voorstelregelgeving 4.1 Inleiding
4.5 Huidige opvattingen diverse landen .1 Verenigde Staten
Het gebruik van bitcoins is in de Verenigde Staten (hierna: VS) veruit het hoogst in vergelijking met andere landen.169 In de VS zijn omtrent het overmaken van geld erg veel wetten en regels die ertoe leiden dat er veel administratieve verplichtingen moeten worden nageleefd. Wil men een geldwisselkantoor of een bank opstarten en financiële diensten aanbieden in alle staten van het land, dan zal er een licentie van het FinCEN (Financial Crimes Enforcement Network) en een bancaire licentie moeten worden verkregen uit alle 48 staten. In het kader van regulatie van bitcoins heeft het FinCEN op 18 maart 2013 een richtlijn170 geschreven omtrent de wettelijke verplichtingen waaraan bitcoin-ondernemingen (bijvoorbeeld het grootste bitcoin wisselkantoor Mt. Gox) moeten voldoen. Het volgende citaat van de directeur van FinCEN naar aanleiding van vragen over de richtlijn geeft een goede samenvatting van het rapport:
“Virtual currencies are subject to the same rules as other currencies. Basic money-services business rules apply here.”171
De regels die gelden voor al bestaande valuta worden in de VS dus toegepast op Bitcoins. Bitcoin-wisselkantoren vallen daarmee dus onder de strenge en omslachtige wetgeving van het FinCEN omtrent het aanbieden van wisseldiensten.
Verder wordt ingegaan op de gebruikers van bitcoins. Gebruikers van bitcoins vallen niet onder de definitie van een “money services business” uit de richtlijn en zij hoeven zich daarom niet te registeren, te rapporteren noch een boekhouding bij te houden.
169
http://thegenesisblock.com/mapping-bitcoin-adoption-a-global-perspective/
170
http://www.fincen.gov/statutes_regs/guidance/pdf/FIN-2013-G001.pdf
171Berson, Susan A. (2013). "Some basic rules for using ‘bitcoin’ as virtual money". American Bar Association. Retrieved 10 September 2013.
71 Meer recent is er in de VS in het kader van een zaak omtrent oplichting met bitcoins uitspraak gedaan over de uitleg van bitcoins.172 In de zaak besloot de rechter dat het duidelijk is dat Bitcoin kan worden gebruikt als geld. Volgens hem is de enige limitatie van Bitcoin dat het enkel bruikbaar is op de plaatsen die het als valuta accepteren. Echter kunnen bitcoins ook worden gewisseld voor traditionele valuta zoals de euro, dollar, yen en yuan. De rechter concludeert dat Bitcoin een valuta of vorm van geld is.173 Onder de Amerikaanse wetgeving zijn bitcoins dus een officiële valuta waarop bestaande regelgeving van de traditionele valuta op van toepassing is. Over de behandeling van bitcoins met betrekking tot “sales tax” zijn nog geen uitspraken gedaan.
4.5.2 Australië
De Australische belastingdienst heeft bevestigd dat Bitcoin transacties belastbaar zijn. Uit het artikel komt naar voren dat het met name gaat om het traceren van inkomen en dat het handelen in bitcoins om daaruit voordeel te halen belastbaar is als inkomen. Er wordt door de Australian Tax Office (ATO) niet gesproken over omzetbelasting-aspecten.174 De opvatting van de Australische belastingdienst, met betrekking tot inkomstenbelasting, sluit aan bij die van de Nederlandse.
4.5.3 Canada
De Canadese overheid heeft aangegeven dat bitcoins belastbaar zijn op twee verschillende manieren nl.:
- als ruilhandel indien de bitcoins worden gebruikt ter verkrijging van goederen en diensten en/of inkomen; en
- als vermogenstoename indien de bitcoins worden aangeschaft tegen lage waarden ten einde deze te verkopen op een later tijdstip tegen een hogere waarde.175
De tweede opvatting, die gaat over de inkomstenbelasting, sluit aan bij de Nederlandse. Opmerkelijk is echter de eerste opvatting. Bij het volgen van de redenatie van de Canadese belastingdienst zou, bij het betalen met een bitcoin sprake zijn van een ruiltransactie voor omzetbelasting. Dit zou impliceren dat de Canadese overheid de bitcoin ziet als een goed of als een recht. In hoofdstuk 3.5 heb ik betoogd dat de bitcoin onder de btw-richtlijn en de Nederlandse implementatie daarvan niet als goed kan worden gekwalificeerd. 172http://ia600904.us.archive.org/35/items/gov.uscourts.txed.146063/gov.uscourts.txed.146063.23.0.pdf 173 http://www.nu.nl/internet/3545579/bitcoin-officieel-valuta-amerikaanse-wet.html 174http://www.afr.com/p/technology/ato_targets_bitcoin_users_oawpzLQHDz2vEUWtvYLTWI 175 http://www.cbc.ca/news/business/revenue-canada-says-bitcoins-aren-t-tax-exempt-1.1395075
72
4.5.4 Duitsland
Eerder in deze scriptie is stilgestaan bij de verklaring van de Duitse BaFin
(Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht) in december 2011 omtrent bitcoins. Naar aanleiding van deze verklaring zijn er vragen gesteld aan het Duitse Ministerie van Financiën omtrent de behandeling van bitcoin, voor zowel inkomstenbelasting als omzetbelasting.
