H
Ier In Bantam is het heel anders dan op de kusten, welke ze tot heden hebben aangedaan. De Portugezen bouwden hier talrijke factorijen met pakhuizen en kantoren; met een haven\'oor de schepen en in de stad staan de blokhuizen en forten, waar hun kooplieden en soldaten zich gevestigd hebben,
- Het lijkt hier wel een klein-Amsterdam, zegt Geurt tegen zjjn vader, als ze van de schepen af in de richting van de stad staan te kijken, Kijk die huizen en magazijnen maar eens! En aan de haven luieren ook al de straatjongens, net als bij ons in Amsterdam.
- Dan zal ik nog op moeten passen, dat je er geen te goede maatjes mee wordt, plaagt vader, anders zal ik je nog niet meer mee teru~ krijgen naar Nederland!
Maar nu wordt hun aandacht gevraagd voor de talrijke bootjes, die vanuit de haven naar de schepen geroeid worden.
Ze hebben zoiets al eens meegemaakt, maar hier is de sor-tering in handelslui en handelswaar veel groter dan enkele maanden geleden. Want niet alleen komen er Javanen aan boord, maar ook Chinezen en Arabieren. En die lui weten wel, wat de mannen op de schepen te kort gekomen zijn op hun lange reis, want hun prauwen zjjn vol van de lekkerste vruchten, van gevogelte, van vlees, van rijst en peper, van de vreemdste dingen, die onze matrozen nog eens niet kennen.
En die mannen stallen op het dek hun waren uit en in allerlei taaltjes prijzen ze hun spUllen aan. Geurt komt ogen te kort om alles te bewonderen, want er zijn vele mooie dingen bij, als aardewerk, Sierlijke doeken, in de mooiste kleuren en patronen, mooie krissen en klewangs, houtsnijwerk en dergelijke dingen.
- Als ik alles kon kopen wat ik mooi vond, zegt hij tegen zijn vader, dan hoefden die lui niet veel meer terug te nemen!
HANDELEN EN VECHTEN
_ Behalve hun specerijen dan, zegt vader. Maar ik denk, dat het jui.st andersom zal gaan. Onze leider, oppercommies Houtman, heeft de weg naar Indië moeten zoek n, om hier te kunnen handelen en niet om allerlei snuisterijen bijeen te kopen. Hij zal dus net andersom doen als jij, en wèl de waren kopen, maar nie de mooie spullen.
Toch heeft vader Boots niet helemaal gelijk, want de mannen vinden die snuiste ijen toch ook wel mooi, en omdat het de eerste keer is, dat ze er hier mee in aanraking komen, tasten ze allemaal een in de buidel, om wat voor thuis te kopen. De een neemt een mooie doek voor zijn vrouw, een ander een hoofdsieraad voor Zijn meisje en zelfs Geurt koopt een mooi uitgesn den kistje voor zijn moeder. Hij heeft van zijn gage tot nu toe nog niets uitgege\'(>n, zoda hij het kan doen en vader vindt het natuurlijk wel goed, nu de jongen aan zijn moeder denkt.
De leiders der schepen, en vooraloppercommies Houtman mon te 'en de waren nauwkeurig. Ze we en nu ineens, wat hier zoal te koop is.
De kooplui, die evengoed Hollandse waren nemen in ruil voor de hunn , nemen ook geld in betaling aan. En he blijkt hierbij duld lijk, dnt ze de waarde ervan heel goed kenn n. De koopjes, di d mannen maand n terug hbbcn kunn n doen op de weini!2; bezochte ku:ten, vinden hier niet plaats. Daar-voor zijn de ChinP2 n, Javanen rn Al'ab\ ren al e lang in aanraking me d Portug zen n Sp~njaarden. Maar ondanks d t, is de handel nog heel voordeliger voor de Nederlanders.
He spf'ekt v!mzelf, dat IIoutman zich spoedig In v rbinding stelt met den vorst van Bantam, want hij begrijpt heel goed, dat. i de handel nog v el voordeliner voor de Nederlanders.
onder inden. wnnnef'r hij hiel' een maO'azijn wil inrichten. HIJ moet dus onmiddel ijk mnatreg 1 n nem n en die lui voor zijn.
Terwijl de mannen hun inlichtingen Inwinnen, gaat Geurt op eigen gelegenheid de stad eens bezichtigen. Zijn vader heeft
HANDELEN EN VECHTEN
wel gelijk gehad, toen hIJ verondersteld , dut zijn zoon spGe<Ug met de Jav. ans jong ns vriend. rh p zou ~ll1it n. Want G urt Is geen stomm r kIlhij w tuil, m!l,l'vinding, dal, ni mand hem beter zal kunnen inlichten. dan juist die straat jong ns.
