GEMEENTE MONTFERLAND

Gemeente Montferland is met 34.987 inwoners een middelkleine gemeente. Het heeft een omgevingsadressendichtheid van 719. Dit wil zeggen dat Montferland weinig stedelijk is. Het enige station in de gemeente is gelegen in Didam. Het station kent geen stationsgebouw.

5.3.1 Actoren en coalities Betrokken actoren

De ambtenaar openbare orde en veiligheid (OOV) geeft aan dat de vervoerder betrokken is in de aanpak van sociale veiligheid vanwege de veiligheid in de trein. De actoren die betrokken zijn op en rondom het station zijn zogenaamd: NS-stations, ProRail, gemeente Montferland en politie (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). Ten slotte kan op basis van documenten worden gesteld dat de provincie Gelderland middels SVOV Oost een rol speelt.

Coalities

De gemeente Montferland vormt als eerste een coalitie met de gemeenten gelegen langs de spoorlijn Arnhem- Winterswijk, provincie Gelderland en Arriva. Deze coalitie staat bekend als menselijk toezicht en is een voortvloeisel van het veiligheidsarrangement Arnhem-Winterswijk. Onder de titel ‘Nieuwe reizen’ is in 2012 door de gemeenten gelegen langs de spoorlijn Arnhem-Winterswijk een project gestart betreffende toezichthouders. De toezichthouders afkomstig van het beveiligingsbedrijf Alsandair houden toezicht in de trein en stappen om de zoveel stations uit (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). Door Alsandair worden de toezichthouders tevens begeleid. In het vervolg van dit onderzoek worden de toezichthouders beschreven als toezichthouders van Alsandair.

De provincie Gelderland is in deze coalitie een sturende actor. Dit wordt gedaan door de ambtelijke programmaleider van SVOV Oost.

Ten tweede beschikt de gemeente Montferland over een eigen project omtrent toezicht, maar vanuit een andere insteek (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). Naar aanleiding van overlast van jeugd binnen de gemeente is een samenwerking aangegaan met een particulier beveiligingsbedrijf. Jongeren bekend bij Sociale Zaken lopen in het beveiligingsbedrijf stage voor de opleiding tot beveiliger. Vervolgens houden zij onder begeleiding surveillance in de gemeente Montferland. Het station in Didam is onderdeel van de surveillance in de gemeente. Het is een initiatief van de gemeente en vervult hierin als enige een sturende rol.

Een derde coalitie binnen de gemeente Montferland is die tussen provincie Gelderland, gemeente Montferland, politie en Centrum Fietsdiefstal. De ambtenaar OOV geeft aan dat gemeente zorg draagt voor de aanpak van fietsendiefstal met behulp van lokfietsen en bewustwordingscampagne. De gemeente Montferland heeft in samenwerking met de politie sinds enkele maanden de beschikking over een lokfiets.

Ten slotte wordt door de ambtenaar OOV aangegeven dat momenteel alleen structureel overleg plaatsvindt met de politie. Indien het noodzakelijk wordt geacht wordt het station besproken in de overleggen met de politie (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). Net zoals in voorgaande casussen komt de gemeente samen met de politie in het reguliere politieoverleg en in de Lokale Driehoek. In het onderstaande tabel 11 worden de coalities weergegeven.

Tabel 11 Coalities gemeente Montferland Coalities in de gemeente Montferland

1. Coalitie provincie Gelderland, gemeenten gelegen langs spoorlijn Arnhem-Winterswijk, Arriva en toezichthouders en begeleiders van Alsandair.

2. Gemeente Montferland en beveiligingsbedrijf omtrent toezicht in de gemeente

3. Provincie Gelderland, politie, Centrum Fietsdiefstal en gemeente Montferland omtrent fietsdiefstal 4. Gemeente Montferland en politie

 Lokale Driehoek: Teamchef, Officier van Justitie en burgemeester van Montferland 5.3.2 Discours

De ambtenaar OOV geeft aan dat station Didam zich voorheen heeft gekenmerkt als een hotspot van overlast van jeugd. Middels de surveillance en het aanspreken van jongeren op hun gedrag, is de overlast teruggedrongen (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). Dit baseert de ambtenaar OOV op de rapportages van Alsandair en de cijfers in het maandelijks overleg met de politie. Bovendien is het stationsgebied niet als hotspot uit de veiligheidsmonitor in de gemeente Montferland naar voren gekomen (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). De fietsendiefstal is in de afgelopen maanden sterk verminderd. De fietsendiefstal die momenteel nog is, wordt aangepakt middels lokfietsen. Overige strategieën die hebben bijgedragen aan het verminderen van fietsendiefstal zijn geweest het uitbreiden van de fietsenstalling en fietsgraveeracties (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015).

