Het gebied

In deze paragraaf worden kort de gebieden beschreven waarvoor de verbinding Groningen-Leer een rol speelt. Ook zal er bij elk gebied een kaartje zijn waarop de verbinding tussen Groningen-Leer-Bremen wordt weergegeven.

4.2.1 Groningen

Figuur 9 De verbinding tussen Groningen en Bremen in de regio Groningen en het grensgebied in Duitsland

De verbinding Groningen-Leer verbindt de plaatsen Groningen en Leer. Groningen is de hoofdstad van de provincie Groningen en heeft ruim 200.000 inwoners (CBS, 2015a). De provincie Groningen heeft ruim 580.000 inwoners (CBS, 2016). Groningen is de grootste gemeente en stad. Een aantal andere belangrijke kernen zijn Hoogezand-Sappemeer, Veendam, Delfzijl en Winschoten. Deze plaatsen zijn echter significant kleiner dan de stad Groningen. De stad Groningen domineert de provincie dan ook. Een aantal belangrijke voorzieningen is geconcentreerd in de stad Groningen, zoals een universiteit, meerdere grote ziekenhuizen en een groot winkelaanbod. De stad heeft ook een hoogwaardig cultuuraanbod met meerdere theaters en meerdere poppodia.

In figuur 9 is een kaart te zien die de verbinding tussen Groningen en Leer aangeeft. Hier staan zowel de snelweg als de spoorlijn op. Wat hier opvalt zijn de vier stations in Hoogezand-Sappemeer die dicht bij elkaar liggen.

Vervoersstromen

De vervoersstromen in de provincie Groningen zijn gericht op de stad Groningen. Dit geldt zowel voor openbaar vervoer (OVBGD, 2014) als voor autoverkeer (Rijkswaterstaat, 2012). De stad Groningen heeft een redelijk uitgebreid spoorwegennet met verbindingen tussen Groningen aan de ene kant en Leeuwarden, Delfzijl, Roodeschool, Veendam, Winschoten, Leer, Assen, Zwolle en de Randstad aan de

is. Station Europapark is een station aan de lijn naar Leer. Station Noord ligt aan de lijn tussen Groningen en Delfzijl/Roodeschool. Hoogezand-Sappemeer heeft vier treinstations, ook de overige grotere plaatsen hebben een treinstation. De stad Groningen heeft snelwegverbindingen met Duitsland, de Randstad is te bereiken via de A7 (via Friesland) en de A28 (via Assen en Zwolle). Oost-Groningen

De spoorlijn Groningen-Leer loopt door Oost-Groningen. Dit gebied staat bekend als een probleemgebied met een hoge werkloosheid (RTV Noord, 2015d), een relatief laag gemiddeld inkomen (CBS, 2015b) en een slechte reputatie. De huizenprijzen in Oost-Groningen zijn het laagst van heel Nederland (RTV Noord, 2015b). Mede hierdoor is er vanuit de provincie Groningen en de gemeentes in het grensgebied veel interesse in het verbeteren van de verbinding naar Leer, omdat het dan makkelijker kan worden om in Duitsland te gaan werken (RTV Noord, 2015c), waar de economische situatie beter is. Het gebied is niet dichtbevolkt en kent weinig echt grote plaatsen. De grootste plaatsen in het gebied zijn Veendam, Hoogezand-Sappemeer, Stadskanaal en Winschoten. De streek is vooral gericht op de stad Groningen.

4.2.2 Ostfriesland

Figuur 10 De verbinding tussen Bremen en Groningen in Ostfriesland en Oldenburg Ostfriesland

In Duitsland loopt de spoorlijn Groningen-Leer door Ostfriesland. Ostfriesland (in het Nederlands Oost-Friesland) is een streek in het noordwesten van Duitsland die grenst aan Groningen. Belangrijke plaatsen in deze regio zijn onder andere Leer, Emden en Aurich. Het is een regio met ongeveer een half miljoen inwoners (Ostfriesische Botschaft, n.d.). De spoorlijn Groningen-Leer eindigt in de stad

regio (Stadt Leer, n.d.). De stad is goed bereikbaar doordat het op een knooppunt van spoorwegen ligt, ook is de stad goed bereikbaar met de snelweg en zijn er in de nabijheid meerdere vliegvelden (onder andere in Bremen en Groningen).

De regio heeft een aantal grote bedrijven (EDR) en een sterke maritieme industrie (IHK). Ook heeft de regio een goed ontwikkeld MKB (EDR).

Figuur 10 is een kaart die aangeeft hoe de verbinding loopt in Ostfriesland en rondom Oldenburg.

Figuur 11 Weergave van het gebied rondom de Friesenbrücke Friesenbrücke

Figuur 11 is ingezoomd op de directe omgeving van de Friesenbrücke. Aan de ene kant van de Ems is

Weener te zien, aan de andere kant is Westoverledingen (bestaande uit een aantal kleinere dorpen) te zien. De brug was, naast een spoorbrug, ook een fietsbrug en had hier een belangrijke rol in. Figuur

11 laat het gebied zien dat zwaar getroffen is omdat het nu niet meer mogelijk is om over de brug te

fietsen.

