie lijkt de rol van Jinek ook veel op die van de correspondent. Toch zorgen haar aanwezigheid en strenge optreden tijdens discussies ervoor dat de rol van Jinek geïdentificeerd kan worden als die van de actieve
normbewaker.
Ook van Humberto Tan kan gezegd worden dat hij een bepalende rol speelt tijdens talkshowruzies. De escalatie van het conflict tussen Ancilla van de Leest en Gordon ontstaat vrij abrupt. Hierdoor heeft Tan zich voorafgaand aan het conflict niet heel actief hoeven opstellen als interveniërende host, maar tijdens de confrontatie zelf is hij zeer alert. Uit het gedrag van Tan blijkt dat hij niet teveel aandacht aan