In 2004 plaatste Natuurpunt Studie verspreid over de provincie Limburg tientallen kunstnesten voor Huiszwaluwen. In augustus 2008 deden we de ronde van Limburg opnieuw voor een follow-up. In het vierde broedseizoen waren 46 % van de kunstnesten bewoond.
Gesloten kant-en-klare kunstnesten waar de zwaluwen nauwelijks nog werk aan hebben, werden dubbel zoveel bezet als halfopen kunstnesten, waarvan de opening nog bijgemetseld moet worden. Het geslo-ten type blijkt dus de beste oplossing voor huiszwaluwacties, niet in het minst omdat het ook geschikt is voor plaatsen waar helemaal geen modder beschikbaar is. We plaatsten ook een aantal steunlatjes om natuurlijke nestbouw te vergemakkelijken, maar van de 16 waren er slechts 5 waarop zwaluwen een nest bouwden.
Hoewel steunpunten vaak gebruikt worden om natuurlijke nesten te beginnen, leverden de steunlatjes nauwelijks nesten op. Ze vor-men dus geen goede oplossing, en al helemaal niet op plaatsen waar onvoldoende modder is om te metselen .
In 2006 werden bij het bedrijf Sibelco op de Maatheide in Lommel 60 kunstnesten (geslo-ten type) geplaatst in een nogal gewaagde schuine constructie. In het tweede broedsei-zoen na het plaatsen was 36 % bezet, maar geen enkele van de 60 aanbouwmogelijkhe-den met een steunlatje werd gebruikt.
Op drie plaatsen zijn in totaal vijf kunstnesten ‘afgevallen’. Op één plaats meldt een ooggetuige dat dit het werk is van predatoren, met name een Kerkuil die aan de nesten sleurt tot ze loskomen en hij de jongen kan pakken. De nesten extra stevig bevestigen is dus aan de orde!
© Marc Herremans
Huiszwaluwen hebben een uitgesproken voorkeur voor kunstnesten van het gesloten type. De halfopen types hebben duidelijk minder succes.
Bij Sibelco in Lommel slaan deze artistieke schui-ne constructies aan. De steunlatjes zijn echter totaal geen succes.
© Marc Herremans
NATUURPUNT STUDIE
143
In Oost-Vlaanderen gingen we in 2007 het Regionaal Landschap Schelde-Durme advies verstrek-ken om zwaluwkolonies te helpen. Het RLSD plaatste vervolgens 152 kunstnesten, 35 steunlatjes en 64 mestplanken verspreid over 15 zwaluwkolonies. Reeds de volgende zomer werd de aange-boden huisvesting dankbaar in gebruik genomen: van de 235 broedparen in de regio broedden er 62 in kunstnesten. De grootste kolonies zijn in Moerzeke-Kastel (37 nesten), Wichelen (47), Schellebelle (30) en Wetteren (46 nesten in 2 kolonies).
Huiszwaluwen zijn erg hype-gevoelig. Vooral jonge vogels gaan nestelen op plaatsen die ze de vorige nazomer al gekozen hebben. Bij die keuze spelen heel wat factoren een rol: weinig preda-toren, goed broedsucces, sociale factoren zoals veel andere jongen in de buurt (kan je via geluid beïnvloeden), kwaliteit van de nesten (veel degelijke nesten op overschot, kan je met kunstnesten beïnvloeden), goede foerageerplaatsen … Een ekster of kat die een tijd de kolonie verstoort kan dus voldoende zijn om de zwaluwen tot en met een jaar later te doen verhuizen naar een betere kolonie. Wanneer predatie- en andere verstorende elementen toenemen, worden grote kolonies groter en kleine kleiner. Dat zien we nu op veel plaatsen gebeuren.
Ook de huiszwaluwkolonies bij de firma Alstom en op het Rodekruisplein in Mechelen werden verder opgevolgd. Daar werden in 2006 respectievelijk 46 en 60 kunstnesten geplaatst. De ene kolonie groeit flink aan, maar de andere gaat erop achteruit.
Bruggen over waterlopen blijken een ideale oplossing. Bijna onbereikbaar voor predatoren, ver weg van plekken waar Huiszwaluwen ongewenst zijn en ook dichter bij plekken met modder. En het blijkt te werken: in Lier broedt nu 93 % van de huiszwaluwpopulatie aan bruggen en zit 52 % reeds in kunstnesten en dat zal zeker nog verder toenemen de volgende jaren.
© Raymond de Smet
Rodekruisplein in Mechelen: de mestplank valt helemaal niet op in de rest van de architectuur maar vangt wel alles op.
© Gerald Driessens
JAARVERSLAG 2 0 0 8 - 2 0 0 9
144
Bij de kunstnestactie in Lier in 2009 werden in samenwerking met de Dienst Waterwegen en Zeekanaal 60 kunstnesten geplaatst tegen twee bruggen. De Netekanaalkolonie telt nu 41 bewoonde nesten. Van de nieuwe nesten werden er onmiddellijk acht in gebruik genomen en een vijftigtal kunstnesten werd lichtjes tot aanzienlijk aangemetst. De verwachtingen voor 2010 zijn dan ook hoog gespannen.
In 2008 plande Nv De Scheepvaart schilderwer-ken aan een aantal bruggen over het Albertkanaal.
Daarbij zouden tientallen zwaluwnesten verdwijnen.
We zochten samen met hen naar een oplossing. Het resultaat was de plaatsing van in totaal 82 kunst-nesten: aan de bruggen in Hulst (Tessenderlo) (30), Stelen (22) en Oelegem (30). Slechts één broedsei-zoen later kunnen we met 73 bezette kunstnesten en 50 nieuwe natuurlijke nesten al spreken van een groot succes!
Deze mooie voorbeelden beantwoorden de vraag of het plaatsen van kunstnesten de zwaluwen niet afleert om zelf nesten te bouwen. Ook in andere kolonies waar kunstnesten een succes zijn bouwen huiszwaluwen vaak snel ook weer zelf natuurlijke nesten.
Meer info: Pieter van Dorsselaer, 015/77.01.72, pieter.vandorsselaer@natuurpunt.be Gerald Driessens, 015/29.72.27, gerald.driessens@natuurpunt.be
Marc Herremans, 015/29.72.12, marc.herremans@natuurpunt.be Koen Leysen, 014/47.29.53, koen.leysen@natuurpunt.be
Meer lezen: Leysen K. 2008. Natuur.oriolus 74 (2): 79-80.
Leysen K. 2010. Natuur.oriolus 76 (1): 35-36.
www.natuurpunt.be/biodiversiteit
In samenwerking met Sibelco Lommel, Alstom Muizen, Nv De Scheepvaart, Gemeente Tessenderlo, Waterwegen en Zeekanaal, Regionaal Landschap Schelde-Durme, Golden Games
Ook de acties voor ‘brugzwaluwen’ werden een succes!
In kolonies waar kunstnesten aanslaan blijkt dit vaak een stimulans om ook natuurlijke nesten bij te bouwen.
© Dieder Plu © Dieder Plu
© Gerald Driessens
Aangemetseld kunstnest