In de overleggen tussen gemeente Montferland en politie bestaan weinig verschillen betreffende het discours over de problematiek, strategie en gewenste doel (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). De ambtelijke programmaleider SVOV Oost van de provincie Gelderland, eveneens sociale veiligheidscoördinator bij Arriva, geeft aan dat het station wordt gekenmerkt door hangjongeren en vandalisme. Wat betreft het discours over de veiligheidsproblematiek stemmen de actoren politie, gemeente Montferland, provincie Gelderland en Arriva gedeeltelijk overeen. De overeenkomsten zijn terug te vinden in de strategie voor het aanpakken van fietsdiefstal en het eigen project omtrent toezicht op het station. De verschillen tussen gemeente Montferland en provincie Gelderland hebben betrekking op de weinig actieve betrokkenheid van de gemeente Montferland in het project menselijk toezicht van Alsandair. De gemeente Montferland heeft daarmee wel de intentie om de sociale veiligheid op het station te verbeteren, maar heeft op basis van noodzaak niet de prikkel om actief te handelen (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015). Dit is te verklaren door een verschil in de probleemdefinitie.

Gekeken naar de coalities in de gemeente Montferland, komt naar voren dat in de coalitie menselijk toezicht mogelijk een verschil in probleemdefinitie bestaat tussen de actoren gemeente Montferland en provincie Gelderland/Arriva vanwege het gebrek aan actieve betrokkenheid, echter de strategie en het gewenste doel stemmen met elkaar overeen. In de overige coalities, eigen project toezicht op het station, aanpak fietsdiefstal en gemeente Montferland en politie, is sprake van een gedeeld discours. De actoren Centrum Fietsdiefstal en het beveiligingsbedrijf worden door de gemeente ingehuurd voor het realiseren van de gewenste sociale veiligheid. De theoretische veronderstelling aangaande overeenstemming van discours is in deze casus een mogelijke verklaring voor de samenwerking in de coalities.

5.3.3 Hulpmiddelen

1. Coalitie provincie Gelderland, gemeenten gelegen langs spoorlijn Arnhem-Winterswijk, Arriva en toezichthouders en begeleiders van Alsandair

In de coalitie bekend onder de naam menselijk toezicht beschikken de actoren provincie Gelderland, gemeenten langs de spoorlijn Arnhem-Winterswijk, regionale vervoersbedrijven en toezichthouders en begeleiders van Alsandair over hulpmiddelen. In het project hebben de actoren een wederzijdse afhankelijkheid van elkaar voor de uitvoering van het project. De afhankelijkheid van de actoren op het gebied van de hulpmiddelen financiële middelen, productiemiddelen en kennis is een mogelijke een verklaring voor de betrokkenheid van actoren.

In het project menselijk toezicht wordt het toezicht in de avonduren en weekenden geregeld vanuit SVOV Oost (SVOV Oost, 2015, p.25). De gemeente Montferland en de overige gemeenten aan de spoorlijn Arnhem-Winterswijk dragen allen bij in de financiële kosten. Echter het merendeel van de kosten wordt gefinancierd door provincie Gelderland. Daarnaast biedt provincie Gelderland een productiemiddel middels de ambtelijke programmaleider vanuit SVOV Oost. Zij is het eerste aanspreekpunt met Alsandair en levert ondersteuning en advies aan de partijen (SVOV Oost, 2015). De programmaleider levert op deze wijze het hulpmiddel kennis. Een derde actor die bijdraagt in de financiële kosten is het regionale vervoersbedrijf Arriva. Met behulp van de financiële bijdrage wordt het beveiligingsbedrijf Alsandair ingehuurd. Het beveiligingsbedrijf levert de toezichthouders en zorgt voor de verdere begeleiding. De ambtenaar geeft aan dat de handelingen en waarnemingen van de toezichthouders worden teruggekoppeld naar de gemeenten middels rapportages. De rapportages gelden op deze wijze als expliciete kennis. Impliciete kennis wordt door Alsandair ingezet bij de begeleiding van de toezichthouders. Door de ambtenaar OOV wordt aangegeven dat de gemeente Montferland het project ervaart als een toegevoegde waarde vanwege het extra toezicht in de trein en op het station en de rapportages die worden aangeleverd door Alsandair. Voor de gemeenten, maar ook provincie Gelderland en Arriva, verhoogt het extra toezicht van Alsandair in de trein en op het station de sociale veiligheid en wordt de kwaliteit van het reizen met de trein verbeterd. Alsandair is hiervoor afhankelijk van de overige actoren in de financiële kosten. Bovendien zijn de actoren gemeenten, provincie Gelderland en Arriva onderling van elkaar afhankelijk aangezien allen bijdragen middels financiële middelen. Zonder de financiële middelen kan het project niet voortbestaan.

