157. In het voorgaande is de productmarkt voor WFA afgebakend. In deze paragraaf wordt de geografische markt afgebakend.
158. In afwezigheid van regulering zijn op de productmarkt voor WFA de aanbieders KPN, VodafoneZiggo en enkele lokale aanbieders met een eigen netwerk (waaronder Delta, CIF en Cogas) actief. Hierna zal niet verder worden ingegaan op de lokale aanbieders, vanwege de zeer geringe omvang van hun netwerken.
159. De markt voor WFA bestaat (in aanwezigheid van regulering) voor meer dan 90 procent uit interne leveringen aan de eigen retailorganisatie(s). De overige 5-10 procent bestaat uit externe leveringen door KPN aan alternatieve aanbieders (waaronder Online, T-Mobile en Tele2). In afwezigheid van regulering zal er naar verwachting alleen sprake zijn van interne leveringen. Wholesaleafnemers bieden daarmee op retailniveau elektronische communicatiediensten aan, zoals vaste telefonie, televisie en internettoegang.
160. De vraag naar WFA-diensten is een afgeleide van de vraag naar (bundels met) internettoegang op de retailmarkt. Immers, WFA vormt de basis van de dienst die op de retailmarkt kan worden aangeboden. De eindgebruiker beslist van welke aanbieder hij
retaildiensten wil afnemen en daarmee (indirect) welke onderliggende WFA-dienst er geleverd moet worden. In de retailanalyse (bundels met) internettoegang heeft de ACM geconcludeerd dat de relevante markt nationaal afgebakend moet worden. Er zal daarom vraag zijn naar interne en externe leveringen van WFA in heel Nederland.
161. Als startpunt voor de afbakening van de geografische markt voor WFA vanuit de aanbodzijde wordt het gebied genomen waarbinnen een aanbieder met zijn eigen netwerk WFA aanbiedt (hierna: het verzorgingsgebied). Een aanbieder kan namelijk binnen zijn eigen
verzorgingsgebied zonder enige belemmeringen (i) WFA aanbieden en (ii) het productaanbod (waaronder de prijs en kwaliteit van zijn product) aanpassen.
162. De verzorgingsgebieden van KPN en VodafoneZiggo zijn niet volledig gelijk aan elkaar. KPN heeft een landelijk verzorgingsgebied en kan met zijn netwerk in beginsel alle huishoudens en bedrijven bedienen, terwijl VodafoneZiggo ruim 90 procent van de Nederlandse huishoudens en een deel van de bedrijven heeft aangesloten op zijn netwerk.
163. KPN heeft een landelijk verzorgingsgebied en hanteert daarbij een landelijk prijsplan voor WFA-diensten op basis van koper en glasvezel.106 KPN maakt daarbij geen onderscheid in wholesaletarieven tussen verschillende gebieden, waardoor geconcludeerd kan worden dat de WFA-markt voor KPN als nationaal afgebakend kan worden.
52
/
572 164. VodafoneZiggo levert op dit moment alleen WFA-diensten aan de eigen retailorganisatie en niet aan alternatieve aanbieders. Op de onderliggende retailmarkt voor (bundels met)internettoegang hanteert VodafoneZiggo een uniform prijsbeleid en kan daarmee zoals hiervoor reeds opgemerkt ruim 90 procent van de huishoudens bereiken. In de geografische
marktafbakening van de retailanalyse (bundels met) internettoegang is reeds geconcludeerd dat het niet aannemelijk is dat de geografische markt voor VodafoneZiggo ruimer afgebakend moet worden dan het eigen verzorgingsgebied (zie Annex E). Daarbij is in de conclusie opgemerkt dat het voor de concurrentieanalyse geen consequenties heeft of voor VodafoneZiggo wordt
uitgegaan van een geografische markt die nationaal van omvang is of die alleen bestaat uit zijn eigen verzorgingsgebied, en dat de ACM daarom voor VodafoneZiggo is uitgegaan van een nationale markt. Dezelfde redeneerlijn kan worden gevolgd voor de geografische
marktafbakening voor VodafoneZiggo op de WFA-markt. Dit, omdat de vraag naar WFA-diensten een afgeleide is van de vraag naar (bundels met) internettoegang op de retailmarkt. De
geografische markt voor VodafoneZiggo zal daarom nationaal van omvang zijn.
