Gekozen website en periode voor eerste verkenning

Voor de analyse van sociale media op ‘weerbaarheid’ is vooralsnog gebruik gemaakt van één van de meest relevante bronnen van informatie voor Marokkaans-Nederlandse jongeren in het licht van de huidige dreiging en discussie rondom IS en de Islam, de social media site

‘Marokko.nl’. Aanvankelijk is gekeken naar beide sites Marokko.nl en Maroc.nl. Een eerste 119

exploratie van beide websites leerde al snel dat er veel meer berichten staan en discussies gevoerd worden op Marokko.nl dan op Maroc.nl. Ook al lijken sommige berichten op Maroc.nl wat extremer van aard, in het licht van de doelstelling van dit onderzoek om een verkennende studie uit te voeren naar de meetbaarheid van weerbaarheid onder de

Nederlandse bevolking, geeft Marokko.nl daarvoor een representatiever beeld. Bovendien bleek tijdens de eerste handmatige analyses dat een automatische inhoudsanalyse veel moeilijker uit te voeren zou zijn dan bij de meer gebruikelijke teksten, zoals krantenberichtgeving, onder andere door de vele variaties in spelling van woorden, verhaspelingen, typefouten, verzonnen en versleutelde woorden. Dit maakt het extra lastig een geschikte set trefwoorden samen te stellen voor de automatische analyses om deze

betrouwbaar uit te kunnen voeren. Ook om die reden is besloten ons vooralsnog te beperken tot een inhoudelijk solide analyse van één website en daarbij veel meer handmatig te coderen dan aanvankelijk gepland.

In overleg met de begeleidingscommissie is nader gesproken over de mogelijkheid om Facebook-berichten mee te nemen in de analyses. Tijdens dit overleg bleek dat Facebook meer geschikt is voor het bestuderen van individuele cases dan voor de huidige doelstelling om de meetbaarheid van weerbaarheid onder de Nederlandse bevolking te bepalen – dat doel gaat voorbij aan een enkele casus. Bovendien is Facebook een medium waarbij het niet eenvoudig is toegang te hebben tot alle of ten minste een willekeurige steekproef aan

berichten (d.w.z., zonder selectie); veel Facebook pagina’s zijn immers afgeschermd door de gebruikers. Evenzo is Twitter op dit moment niet meegenomen in onze analyses omdat ook dat om een specifieke selectiemethode vraagt (zie discussie in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk). Het is natuurlijk wel mogelijk deze sociale media te analyseren wanneer het selectiekader voorafgaand bekend is en rekening wordt gehouden met het type gebruiker. Zo ook kunnen bepaalde sites op thema worden gescreend (zoals dat bijvoorbeeld gedaan wordt door de Research, Information and Coordination Unit (RICU) in Engeland; dat is wel relatief kostbaar en vraagt specifieke expertise). Vooralsnog is onduidelijk in welke mate deze analyses een betrouwbare en onafhankelijke analyse van extremistische- en tegengeluiden onder de Nederlandse bevolking kunnen weergeven, mede gegeven de noodzakelijke selecties op personen en thema’s.

In het beperkte tijdsbestek en met de beschikbare middelen voor onderhavig

deelonderzoek, konden zulke analyses nu niet worden uitgevoerd en wogen de kosten niet op tegen de te verwachten baten. Onze analyses zijn uitgevoerd met terugwerkende kracht omdat we geïnteresseerd zijn in de reacties op de opkomst van een radicale beweging, in dit geval

IS, geruime tijd geleden (mei-juni 2014). Terug in de tijd is de discussie daaromtrent goed te analyseren op Marokko.nl zonder selectie te hoeven toepassen. Het gaat nu immers slechts om een eerste verkenning om te beoordelen of het überhaupt mogelijk is op basis van

berichtgeving via sociale media een weergave te geven van de weerbaarheid van (delen van) de Nederlandse bevolking tegen extremistische boodschappen. Een inhoudelijke analyse van de discussies op Marokko.nl lijkt voor dit doel uitermate geschikt.

Alle berichten/posts op Marokko.nl van het afgelopen jaar (15 sept 2013 t/m 15 sept 2014) zijn doorzocht, zoals gepost op de nieuwsafdeling van de site en de discussies die betrekking hebben op de actualiteit en het geloof. In totaal gaat het hier om bijna een miljoen berichten en posts. Op basis van een door diverse analisten en onszelf samengestelde lijst van trefwoorden (w.o., ‘jihad*’ OF ‘islamitische staat’ OF ‘ISIS’ OF ‘ISIL’) zijn vervolgens 149.394 posts geselecteerd om nader te analyseren in deze periode op indicaties van ‘weerbaarheid’.

Deze periode is met opzet gekozen omdat het een jaar betreft waarin fluctuaties over de tijd zijn waar te nemen. Een eerste exploratie liet zien dat de discussie over Syrië, en dan met name het vechten in Syrië een geheel andere lading heeft gekregen in de afgelopen maanden vergeleken met een jaar geleden. Was vechten in Syrië in 2013 nog gericht op het omverwerpen van de dictatuur van Assad, overeenkomstig de wens van het Westen, anno 2014 betekent vechten in Syrië steun voor IS die juist vijandig staat ten opzichte van het Westen. Deze omslag vindt plaats met de sterke opkomst van IS(IS) in mei-juni 2014 (zie Figuur 5.1.) en heeft belangrijke implicaties voor de analyses van de inhoud van de posts. Immers, zolang de strijd vanuit het Westen gesteund werd om de dictatuur van Assad omver te werpen, is het ambigu om ‘weerbaarheid’ te willen bepalen.

Figuur 5.1. Omslag in Syrië (Omverwerpen Assad; onderbroken lijn) en de Opkomst van IS(IS) (doorlopende rode lijn) op Basis van Berichtgeving in de Vier Grote Nederlandse Dagbladen

Toelichting: de lijnen geven het aantal berichten weer dat in de genoemde perioden verscheen in de vier grote Nederlandse dagbladen met als onderwerp “Omverwerpen Assad” (onderbroken blauwe lijn) en “Strijden voor de Islamitische Staat” (doorlopende rode lijn) (bron: Lexis Nexis).

Tegen deze achtergrond is ervoor gekozen om juist de periode na deze omslag te nemen voor verdere analyse, wanneer vechten in Syrië steun voor Islamitische Staat betekent en een vijandige houding ten opzichte van het Westen impliceert. Dit biedt een geschikte casus om de weerbaarheid in de Nederlandse samenleving tegen een dreiging van buitenaf te kunnen bepalen door de inhoud van de posts op sociale media te analyseren. In dit licht hebben we alleen de data van het afgelopen jaar meegenomen in de dataverzameling en specifiek gekeken naar de woorden die hiermee te maken hebben. Alle posts waarin de relevante trefwoorden voorkomen zijn verzameld (d.w.z. 149.394 posts). Op deze manier hebben we eerst een zo breed mogelijk palet aan discussies verzameld op het forum die mogelijk ook gaan over radicalisering en extremisme (van jongeren).