De vraag die werd gesteld door kamerlid Frank Schaeffler aan het Ministerie van Financiën met betrekking tot de omzetbelasting luidde vrijelijk vertaald uit het Duits (met onderstreping auteur) als volgt:176
“Is het Ministerie van Financien het eens met BaFin dat bitcoins “rekeneenheden” zijn en als zodanig wettelijk gelijk zijn aan een buitenlandse valuta waarbij geldt dat de ruil ervan van btw is vrijgesteld?”
Met als antwoord:
“Bitcoins zijn geen E-money noch een officiële wettelijke valuta en als zodanig geen buitenlandse valuta. Desalniettemin kwalificeren bitcoins wel als rekeneenheid. Rekeneenheden zijn
vergelijkbaar met buitenlandse valuta maar zijn niet uitgedrukt in buitenlandse valuta. Voorbeelden hiervan zijn waarden van private rekeneenheden die worden gebruikt in lokale geldstelsel of enige andere “privé geld” die kunnen worden gebruikt als methode om mee te betalen in privaatrechtelijke overeenkomsten.
Volgens § 4 paragraaf 8 letter b Value Added Tax Act (UStG) is de verkoop en
bemiddeling van wettige betaalmiddelen vrijgesteld van btw. Wettige betaalmiddelen zijn bankbiljetten en munten die op basis van internationale wetten door de staat zijn erkend als zodanig en in het algemeen betalingsverkeer kunnen worden gebruikt om schulden mee te voldoen. Uit § 4, paragraaf 8 letter b, UStG volgt dat niet slechts Duitse valuta is vrijgesteld van btw, maar ook alle buitenlandse valuta die in het land van oorsprong als wettig betaalmiddel wordt
gekwalificeerd. Dit is ook het geval indien het betaalmiddel zonder omrekening naar de euro niet bruikbaar is in Duitsland als methode om mee te betalen.
Hieruit volgt dat een vrijstelling van omzetbelasting volgens § 4, paragraaf 8 letter b, UStG niet van toepassing is op de verkoop van Bitcoins die zijn ontstaan uit de handelingen van private geldcreatie en als zodanig niet kwalificeren als wettig betaalmiddel.“
Uit deze verklaring volgt dat de bitcoin-delver die zijn bitcoins verkoopt, btw in
rekening dient te brengen over de vergoeding voor zijn verkochte bitcoins en dat er geen sprake is van een vrijgestelde financiële dienst. In hoofdstuk 3.4.6.1 heb ik betoogd dat het delven van bitcoins door een bitcoin-delver niet als een economische prestatie kan
176
https://www.dropbox.com/sh/4yrazo0f81j5vpn/K7OdwZIslP/2013_08_07%20Antwort%20Koschy k%20Bitcoins%20Umsatzsteuer.pdf
73 worden gezien. De situatie dat een bitcoin-delver enkel bitcoins delft en verder geen transacties valideert (dit was niet ongebruikelijk gedurende de begindagen van de bitcoin), maakt dat een bitcoin-delver geen ondernemer is in de zin van de btw, omdat voor zijn prestatie geen vergoeding is bedongen noch te verwachten valt.
Indien en voor zover het betalen met een bitcoin wordt gekwalificeerd als het verrichten van een dienst, heb ik in paragraaf 3.7 beargumenteerd dat deze moet zijn vrijgesteld van omzetbelasting. Het Duitse Ministerie van Financiën geeft aan dat de dienst van het betalen met een bitcoin, niet onder de vrijstelling die ziet op handelingen betreffende bankbiljetten en munten valt, omdat er geen sprake is van een wettig betaalmiddel. Zowel het Duitse Ministerie van Financiën en het Nederlandse Ministerie van Financiën gaan niet in op de economische activiteit van de bitcoin-delver.
