We leven in een tijd waarin de taken van de over- heid ter discussie staan en de technologische ontwikkelingen haast niet zijn bij te houden. Bij elkaar opgeteld leiden deze twee trends tot de vraag hoeveel overheidsingrijpen er nodig en gewenst is bij de verdere ontwikkeling en imple- mentatie van netwerktechnologie. Bert Sadowski deed er in drie NVN-projecten onderzoek naar. Hij richtte zich op draadloze netwerktechno- logie (WiFi) en op breedbanddiensten via glas- vezelinfrastructuur. Een derde project had meer een techniekhistorische invalshoek. De onder- zoekers bestudeerden hierin de overgang van analoge naar digitale schakeltechnologieën in de telefonie in de jaren ‘90 van de vorige eeuw. ‘We hebben daarbij inzichten uit de evolutionaire economie gebruikt, wat een bruikbare invalshoek is gebleken,’ vertelt Sadowski.
Netwerken als nutsfunctie – publiek-private samenwerking in ICT De netwerktechnologie schrijdt voort. Dat is niet alleen een zaak voor de private sector en het Rijk, maar ook een agendapunt voor decentrale overheden. Zij investeren de laatste jaren veel in breedbandinfrastructuur, zoals met name glasvezelnetwerken. Het gaat hier om een nieuwe ‘nutsfunctie’, vergelijkbaar met gas, elektriciteit en water. Overheden en private sector moeten meer nadenken over hoe ze hierbij kunnen samen- werken, stelt dr. Bert Sadowski, technisch econoom aan de Technische Universiteit Eindhoven.
Directe input van kennis in beleid Sadowski’s onderzoek zit vaak dicht op de actualiteit en de beleidsrealiteit van overheden. ‘In 2010 bracht een speciale taskforce een rapport uit over de ontwikkeling van breedbandtechnologie. Ferd Crone, burgemeester van Leeuwarden, was voor- zitter van die Task Force Supersnel Breedband. Het rapport werd aangeboden aan het toenmalige Ministerie van Economische Zaken. De taskforce kwam tot de conclusie dat lokale overheden, provincies en woningbouwcorporaties verschil- lende mogelijkheden hebben om investeringen in glasvezelinfrastructuur en in diensten te onder- steunen. Hierbij zijn ook de resultaten van ons NWO-onderzoek over gemeentelijke netwerken meegenomen. Verder heeft ons onderzoek ertoe geleid dat er een aantal studies op provinciaal en lokaal niveau is uitgevoerd. Dit gebeurde in
37
samenwerking met de provincie Noord-Brabant en de Kamer van Koophandel Noord-Brabant, en met de gemeente Eindhoven. Hierin ging het om vragen naar investeringsstrategieën van telecom- bedrijven in glasvezeltechnologieën en het adop- tiegedrag van thuisgebruikers en gebruikers in het midden- en kleinbedrijf,’ aldus Sadowski.
Huishoudens innovatiever dan MKB ‘Verras- send was dat thuisgebruikers in Nederland blijk- baar heel innovatief bezig zijn. Van de gebruikers wil 78 procent graag nieuwe breedbanddiensten op gebied van e-health of e-security thuis uitpro- beren – en ook daarvoor betalen! Ze willen internet service providers ondersteunen om deze diensten te ontwikkelen. Het midden- en klein- bedrijf is veel huiveriger voor het afnemen van nieuwe diensten zoals voice-over-IP, shared services of outsourcing, bijvoorbeeld in de ‘cloud’. Behoefteontwikkeling van het midden- en klein- bedrijf op IT-gebied is een moeilijk proces waar- voor heel veel voorlichting, uitproberen van nieuwe diensten en duidelijke inzichten over kostenbesparingen nodig zijn. Onze projecten hebben input geleverd om plannen voor infra- structuur op lokaal en provinciaal niveau te ondersteunen.’
‘Er is veel mogelijk in e-health,
e-government en e-business.’