De spoorlijn Groningen-Leer is niet alleen gericht op het vervoer van Groningen naar Leer, maar ook op het vervoer vanuit Groningen naar plaatsen die verderop in Duitsland liggen. De voornaamste plaatsen waar deze spoorlijn op gericht is zijn Oldenburg en Bremen.

4.2.3 Oldenburg

Oldenburg is een stad waar ongeveer 160.000 mensen wonen (Landesbetrief für Statistik und Kommunikationstechnologie Niedersachsen, 2014). De stad ligt op ongeveer 130 kilometer van Groningen (Google Maps, 2016b). Oldenburg vervult een zeer belangrijke centrumfunctie voor de omliggende plaatsen (Stadt Oldenburg). De stad heeft een universiteit die goede banden heeft met de

Environmental and Infrastructure Planning van de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (Universität Oldenburg, 2015). Ook zijn er meerdere HBO’s en beroepsscholen aanwezig in de stad. De stad heeft ook belangrijke medische voorzieningen voor de omgeving. Oldenburg heeft een divers cultureel aanbod (Stadt Oldenburg).

Oldenburg en Groningen hebben al meer dan 25 jaar een stedenband (Stadt Oldenburg) die zich focust rond een tiental punten die te maken hebben met regionale samenwerking, regionale ontwikkeling, duurzaamheid en cultuur (Stadt Oldenburg en Gemeente Groningen, 2008). Er is sprake van redelijk veel interactie tussen Oldenburg en Groningen. Dit komt ook deels doordat de steden redelijk met elkaar te vergelijken zijn, qua onder andere voorzieningen en grootte.

4.2.4 Bremen

Figuur 12 De verbinding in de regio Bremen

Bremen is een stad met ongeveer 550.000 inwoners (Statistisches Landesamt Bremen, 2015), hiermee is het de tiende stad van Duitsland qua aantal inwoners. Bremen heeft een grote haven (Stadt Bremen, 2016), na Hamburg is het de grootste haven van Duitsland. De stad heeft ook een vliegveld met zowel nationale als internationale bestemmingen (Airport Bremen, 2016). Het centrale treinstation van de stad heeft directe verbindingen met onder andere München, Berlijn, Münster, Keulen en zelfs met Zürich. Bremen heeft nog geen directe treinverbinding met Groningen, maar het is dus wel de bedoeling dat die er gaat komen, zoals bij de beschrijving van de spoorlijn Groningen-Leer hierboven al benoemd is.

Figuur 12 is een kaart die aangeeft hoe de verbinding in de regio Bremen loopt. Bij deze kaart valt op

hoe verstedelijkt dit gebied.

4.2.5 Inkomens

Bremen is relatief rijk. Het is het op één na rijkste Bundesland van Duitsland, na Hamburg (Zeit, 2014). Het gemiddelde inkomen van Bremen in 2014 was €43.085. In Niedersachsen, waar de regio Ostfriesland ligt, was het gemiddelde inkomen in 2014 een stuk lager. Dit Bundesland zat in de middenmoot met een inkomen van €30.149. In Oost-Groningen ligt het inkomen ongeveer op hetzelfde niveau als in Niedersachsen (CBS, 2015b), daar waar het inkomen in de stad Groningen ook ongeveer op dat niveau ligt. Ondanks dat het inkomensniveau in Oost-Groningen en Niedersachsen ongeveer gelijk is, draait de economie in Ostfriesland beter. Er is een sterk MKB (EDR) en de werkeloosheid is er lager dan in Oost-Groningen (Gemeente Oldambt).

4.2.6 Interactie

De vier regio’s, Groningen, Ostfriesland, Oldenburg en Bremen, worden gescheiden door een landgrens. Groningen ligt in Nederland, daar waar Ostfriesland, Oldenburg en Bremen in Duitsland liggen.

Deze grens vormt een barrière voor bijvoorbeeld de arbeidsmarkt (PBL, 2015). Dit heeft deels te maken met verschillende regels met betrekking tot bijvoorbeeld belasting en sociale zekerheid, maar ook taal- en cultuurverschillen spelen een rol. Deze grens zorgt voor minder interactie tussen de regio’s in Duitsland aan de ene kant en Groningen aan de andere kant. Zoals in de Atlas Hoofdwegennet 2012 (Rijkswaterstaat, 2012) te zien is, is de hoeveelheid verkeer die uiteindelijk bij Bad Nieuweschans de grens oversteekt, veel minder dan wat er daar vlak voor (bij Winschoten) nog op de snelweg zat. Dit is niet alleen te zien bij deze specifieke grensovergang, maar ook bij andere snelweggrensovergangen is dit te zien. Dit betekent dus dat de interactie verminderd is door de grens en dit kan ook van betekenis zijn voor de economische waarde.

Deze masterscriptie kijkt naar de gevolgen van de verandering van het verdwijnen van de directe spoorverbinding tussen Groningen en Leer. De grens is niet veranderd door het verdwijnen van de brug, maar de grens speelt wel een belangrijke rol in de waarde van de spoorlijn, of in ieder geval in de perceptie van de waarde van de spoorlijn. De invloeden van de grens zullen dan ook meegenomen worden.