Maatregelen
De gezondheidsmaatregelen in de sectorplannen bestaan uit gezondheidschecks en initiatieven om de gezondheid van werknemers te verbeteren. Een gezondheidscheck omvat het aanspreken van een werknemer op zijn gezondheid en levensstijl. Daarnaast worden er adviezen gegeven over hoe een werknemer zijn of haar gezondheid kan verbeteren. Het opvolgen van die adviezen zorgt in theorie voor een verbeterde gezondheid, minder verzuim en productievere en duurzaam inzetbare werknemers. Initiatieven ter verbetering van gezondheid kunnen bestaan uit voorzieningen die werkgevers ter beschikking stellen om een gezondere levensstijl te bevorderen of het bevorderen van de veiligheid op de werkplek. Het wordt op die manier gemakkelijker voor werknemers om gezond te leven. Tezamen zorgen de investeringen in gezondheid voor een structureel betere ge-zondheid en daarmee een hogere arbeidsproductiviteit. Daardoor neemt zowel de arbeidsvraag als het arbeidsaanbod toe, met name doordat werknemers langer door kunnen werken (bij voorkeur tot de AOW-gerechtigde leeftijd).
Kortom, de beoogde resultaten van de gezondheidsmaatregelen zijn ten eerste gezondere werkne-mers, een lager ziekteverzuim en minder uitval door arbeidsongeschiktheid. Dat leidt tot een stij-ging van de arbeidsproductiviteit en een duurzame inzetbaarheid van werknemers, met een hogere en langere arbeidsparticipatie als gevolg (zie het theoretisch kader in Heyma et al., 2015). Met het oog op de beschikbare data over de arbeidsmarktpositie van deelnemers is de mate waarin deelne-mers afhankelijk zijn van een arbeidsongeschiktheidsuitkering de meest voor de hand liggende maatstaf om het resultaat van de gezondheidsmaatregelen aan af te meten. Wel is het hierbij een
7%
Totaal tranches 1 en 2 (216.567) Leerwerkplekken (34.348)
Geen vaste uren (uitzend/oproep) Minder dan 12 uur per week 2-3 dagen 4 dagen Voltijd
dan in de periode waarnaar deze evaluatie kijkt. Over de mate waarin werknemers verzuimen is geen informatie beschikbaar. Een daling van het verzuim zou op de korte termijn een effect van de gezondheidsmaatregelen zijn, omdat instroom in een arbeidsongeschiktheidsuitkering hierop volgt.
De gezondheidsmaatregelen bestaan voor 85 procent uit deelnemers van drie sectorplannen, na-melijk de Bouw (48 procent), Openbaar Vervoer (23 procent) en de Levensmiddelenindustrie (14 procent). De overige 15 procent van de deelnemers is afkomstig uit 12 andere sectorplannen. Voor de meeste gezondheidsmaatregelen wordt door projectleiders aangegeven dat deze zonder de sec-torplannen niet, later of in mindere mate zouden zijn uitgevoerd. Afgaande op de projectleiders zou daarom een groot deel van de deelnemers zonder het bestaan van sectorplannen niet aan een gezondheidstraject hebben deelgenomen.
Arbeidsmarktpositie deelnemers in 2019
89 procent van de deelnemers uit de eerste twee tranches die aan een gezondheidscheck of andere gezondheidsmaatregel hebben deelgenomen is in mei 2019 (nog) aan het werk als werknemer (zie Figuur 4.15). Vijf procent ontvangt een uitkering en acht procent heeft geen baan als werknemer en geen inkomsten uit een (sociale) uitkering. Ten opzichte van 2018 is het aandeel met werk licht afgenomen en het aandeel zonder werk of uitkering juist licht gestegen. Mogelijk hebben meer deelnemers de arbeidsmarkt verlaten of is hun recht op uitkering komen te vervallen. Een andere verklaring is dat meer deelnemers aan de slag zijn gegaan als zelfstandige.
Anders dan bij mobiliteitsmaatregelen of leerwerkplekken is de kans minder groot dat de relatief gunstige arbeidsmarktsituatie van deelnemers aan gezondheidsmaatregelen een effect van het sec-torplan betreft. Niet alleen zijn de gezondheidsmaatregelen weinig intensief en van korte duur, maar ook bestaat de doelgroep niet uit studenten of niet-werkenden. Verder levert Bouw ongeveer de helft van de deelnemers. Dit is een van de sectoren waar werkgevers veel moeite hebben om personeel te vinden.15 Aan de andere kant zijn deelnemers aan gezondheidsmaatregelen relatief oud. De kans op uitstroom naar arbeidsongeschiktheid is daarmee hoger en de kans op werk ligt voor ouderen ook in de huidige periode van hoogconjunctuur nog altijd lager dan voor jongere werknemers.16 Mogelijk zijn zij door de gezondheidsmaatregelen langer in staat om door te werken.