Op 29 september 2013, ruim nadat voorgaande stuk geschreven is, heeft het Duitse Ministerie van Financiën nadere uitleg gegeven aan hun standpunt met betrekking tot de behandeling van de bitcoin en omzetbelasting. Aan Hartmut Koschyk, de
staatssecretaris van Duitsland, is de volgende vraag gesteld, vrijelijk vertaald uit het Duits (met onderstreping auteur) (zie bijlage 3 voor het origineel):
“Valt de handel of ruil van Bitcoins onder de vrijstelling van § 4, nr. 8 UStG, met andere woorden
is de handel of ruil van Bitcoins gelijkgesteld met de vrijstelling van § 4 nr. 8, en is het gebruik van Bitcoins als betalingsmiddel een prestatie waarop omzetbelasting drukt?”
Met als (verlossend!) antwoord van de staatssecretaris van Duitsland, vrijelijk vertaald uit het Duits (met onderstreping auteur):
“De handel of ruil van Bitcoins wordt gekwalificeerd als een zakelijke vordering en valt onder de vrijstelling van § 4 nr. 8 letter c.
De vrijstelling van omzetbelasting van paragraaf 4 nr. 8 letter b UStG is niet van toepassing. Het daadwerkelijke betalingsverkeer is geen levering van een goed of het verrichten van een dienst in de zin van artikel 1 van de UStG. Derhalve is het gebruik van Bitcoins als betalingsmiddel vrijgesteld.”
De vrijstelling van omzetbelasting van § 4 nr. 8 letter b ziet op de handelingen betreffende bankbiljetten en munten, welke in enig land de hoedanigheid van wettig betaalmiddel bezitten. De bitcoin is in Duitsland, net zoals in Nederland geen wettig betaalmiddel. Paragraaf 4 nr. 8 letter c luidt als volgt:
“die Umsätze im Geschäft mit Forderungen, Schecks und anderen Handelspapieren sowie die Vermittlung dieser Umsätze, ausgenommen die Einziehung von Forderungen;”
Het vergelijkbare artikel uit de Nederlandse omzetbelasting is art. 11, eerste lid, onder j, onder 2° wet OB. De bitcoin wordt in Duitsland gekwalificeerd als een
(schuld)vordering en is als zodanig vrijgesteld van omzetbelasting. Ik ben zeer verheugd met deze opvatting aangezien ik dit standpunt deel en reeds eerder in mijn scriptie heb beargumenteerd. Tevens ben ik van mening dat niet alleen het betalen met bitcoins, maar ook het valideren van transacties onder handelingen betreffende
74 schuldvorderingen kan worden geschaard, en derhalve ook is vrijgesteld van
omzetbelasting.
4.6 Tussenconclusie
In dit hoofdstuk is ingegaan op bestaande regelgeving en de voorgestelde regelgeving en de mate waarin de bitcoin binnen het huidige wettelijke kader past.
Bitcoins zijn geen e-money omdat zij niet zijn uitgegeven in ruil voor ontvangen geld en geen vordering op de uitgever vertegenwoordigen.
Verder is gebleken dat in Nederland de bitcoin geen wettig betaalmiddel is omdat geen van de definities uit de Wet of het Financieel Toezicht van toepassing zijn op bitcoins. Daarmee lijkt ook toepassing van de vrijstelling met betrekking tot financiële
dienstverlening niet van toepassing te zijn op de bemiddelaar of kredietverstrekker van bitcoins. Nu de wet OB spreekt over wettige betaalmiddel komt men niet toe aan de vrijstellingsbepaling van art. 11, lid 1, onderdeel j en i Wet OB.
Mijns inziens zou de handel in en de bemiddeling van bitcoins echter moeten worden gekwalificeerd als een dienst in het betalingsverkeer die is vrijgesteld van btw, vanwege de specifieke eigenschappen en kenmerken van de handelingen en de aansluiting
daarvan op de doelstelling van de vrijstelling om prestaties die niet van doorslaggevend belang zijn voor het productieproces vrij te stellen van een belasting die dient te zien op verbruik.
Daarnaast ben ik van mening dat het betalen met een bitcoin, indien en voor zover dit als het verrichten van een dienst wordt gekwalificeerd, moet zijn vrijgesteld van omzetbelasting ingevolge art 11, eerste lid, onderdeel j, onder 2°, Wet OB. De bitcoin kent geen enkele andere functie dan het gebruik als een betaalmiddel. Het is m.i. onjuist om te stellen dat het betalen met een bitcoin gezien moet worden als verbruik.