De provincie Gelderland beschikt in de coalitie over zowel structurele als relationele macht. De reden hiervoor is dat de provincie het merendeel van de kosten draagt en zorgt voor de sturing en coördinatie van het project middels de ambtelijke programmaleider. Op deze wijze zijn de gemeenten afhankelijk van de provincie voor de verdere organisatie van het project. Echter de ambtelijke programmaleider geeft aan: “Ik zie graag dat gemeenten meer betrokken zijn in de samenwerking” (Arriva, persoonlijke communicatie, 2015). Op deze manier geeft zij aan dat ze een verandering wil zien in de relationele machtspositie van de provincie.

2. Gemeente Montferland en beveiligingsbedrijf omtrent toezicht in de gemeente

Zoals aangegeven heeft gemeente Montferland in samenwerking met een beveiligingsbedrijf een eigen project opgestart om de sociale veiligheid in de gemeente aan te pakken. In dit project zijn de actoren afhankelijk van de hulpmiddelen: financiële middelen, productiemiddelen, kennis en legitimiteit.

De gemeente stelt financiële middelen ter beschikking om jongeren met een achterstand tot de arbeidsmarkt de mogelijkheid te bieden om stage te lopen bij een beveiligingsbedrijf. In ruil voor de financiële middelen levert het beveiligingsbedrijf begeleiders voor het project. Dit wil zeggen dat het beveiligingsbedrijf beschikt over het productiemiddel personeel en kennis in het begeleiden van de jongeren en toezicht houden in de gemeente. Bovendien levert het toezicht kennis voor de gemeente op vanwege de rapportages die zij krijgen van het beveiligingsbedrijf. Middels legitimiteit van de gemeente Montferland wordt draagvlak gecreëerd voor het project.

In het project heeft gemeente Montferland zowel structurele als relationele macht. De gemeente heeft de beschikking over financiële middelen en legitimiteit om het project te continueren of te stoppen. De afhankelijkheid van de gemeente ten opzicht van het beveiligingsbedrijf is gericht op de uitvoering. Echter er is sprake van eenzijdige afhankelijkheid omdat de gemeente kan beslissen om te stoppen met het project of de samenwerking met het huidige beveiligingsbedrijf.

3. Provincie Gelderland, politie, Centrum Fietsdiefstal en gemeente Montferland omtrent fietsdiefstal

Net zoals in de voorgaande casus Barneveld werkt de gemeente Montferland samen met de politie, provincie Gelderland en Centrum Fietsdiefstal in het aanpakken van de fietsendiefstal. Ook hier kan een onderscheid worden gemaakt in een repressieve en preventieve aanpak. Dit wil zeggen middels lokfietsen en een bewustwordingscampagne.

In de repressieve aanpak beschikken de actoren gemeente Montferland en politie over diverse hulpmiddelen om het project te realiseren en te laten slagen. De hulpmiddelen financiële middelen, productiemiddelen, competenties en legitimiteit geven een verklaring voor de betrokkenheid van actoren in de samenwerking. De gemeente Montferland en politie leveren zelf een financiële bijdrage aan het project. Wat betreft de uitvoering van het project is gemeente Montferland geheel afhankelijk van de politie. De politie beschikt over personeel om gestolen lokfietsen op te sporen. Deze politieagenten hebben vervolgens de competentie om verdachten aan te houden en of een boete op te leggen. Ten slotte verleent gemeente Montferland legitimiteit aan het project. De wederzijdse afhankelijkheid tussen de actoren is gericht op het gezamenlijke doel van de inzet van lokfietsen, namelijk aanpakken van fietsendiefstal.

In de preventieve aanpak wordt samengewerkt door provincie Gelderland, politie, gemeente Montferland en Centrum Fietsdiefstal in het kader van bewustwordingscampagne richting de reizigers. Net zoals in de casus Barneveld bestaat een zelfde afhankelijk op het gebied van de hulpmiddelen: financiële middelen, competenties, productiemiddel, kennis en legitimiteit. De actoren provincie Gelderland, gemeente Montferland en politie dragen allen bij met behulp van financiële middelen. Met de financiële middelen wordt Centrum Fietsdiefstal ingehuurd voor het voorlichten van reizigers. Tussen Centrum Fietsdiefstal en provincie Gelderland,

gemeente Montferland en politie is een wederzijdse afhankelijkheid. Centrum Fietsdiefstal beschikt over personeel voor een promotie- en graveerteam en specifieke kennis gericht op voorlichting. Tijdens de bewustwordingscampagne is Centrum Fietsdiefstal afhankelijk van de competenties van de politie bij de controle van gestolen fietsen. Bovendien verleent gemeente Montferland legitimiteit aan het project.