Conclusie geografische marktafbakening
165. Op grond van het voorgaande bakent de ACM de omvang van de geografische markt voor KPN en VodafoneZiggo als nationaal af.
3.8 Conclusie relevante markt
166. De ACM concludeert dat de relevante productmarkt bestaat uit (virtueel) ontbundelde toegang tot het koper- en glasvezelnetwerk en wholesalebreedbandtoegang tot het koper-, glasvezel- en kabelnetwerk. Deze markt wordt hierna aangeduid als de markt voor Wholesale Fixed Access (WFA). Deze markt is nationaal van omvang.
53
/
5724 Concurrentieanalyse WFA
4.1 Inleiding
167. In dit hoofdstuk voert de ACM een concurrentieanalyse uit. In paragraaf 4.2 beschrijft de ACM hoe zij deze concurrentieanalyse uitvoert. Vervolgens onderzoekt de ACM in paragraaf 4.3 of er één onderneming is die afzonderlijk beschikt over AMM. Vervolgens wordt in paragraaf 4.4 onderzocht of er één of meer ondernemingen actief zijn op de markt voor WFA die beschikken over (gezamenlijke) AMM. Ten slotte volgt in paragraaf 4.5 de conclusie.
4.2 Analysekader aanmerkelijke marktmacht
168. Als de afgebakende relevante markt niet daadwerkelijk concurrerend is, moet de ACM op grond van artikel 6a.2 van de Tw vaststellen welke onderneming(en) op deze markt beschikt (beschikken) over AMM. Een onderneming heeft AMM als hij zich in belangrijke mate onafhankelijk van zijn concurrenten, klanten en eindgebruikers kan gedragen.
169. Het bestaan van een AMM-positie kan worden aangetoond aan de hand van een aantal criteria die zijn beschreven in paragraaf 3.1 van de AMM-richtsnoeren. De hoogte van het marktaandeel vormt een belangrijke indicatie van markmacht.107 Andere criteria die in deze richtsnoeren worden genoemd, zijn de totale omvang van de onderneming, de technologische voorsprong of superioriteit, gemakkelijke of bevoorrechte toegang tot kapitaalmarkten en financiële middelen, product- en dienstendiversificatie, schaal- en breedtevoordelen, verticale integratie, het ontbreken van kopersmacht, een sterk ontwikkeld distributie- en verkoopnetwerk, en de controle over niet gemakkelijk te repliceren infrastructuur.108 Daarnaast is de vaststelling of er sprake is van AMM afhankelijk van hoe gemakkelijk potentiële concurrenten de markt kunnen betreden. De ACM beoordeelt in de context van een specifieke marktsituatie welke factoren van belang zijn in de beoordeling van de marktmacht op die specifieke markt.
170. De beoordeling van AMM in een toekomstgerichte analyse betekent dat de ACM niet alleen de bestaande concurrentiesituatie beoordeelt, maar ook of een eventueel gebrek aan daadwerkelijke concurrentie blijvend is.109 Daarom zijn (toekomstige) ontwikkelingen die de concurrentiesituatie op de relevante markt significant zullen beïnvloeden, meegewogen, voor zover zij redelijkerwijs voorzienbaar zijn in de periode tot de volgende marktanalyse. Gelet op artikel 6a.4 van de Tw hanteert de ACM daarvoor een periode van maximaal drie jaar.
171. De ACM beoordeelt de situatie op basis van de ‘modified greenfield’-benadering. Dit wil zeggen dat de ACM uitgaat van een situatie zonder regulering of de dreiging van regulering.
107 AMM-richtsnoeren, randnummer 54-55.
108 AMM-richtsnoeren, randnummer 58.
54