Voor zover het valideren van transacties door een bitcoin-delver wordt gekwalificeerd als het verrichten van een dienst, ben ik van mening dat deze dienst moet zijn vrijgesteld van omzetbelasting ingevolge art. 11, eerste lid, onderdeel j, onder 2°, Wet OB jo. de Bijlage van het besluit toepassing Wet op de omzetbelasting 1968 ten aanzien van het bankbedrijf, onder omzetprovisie rekeningcourantverkeer. De door de bitcoin-delver verrichte diensten van het valideren van transacties, wijken niet (veel) af van de (vrijgestelde) diensten die banken verrichten.
Op Europees niveau is veelvuldig uitleg gegeven aan de interpretatie van de financiële vrijstellingen. Aan de hand van deze jurisprudentie kan geprobeerd worden invulling te geven aan de btw behandeling van bitcoins als mogelijke financiële dienst indien een ondernemer als bemiddelaar of kredietverstrekker van bitcoins opereert. Uit
jurisprudentie van het HvJ EU volgt dat de verstrekking van krediet en transacties met betrekking tot verhandelbare waardepapieren in beginsel economische prestaties zijn die leiden tot belastingplicht voor de btw. Indien enkel incidenteel en zonder streven naar
75 een maximaal rendement, kredieten worden verstrekt, dan is er geen sprake van een economische activiteit omdat zij niet bedrijfsmatig wordt uitgeoefend.
Tevens blijkt dat de hoedanigheid of rechtsvorm van de persoon die de diensten verricht geen belemmering mag vormen voor de toepassing van de vrijstelling. Daarnaast gaat het om de functionele aspecten van de handelingen, niet om de vorm. De
btw-vrijstelling voor financiële diensten geldt slechts indien de diensten zelf de functies van één van de financiële transactie genoemd in de richtlijn hebben. Bij letterlijke
toepassing van de richtlijn kan men tot de conclusie komen dat er geen sprake is van een financiële transactie indien gebruik wordt gemaakt van bitcoins. Gelet op de functionele aspecten van bitcoins zouden zij echter als een betaalmiddel moeten worden
gekwalificeerd. Dat de huidige Europese wetgeving hier niet in heeft voorzien, kan geen rechtvaardiging zijn om bitcoins dan maar in de btw te betrekken.
Naast bestaande wetgeving wordt de bitcoin ook in het voucher-voorstel van de EU niet gedefinieerd. Volgens het voorstel is de inwisseling van een voucher tegen goederen of diensten geen betaling, maar de uitoefening van een recht volgend op een betaling die is verricht wanneer de voucher werd uitgegeven. Dit bestaan van een recht op afname van goederen en diensten ontbreekt bij bitcoins. Bitcoins kunnen naast betaling voor
goederen en diensten ook worden omgewisseld voor euro’s, dollars, ponden etc. Daarnaast is het doel van bitcoins de besteding te vergemakkelijk. Zowel de functie als het doel van een voucher zijn wezenlijk anders dan die van de bitcoin. Een bitcoin wordt uitgesloten van de definitie van een voucher nu het als hoofddoel heeft als betaalmiddel te functioneren.
Het gevolg van het gebrek aan passende wetgeving is dat de verschillende lidstaten van de Europese unie, maar ook andere landen, zich geen raad weten met bitcoins. In een poging om er zeker van te zijn dat er geen belastinginkomsten worden gemist, lijkt er een zekere mate van eensgezindheid te bestaan met betrekking tot de behandeling van bitcoins op het gebied van inkomsten. Het laten uitbetalen van loon of het verkrijgen van inkomsten in de vorm van bitcoins door middel van aan- en verkoop is belast. Over omzetbelasting wordt weinig gesproken. Duitsland heeft zich beperkt uitgelaten over de btw-behandeling van de bitcoin-delver en over de uitleg van bitcoin als rekeneenheid. In Duitsland is de financiële vrijstelling die ziet op handelingen betreffende bankbiljetten en munten, niet van toepassing op de verkoop van bitcoins door de bitcoin-delver, maar wordt het gebruik van een bitcoin als betalingsmiddel wél vrijgesteld. De bitcoin is volgens Duitsland geen wettig betaalmiddel, maar een (schuld)vordering welke valt onder de financiële vrijstelling van handelingen betreffende schuldvorderingen. De Verenigde Staten heeft als enige land de bitcoin gelijkgesteld met een valuta door de geldende regels van de al bestaande valuta toe te passen op bitcoins. Een ondernemer die een bitcoin-wisselkantoor wil drijven in de Verenigde Staten, zal daarom over de benodigde licenties en papieren moeten beschikken. De behandeling van bitcoins met betrekking tot “sales tax” is tot nu toe onbesproken.