Nationaal debat Het glasvezelonderzoek bood de onderzoekers gelegenheid om de verdere ontwikkeling van gemeentelijke breedbandnet- werken te bestuderen en om een bijdrage te leveren aan het groeiende nationale en inter- nationale debat hierover. ‘Door de analyse van gegevens en rapporten, de interviews met profes- sionals uit de sector en deskundigen, en de deelname aan nationale en internationale work- shops en conferenties, kregen we een breed en gedetailleerd beeld van de mogelijkheden van gemeentelijke initiatieven in de breedbandsector. Met onze Nederlandse case studies en business- modellen hebben we zeker een bijdrage geleverd aan de discussie over gemeentelijke en natio- nale strategieën voor glasvezelimplementatie. Ook zijn wij actief betrokken bij de discussie over de regulering van glasvezelnetwerken door de OPTA. Een belangrijke onderzoeksvraag was in hoeverre draadloze technologieën de bestaande markt verstoren en wat de verschillende strate- gieën van bestaande marktpartijen zijn om versto- ringen te voorkomen. Er is trouwens een sterke interesse van gemeenten, woningbouwcorpora- ties en banken naar onderzoek op het gebied van socio-economische effecten van telecommu- nicatie-infrastructuur, juist omdat het hier om de vraag gaat hoe veilig dit type investeringen op de lange termijn is.’
De publieke functie van netwerken ‘De belangrijkste vraag in ons Brabantse onder- zoek was in hoeverre glasvezeltechnologieën in de toekomst een publieke nutsfunctie moeten
vervullen, vergelijkbaar met energie- of water- voorzieningen. Stel dat dit zo is, dan zijn inter- venties en investeringen van de overheid in deze technologieën van groot belang. Ons onderzoek heeft aangetoond dat glasvezeltechnologie inderdaad zo’n publieke functie heeft. Er zijn kostenbesparingen mogelijk voor publieke en semi-publieke instellingen en organisaties. Een interessant gebruik van de infrastructuur is bijvoorbeeld de tele-radiologie. Deze maakt het mogelijk om high resolution radio logische beelden via glasvezel uit te wisselen. Medische specialisten kunnen dit gebruiken, maar bijvoor- beeld ook docenten en scholieren die dan op basis van real-time videocamerabeelden met elkaar kunnen communiceren.’
Ruimte geven aan experimenten ‘Wij hebben geconcludeerd dat er altijd ruimte moet worden gemaakt voor experimenten met nieuwe diensten, zoals e-health, e-government en e-business voor het midden- en kleinbedrijf. Deze nieuwe diensten zorgen voor nieuwe econo- mische impulsen in de toekomst. Inmiddels zijn er ook resultaten bekend van het effect van dit soort diensten. Je moet dan denken aan het besparen van reistijd door tele-commuting, de meer flexi- bele inzet van leerkrachten door e-learning of het stimuleren van ondernemerschap door e-commerce applicaties.’ Een laatste belangrijke uitkomst van de drie projecten is dat een open toegang tot infrastructuur de dienstenontwik- keling op breedbandgebied bevordert. ‘Open toegang maakt het mogelijk dat concurrerende
bedrijven nieuwe business modellen kunnen ontwikkelen op basis van nieuwe glasvezelnet- werken. Bestaande bedrijven die deze netwerken aanbieden, hebben dan geen monopolie meer en moeten deze diensten aanbieden in concurrentie met nieuwe toetreders.’
Belangrijke rol voor woningbouwcorpora- ties en gemeenten Volgens Sadowski moet er meer worden nagedacht over alternatieve manieren voor het aanbieden van diensten via glasvezel via publieke-private samenwerkings- verbanden op lokaal niveau. ‘Woningbouwcor- poraties en gemeenten zijn bij het opstarten van een aantal glasvezelinitiatieven belangrijke part- ners geweest voor private partijen zoals KPN of Reggefiber. Zij hebben niet alleen meer zekerheid gegeven over de mogelijke vraag naar nieuwe Triple Play-diensten – dat zijn tv, internet en tele- fonie. Zij hebben ook een functie bij het uitrollen en ontwikkelen van nieuwe diensten in bijvoor- beeld e-government. Zo kunnen lokale overheden de communicatie met de burgers verbeteren. E-government kan ook helpen bij het creëren van sociale cohesie in buurten.’
39