Er is sprake van een structurele machtspositie voor de gemeente Montferland vanwege het hulpmiddel legitimiteit. Echter in relationele zin wordt dit beperkt doordat de gemeente afhankelijk is van de hulpmiddelen van provincie Gelderland, politie en Centrum Fietsdiefstal.

4. Gemeente Montferland en politie

In de coalitie tussen gemeente Montferland en politie werken de actoren samen op strategisch/tactisch niveau in het maandelijkse reguliere politieoverleg en minimaal vier keer per jaar in de Lokale Driehoek. In de coalitie zijn de actoren wederzijds afhankelijk van de hulpmiddelen: legitimiteit, kennis, productiemiddelen en competenties.

De handhaving van de openbare orde door politie in de gemeente Montferland valt onder het gezag van de burgemeester. Bovendien beschikt de gemeente over de hulpmiddelen kennis en competenties voor het opstellen van beleid. Middels het beleid wordt richting gegeven aan de veiligheidsprioriteiten in de gemeente Montferland. Voor de uitvoering van het beleid is de gemeente afhankelijk van de politie. Middels de competenties opsporingsbevoegdheden wordt een veilige gemeente gerealiseerd. Daarnaast levert de politie kennis voor de gemeente. Deze kennis wordt vervolgens ingezet voor het verbeteren van de sociale veiligheid in de gemeente Montferland. Deze kennis is zowel expliciet als impliciet van aard. Dit wil zeggen incidentencijfers, gebiedsscan en kennis op basis van ervaring.

De gemeente Montferland beschikt structureel gezien over een machtspositie vanwege het hulpmiddel legitimiteit. Wat betreft relationele macht wordt dit beperkt doordat de gemeente in de uitvoering afhankelijk is van kennis, competenties en productiemiddelen van de politie.

5.3.4 Spelregels

De ambtenaar OOV geeft aan verantwoordelijk te zijn voor het stationsgebied en een veilige omgeving bieden voor burgers en inwoners. Kortom de verantwoordelijkheden voor de gemeente Montferland hebben betrekking op de openbare orde en veiligheid in de gemeente. Deze verantwoordelijkheid is wettelijk vastgelegd in de Gemeentewet artikel 172. Door de ambtenaar OOV wordt gesteld dat deze verantwoordelijkheden ook actief worden genomen door middel van surveilleren en het in de gaten houden van rapportages van Alsandair en politie (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015).

Arriva heeft als regionale vervoersbedrijf de verantwoordelijkheid over de veiligheid in het voertuig en op het station. Deze verantwoordelijkheid is wettelijk bepaald en staat beschreven in Wet Personenvervoer 2000. Bovendien stelt de provincie Gelderland, verantwoordelijk als concessieverlener, randvoorwaarden voor het exploiteren van een treindienst. Het vervoersbedrijf kan bij nalaten van de voorschriften een geldboete krijgen van de provincie Gelderland (WP2000, artikel 32, lid 5).

De (wettelijke) verantwoordelijkheden van politie en provincie Gelderland zijn evenals in voorgaande casussen respectievelijk te verklaren vanuit de Politiewet en Wet Personenvervoer 2000. Centrum Fietsdiefstal geldt net zoals in casus Barneveld als expertisecentrum.

De betrokkenheid van de actoren in de verschillende coalities is ook in deze casus voor een deel verklaren vanwege bovengenoemde verantwoordelijkheden. De overige geldende spelregels worden onderstaand nader beschreven.

1. Coalitie provincie Gelderland, gemeenten gelegen langs spoorlijn Arnhem-Winterswijk, Arriva en toezichthouders en begeleiders van Alsandair

In de coalitie omtrent menselijk toezicht van Alsandair werken de actoren allereerst samen vanwege de wettelijke verantwoordelijkheid die zij hebben voor de sociale veiligheid, voor zowel in de trein, op het station als in de stationsomgeving. In het toenmalige veiligheidsarrangement Arnhem-Winterswijk is besloten om te starten met toezicht in de trein en op stations. Vanwege de toegevoegde waarde voor de sociale veiligheid en leefbaarheid is met het eindigen van het veiligheidsarrangement een vervolg gegeven aan het menselijk toezicht.