Canada is als enige land van mening dat bij de verkrijging van goederen of diensten met behulp van bitcoins er sprake is van ruilhandel. Zij zien bitcoins dus niet als een valuta, laat staan een betaalmiddel.
76
5 Conclusie
5.1 Bitcoins
De bitcoin is een uitvinding op het gebied van cryptografie die wordt ingezet om een alternatief betalingsmiddel tot stand te brengen. De functie van een bitcoin is het mogelijk maken van betalingen met lage transactiekosten, veel anonimiteit en een hoog gebruikersgemak. Deze functies lijken mij daarom ook specifiek bedoeld te zijn om een digitale valuta mogelijk te maken. Dit blijkt ook uit de economische beginselen en de werking van bitcoins. Bitcoin is gebaseerd op het theoretische gedachtengoed van de Oostenrijkse school van economen. Met bitcoin wordt aan de hand van deze theorieën een valuta nagestreefd die een einde kan maken aan het monopolie dat centrale banken hebben bij het uitgeven van geld.
De uitvinding maakt betalingsverkeer mogelijk tussen twee partijen zonder tussenkomst van een centrale autoriteit. De gebruikers van bitcoins zelf zorgen er met behulp van het bitcoin-netwerk voor dat transacties worden geverifieerd, monetaire regels worden gecontroleerd en bitcoins worden bijgemaakt. Er zijn veel overeenkomsten met goud in de zin dat er een beperkt aanbod van is en dat er niet veel van wordt gevonden. Net zoals bij goud geldt dat bitcoins waarde hebben doordat zij bruikbaar zijn en schaars zijn. Het grote verschil is het gebrek aan fysieke eigenschappen. Dat maakt dat bitcoins moeilijk zijn in te delen en te plaatsen binnen de huidige wettelijke kaders en regels omtrent valuta.
Bitcoin is een nieuwe valuta, het is nu alleen nog wachten totdat de autoriteiten dit ook inzien.
5.2 Kwalificatie
In hoofdstuk 3 is stilgestaan bij de mogelijke kwalificatie van de bitcoin. In de aanloop van deze kwalificatie zijn de relevante btw-beginselen en het rechtskarakter van de btw behandeld. Na uitleg van deze beginselen concludeer ik dat een ondernemer die ervoor kiest om bitcoins te gebruiken als betaalmiddel en als het betalen met de bitcoin belast wordt, ongelijk wordt behandeld ten opzichte van zijn concurrent die geen bitcoins gebruikt.
Verder is stilgestaan bij de vraag of een bitcoin-delver economische activiteiten
verricht, en zo ja wat het belastbaar feit is. Vastgesteld heb ik dat een bitcoin-delver één handeling verricht met als kenmerkende elementen; het valideren van transacties en het delven van bitcoins.
Ondernemer voor de btw is een ieder die, ongeacht op welke plaats, zelfstandig een economische activiteit verricht, ongeacht het oogmerk of resultaat van die activiteit. Om te beoordelen of er sprake is van een economische activiteit dient er een prestatie tegen vergoeding te zijn, waarbij er een rechtstreeks verband is tussen de prestatie en de
77 vergoeding, en dient er ook sprake te zijn van enige vorm van duurzaamheid van de activiteiten van de mogelijke ondernemer.
Aan de hand van deze voorwaarden concludeer ik dat de particuliere bitcoin-delver geen ondernemer kan worden voor het element van zijn handeling dat ziet op het delven van bitcoins, omdat er geen recht bestaat op een vergoeding en het onduidelijk is of er überhaupt een vergoeding wordt ontvangen. Er is geen sprake van een economische activiteit. Het element van zijn handeling dat ziet op het valideren van transacties kwalificeert wel als een economische activiteit en maakt de particuliere-bitcoin delver voor het verrichten van dit deel van de handeling mogelijk wel ondernemer voor de btw. In een aantal gevallen is het van belang om te weten of een prestatie voor de
omzetbelasting in meerdere prestaties moet worden uitgesplitst. Dat belang doet zich voor bij de handeling van de bitcoin-delver, omdat volgens mij, een deel van de