Zij zullen hem de dingen laten zien, waarin hij belang stelt en overal zullen ze h m brengf'n, waar ook maar iets te zien is.
Zo komt h tok pr 1 S \liL Al..;; 1 Ij 7.() ns lang." cl ha t:'n lentert, liggen daal' tegen wat zakk n, net. Is in Am~'t rdam, enkele bruine ker lt.jes. Geurt is al zov el wcreldl' iziger, dat hiJ niet bang is, om er een gesprek mee aan t knopen, als is het er maar een van gebaren 1'11 nk I w rden .. Hlj w et 0 k heel goed, dat hij moet beginnp11 m L h 1 gemoed lijk cr bij te gaan liggen en zo kwan.c;nls h teen n ander uil, zijn zakken te halen.
De jongens grijnzen 1 cm c ns vri nd Hjk toe, als hij In hun buurt komt zitten. Geurt schuin ev n later wat dichterbij n
vraagt dan iets. E n stukje spleg 19las do t dan h t wonder.
De jongens blijken t1anrop nog w 1 verlekkerd t zijn. al ziel hun vaders voortaan l1ev l' muntstukk 11!
Het drietal schuift nu op zijn beurt naar eurt to en terwijl deze het stukje glas In d zon laat blink n, wijzen de jongens 11 t, een en and r a Jl, W: Ibij z in hlll l'f'f'mcle taaltje aan Geurt proberen 1. vertel! 11. wat et all m I Is 11 b tekent.
Nu acht Get rt het og llbl1k gekom n om te handelen en terwijl hij het stukj aan den grootsten jongen ge ft, sta t htj op, om de verkenntng van haven . t d te beginnen. Z jn plan lukt uitstekend. De jongen, 0'/ rg lukk g met }) t stukje spiegelglas, gaat met hem mee. ok de twee nel l'en. die goedl>
hoop hebben zo'n prachtig geschenk t zullen vero el' n, sluiten zich aan, zodat even later een ze l' v'i ndschappelljk viertal langs de haven slentert.
Ofschoon Geurt maal' enkele woorden verstaat, begrjJpt. hij alles wat de jongens hem vertellen. Hun gebaren verduidelijken
HANDELEN EN VECHTEN
20veel en Geurt snapt het zo gauw, dat deze tocht hem bijna de geh I stad leert k nl1 11. • n dat, nl t all n: m a!' 0 keel
mt!n~en. Wunt ti Java nLj s Zijl Lr ts op hlln Europ s n vri nJ
en zo komt het, dat. G tilt ook hel gedeelte van de stad. waal' de j!11anders wonen, g he I te zien krijgt. Zijn dag is kostelijk.
Het is ook op deze middag. clat Geurt zijn sirihpruim te pl'oev n krijgt. M l' nog m er. Want de jong ns laten hem ook een Javaans middagmaalt je eten. Het Is alleen maar wat rijst met enkele, vreemdsoortige blaren en specerij n. Op een groot blad krijgt hij het opgediend en met twee 0 drie vingers
p lt m n hel spul dan naar binn n!
Als eurt pas laat terugkeert, nadat hij ook de andere jongens nkele snuisterijen heef gegeven, want hij wil de vrl nd h p nog wnt annhoud n. moet hij n:1 uurlIjk verslag uitbl' ngen ov l' zijn I ng uitbl1jven.
- Ik heb me ongerust gemaakt. zegt vader.
- Dat was toch hel maal niet nodig, zegt Geurt glunderend.
Ik heb mijn vri !ldel al gevonden en al je mOl'gen mee aan wI gaaL, zal Ik ze wel eellS voorstellen. Het zijn drie aardige Ja.vaantjes.
- Pas ma:ll' op, dat ze j niet. in ongeleg nheid brengen, me nt zijn vader. H t i hun misschien alle n maal' te doen, om wat van je te krijg n.
- Maar d al"VOOl' h bbcl z mij ooit de geh 1 tad laten zl n. antwoordt G urt en hij vertelt overal van, zodat zijn vader gerustg st ld i en in leder geval moet toe even, dat de
j ng 11 heel w. L meel' heeft gezi n. dan hiJ.
- Morg n VOOI' de middag mag je cchter niet vnn boord. zegt 11j dan. Dc vorst van Ba.ntam komt ons opzoeken en d. n mo ten alle b mannlng n complerL teg nwoordlg zijn om hem mee te ontvangrn. Houtman wll nll s tiptop in orde hebben, w nt dien vorst mo t hij gunstig strmrnen.