Het project staat beschreven in het uitvoeringsprogramma van SVOV Oost 2015. Het uitvoeringsprogramma geldt als richtinggevend kader, waar ook de ambtelijke programmaleider in is betrokken. De ambtenaar OOV geeft aan dat geen sprake is van een structureel overleg. Wat betreft de uitvoering en agenda- en besluitvorming heeft de gemeente Montferland ook geen rol. Opvallend is dat de programmaleider van SVOV Oost een essentiële rol vervult in het verbinden van actoren en de coördinatie van de uitvoering. De programmaleider SVOV Oost geeft aan dat de gemeente Montferland niet actief betrokken is in het project. Het regionale vervoersbedrijf Arriva is via de programmaleider actief betrokken in de coalitie. De reden hiervoor is dat de ambtelijke programmaleider eveneens coördinator sociale veiligheid is bij Arriva.

De coalitie krijgt een gesloten karakter doordat de samenwerking gericht is op de uitvoering van toezicht in de trein en op stations. Dit wil niet zeggen dat de coalitie niet openstaat voor overige actoren. Indien zaken dienen te worden besproken die kenbaar worden vanuit het toezicht van Alsandair dan legt de programmaleider contact met de actor(en) die de betreffende verantwoordelijkheid heeft. Hierbij kan worden gedacht aan ProRail en/of NS Stations. .

In de coalitie is geen actieve communicatie tussen gemeente Montferland, overige gemeenten, provincie Gelderland en Arriva. Communicatie die wel plaatsvindt wordt met name geregeld door de programmaleider. Zoals gezegd legt zij verbinding met de actoren en het beveiligingsbedrijf. De programmaleider SVOV Oost geeft aan dat de communicatie- en informatie-uitwisseling met gemeente Montferland nauwelijks is. Wel dient te worden aangegeven dat de gemeente Montferland op de hoogte wordt gehouden via de dagrapportage van Alsandair. In deze rapportages merkt de ambtenaar OOV op wat wel of niet is gedaan op het station in Didam (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015).

2. Gemeente Montferland en beveiligingsbedrijf omtrent toezicht in de gemeente

De gemeente Montferland beschikt in de coalitie met het beveiligingsbedrijf over een wettelijke verantwoordelijkheid. Deze verantwoordelijkheid is gericht op de sociale veiligheid in de gemeente. Montferland neemt deze verantwoordelijkheid door het inhuren van een beveiligingsbedrijf naar aanleiding van overlast van jongeren. Tussen de gemeente en het beveiligingsbedrijf is sprake van een opdrachtgever- opdrachtnemer relatie. In de overeenkomst zijn (werk)afspraken gemaakt over op welke wijze de overlast wordt aangepakt en hoe de gemeente wordt geïnformeerd. De begeleider vanuit het beveiligingsbedrijf houdt contact met de ambtenaar OOV en levert rapportages van wat tijdens de surveillance is opgevallen. In de coalitie vindt om de zoveel tijd contact plaats om de stand van zaken te bespreken. De onderlinge communicatie en informatie-uitwisseling is dan goed (Gemeente Montferland, persoonlijke communicatie, 2015) .

3. Provincie Gelderland, politie, Centrum Fietsdiefstal en gemeente Montferland omtrent fietsdiefstal

Net zoals in voorgaande casus, gemeente Barneveld, beschikken de gemeente Montferland en politie over een verantwoordelijkheid voor het aanpakken van fietsdiefstal. Deze verantwoordelijkheid nemen de actoren middels lokfietsen en bewustwordingscampagne. Middels het uitvoeringsprogramma van SVOV Oost wordt een richtinggevend kader geboden. Tevens biedt de ambtelijke programmaleider van het uitvoeringsprogramma ondersteuning in het aanpakken van de projecten. Met behulp van het inhuren van Centrum Fietsdiefstal door de provincie Gelderland worden voorlichtingen en graveeracties georganiseerd. Er is geen sprake van een structureel overleg tussen gemeente Montferland, Centrum Fietsdiefstal, politie en provincie Gelderland. Er vindt slechts alleen contact plaats tussen gemeente Montferland, Centrum Fietsdiefstal en politie voorafgaand aan de bewustwordingscampagne met betrekking tot afstemming en gedurende de uitvoering. De inzet van lokfietsen is recentelijk pas ingevoerd en wordt besproken in het maandelijkse overleg met de politie. De spelregels in dit overleg worden nader toegelicht in onderstaande coalitie.

4. Gemeente Montferland en politie

Gemeente Montferland en politie beschikken beiden over een wettelijke verantwoordelijkheid voor het garanderen van openbare orde en veiligheid in de gemeente. Evenals in voorgaande casussen kent het overleg tussen gemeente en politie een wettelijke grondslag. De politie valt onder het gezag van de burgemeester en