15 Zie bijvoorbeeld
https://www.uwv.nl/overuwv/pers/nieuwsberichten/2019/deze-15-beroepen-zijn-het-Figuur 4.15 89 procent van de deelnemers aan gezondheidsmaatregelen is een aantal jaren na afloop van het sectorplan (nog) aan de slag als werknemer, 3 procent ontvangt een arbeidsongeschiktheidsuitkering
* Overig betreft zelfstandigen, gepensioneerden, personen zonder inkomen (uit arbeid of een uitkering) en personen die niet meer in Nederland woonachtig zijn.
Bron: SEO Economisch Onderzoek/ecbo o.b.v. koppeling bsn-deelnemers met UWV-data (mei 2019)
Deelnemers met een baan werken veelal nog bij de oude werkgever. Slechts één op de drie is sinds de aanvang van het sectorplan van baan gewisseld. Driekwart van de baanwisselingen betrof een wisseling van werkgever in dezelfde sector, een kwart van de baanwisselaars is naar een andere sector vertrokken. Mogelijk heeft de gezondheidscheck sommige deelnemers ertoe aangezet om op zoek te gaan naar een fysiek of mentaal minder belastende baan, wanneer bleek dat hun huidige functie te zwaar is om lang in door te blijven werken. Ten opzichte van de andere maatregelen is er wel sprake van een relatief lage mobiliteit. Mogelijk hebben deelnemers een minder belastende baan gevonden binnen hetzelfde bedrijf. Een andere verklaring voor de relatief lage (externe) mo-biliteit is de gemiddelde leeftijd van deelnemers aan gezondheidsmaatregelen. Deelnemers aan ge-zondheidsmaatregelen zijn met gemiddeld 45 jaar bij aanvang van het sectorplan relatief oud: ou-deren zijn over het algemeen minder mobiel dan jongere werknemers.17
85%
Totaal tranches 1 en 2 (247.324) Gezondheid (41.670)
(gemiddeld 2 tot 3 jaar na afloop sectorplan)
Werknemer Werknemer en arbeidsongeschiktheidsuitkering
Werknemer en overige uitkering Arbeidsongeschiktheidsuitkering
Overige uitkering Overig*
Figuur 4.16 Eén op de drie deelnemers aan gezondheidsmaatregelen met een baan werkt bij een nieuwe werkgever
* Als gevolg van bedrijven die tot meerdere sectoren behoren of waarvan de sector niet goed is geregi-streerd, kan het voorkomen dat een deelnemer al voor aanvang van de maatregel in een ‘andere’ sector werkt.
Bron: SEO Economisch Onderzoek/ecbo o.b.v. koppeling bsn-deelnemers met UWV-data (mei 2019)
Vrijwel alle (nog) werkende deelnemers aan gezondheidsmaatregelen hebben een baan van vier of vijf dagen per week (zie Figuur 4.17). Daarmee werken deelnemers aan gezondheidsmaatregelen ten opzichte van de andere deelnemers uit de eerste twee tranches gemiddeld meer uren per week.
Dat kan een positief gevolg zijn van de maatregel. Mogelijk hebben de gezondheidschecks geleid tot aanpassingen in hun werk(plek) of levensstijl, waardoor het mogelijk bleef om voltijds te wer-ken. Aan de andere kant is 85 procent van de deelnemers aan gezondheidsmaatregelen afkomstig uit sectoren die zich kenmerken door een relatief hoge arbeidsduur: bouw, levensmiddelenindustrie en het openbaar vervoer.18 Met andere woorden, mogelijk hadden de deelnemers aan de gezond-heidsmaatregelen voorafgaand aan het sectorplan al een relatief hoge verwachte arbeidsduur. Al met al zijn de deelnemers aan de gezondheidsmaatregelen na afloop van het sectorplan in ieder geval niet veel minder gaan werken.
51%
65%
61%
76%
35%
25%
28%
20%
11%
8%
10%
3%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Totaal tranches 1 en 2 (207.988) Gezondheid (36.271)
Maatregel Gezondheidscheck (25.001) Initiatieven verbetering gezondheid (11.270)
Aandeel deelnemers Mobiliteit binnen en tussen sectoren: werken de deelnemers met een baan nog bij dezelfde werkgever en/of in dezelfde sector?
Dezelfde werkgever in sector van plan Dezelfde werkgever in andere sector*
Nieuwe werkgever in sector van plan Nieuwe werkgever in andere sector Nieuwe werkgever in uitzendsector
Figuur 4.17 Bijna vier op de vijf deelnemers aan gezondheidsmaatregelen met een baan werkt (nog) in een voltijd dienstverband met vaste uren
Bron: SEO Economisch Onderzoek/ecbo o.b.v. koppeling bsn-deelnemers met UWV-data (mei 2019)