N tuurlijk v. nwrg ct€' handel!, me nt Oeurt.
HANDELEN EN VECHTEN
- Jij bent een echte Hollander, zegt zijn vader lachend. JIJ begrijpt al, dat wij daar altijd en altijd voor werken. En dan kan ik je wel vertellen, dat je er goed bent afgekomen, door zolang weg te blijven, want nu hebben wij al een paar uur gewerkt om de schepen een Zondags aanzien te geven. We hebben geschrobd en geboend, gezwabberd en gepoetst, dat we er nat van geworden zijn, want het is hier warm. Je vindt nu de soep bijna opgediend, zodat je niets meer hoeft te doen dan te eten.
- Wat geen kwaad werkje is, meent Geurt. Maar als ik geweten had, dat jullie zo hadden moeten ploeteren, was ik natuurlijk ee.rder teruggekomen. Maar eerlijk gezegd: ik heb aan geen "Hollandia" gedacht deze middag!
De volgende morgen moeten ze vroeg uit hun kooien komen, want de reveille is extra-vroeg vanwege het hoge bezoek, dat op komst is. En dat het Geurt gisteren met zijn betuiging van spijt ernst was, bewijst hij in de/~e morgenuren, nu hij draaft en werkt als de beste, w~nt evenals de anderen, is hij trots op zijn schip, en hij wil de naam van Nederland mee hoog houden tegenover de vreemdelingen.
In de toppen der masten wapperen de Nederlandse vlaggen en hier en daar aan de raas zijn lange wimpels bevestigd, die klapperen in de stevige bries. die over de haven waait. Maar fris is het anders niet. De zon schijnt al brandend heet en de wind heeft een warme vleug bij zich, die helemaal geen ver-kwikking geeft. Maar de mannen laten zich daardoor niet weer-houden en ondanks dat ze moeten aanpakken, kijken ze allen opgewekt en zingen ze hun liederen, waarvan de maatvaste klank over het water klinkt.
Dan, om een uur of elf, gaat de grootste sloep naar de wal, om den vorst af te halen. Deze stapt in met zijn klein gevolg. De andere hovelingen volgen in kleinere boten en talrijke prauwen van de inlanders uegeleiden op eerbiedige afstand hun gebieder.
HANDELEN EN VECHTEN
Deze zit, gekleed in Zijn kostbaar gewaad, onder de sierlijke pajong van veren. die een slaaf boven hem houdt, als bescher-ming tegen de brandende zonnestralen. Bovendien wuift de vorst zich nog koelte toe met een kleine waaier. Ondert.ussen spreekt hij met een zijner hovelingen.
De matrozen, Hontman heeft de beste roeiers uitgekozen.
doen de boot snel over het water schieten en In enkele minuten is men dan ook langszij. De valreep ligt uit en is versierd met enkele vlaggen. Boven aan de verschansing staat Houtman gereed om den vorst persoonlijk te ontvangen.
Houtman heeft al zoveel Maleis geleerd, dat hij enkele woorden als welkom kan zeggen en daarna geleidt hij zijn hogen bezoeker naar de luchtige tent, die men op het dek heeft opgeslagen.
Daar is het beter dan in de bedompte kajuiten. Frisse dranken worden geschonken en dát vooral brengt den vorst in een goede stemming.
Als hij laat blijken, dat hij het schip van birmen ook e.en';
wil zien, leidt Houtmnn hem rond, waarbij alles wordt uitgelegd 2n verteld. Houtman weet het zo te plooien, dat ook de ruimen niet worden overgeslagen. Daal' zijn immers de koopwaren opge-slagen, die hij aan den man wil brengen. Door deze hdndigheld krijgt hij dan de kans om over handelsconcessles (toestemming om te mogen handelen) te beginnen en de vorst. die In een buitengf'woon goede luim schijnt te zijn, laat wel doorsche-meren, dat er met hem te praten is.
Houtman, die ook het spreekwoord kent van de spiering en de kabeljauw, laat dan de geschenken aanrukken, die hij den vorst onder enkele vleiende woorden aanbiedt. Ziezo, dit staat hiermee alvast in de week!
Tot slot laat Houtman enkele schoten lossen door de zwaarste kanonnen die hij op de vloot heeft, want, denkt hij, het kan ook nooit geen kwaad, dat de vorst weet welke argumenten wij nog meer hebben, wanneer er met goede woorden niets te