Hoe kan het dat het voor ons mensen zo moeilijk is om niet te kunnen genieten van eten? We denken dat we dat wel doen, maar doen dit op een verkeerde manier of associëren genieten van eten ergens anders mee.
Hieraan liggen vier onderliggende gedragspatronen ten grondslag die we in ons leven opbouwen. Deze beïnvloeden de manier waarop we met eten omgaan. Dit is voor ieder mens verschillend.
Om een blijvende gedragsverandering te bereiken, is het van belang dat mensen zich bewust zijn hun van interne dialoog en van hun onderliggende gedragspatronen die hen beletten om te genieten. De kunst is om een positieve relatie op te bouwen met eten.
In welke gedragspatronen herken jij jezelf? Dit kunnen meerdere zijn, in het moeilijkste geval alle 4. Ze worden hier alle vier besproken.
& blijf in balans
15
5.1 Mindless gedragspatroon - gedachteloos eten Van mindless naar mindful
Van gedachteloos naar bewustzijn. De reden waarom we eten nodig is niet doorgedrongen en je eet omdat het je zo geleerd is. Je denkt er niet bij na waarom je iets in je mond stopt, maar ook niet wat je eet. Je staat er niet bij stil wat je lichaam dagelijks aan voedingsstoffen nodig heeft om je energiek te voelen. Anderzijds heb je een eetpatroon ontwikkeld op basis van overtuigingen die je niet toetst aan de realiteit en voor ‘waar’ hebt aangenomen. Het zijn de misleidingen van de fabrikant, bijvoorbeeld ‘van lightproducten kun je zoveel eten als je wilt’. Of uitspraken die je vanuit je opvoeding hebt meegekregen en ook als waarheid bent gaan geloven, zoals ‘ieder pondje gaat door je mondje, zei je moeder altijd’. Ook eten zonder aandacht valt in deze categorie. Bijvoorbeeld televisiekijken met een bord op schoot, lunchen achter de computer, je geen tijd gunnen om bewust te proeven, multitasken terwijl je eet.
Voorbeeld 1: Als je als kind steeds te horen krijgt ‘elk pondje gaat door je mondje’.
Als kind ben je gaan geloven: ‘Als je eet, word je dik”. Je kunt dan je een patroon ontwikkelen door een maaltijd over te slaan. Je hebt geleerd niet naar je lichaam te luisteren en je behoeften uit te stellen. Bij een hongersignaal zegt een stemmetje in je hoofd: “Je moet dit of dat gaan doen”. I.p.v. naar je lichaam te luisteren en te gaan eten, ga je dingen uitvoeren wat je van het eten weerhoudt.
Met als gevolg dat je ’s avonds zo’n trek hebt, dat je alles wat je tegenkomt op gaat eten.
Voorbeeld 2: Een moeder is tijdens het eten alleen maar bezig met het in goede banen leiden van het eetgedrag van de kinderen. Verder zorgt ze ervoor dat er gespreksstof is, toont interesse in de kinderen en zorgt ervoor dat gekibbel geen ruzietjes worden. en als gespreksleider fungeren. Ze realiseert zich niet eens dat ze haar bord al leeg heeft en schept nog een keer op. Na het eten krijgt ze weer trek in andere dingen.
Je leert naar de signalen van je lichaam te luisteren en niet meer naar het oordelende stemmetje van je moeder. Je hebt daar een nieuw stemmetje van jezelf tegenover gezet: Ik mag naar mijn behoeften luisteren. Ik bepaal zelf wanneer ik ga eten. Ik kan goed voor mezelf zorgen en geef mezelf wat ik nodig heb om goed te functioneren. Daar word ik niet dik van. Verder kun je kijken naar wat je allemaal ‘moet’. Je bent heel hard en streng voor jezelf. Leer van
‘moeten’ naar ‘mogen’ te gaan. Waar geef jij jezelf toestemming voor om iets voor jezelf te doen? Zo ga je naar een goede balans.
& blijf in balans
16
5.2 Loveless gedragspatroon – psychologische honger Van loveless naar loveful
Je bent je niet bewust van je eigen behoeftes of vervult deze niet. Je bent vooral bezig met het vervullen van behoeften van anderen. Vaak is eten dan een vervanging voor een onvervulde behoefte. Bijvoorbeeld die reep chocola of zak chips staat voor de behoefte aan een momentje voor jezelf of voor rust en als beloning van je harde werken.
Er is dan sprake van psychische honger, niet van fysieke honger. Psychologische honger kun je niet met eten stillen en geeft je slechts voor korte duur een beter tot goed gevoel. Hier is sprake van kort geluk, lange pijn. Door je ‘lange pijn’ te stillen, zal de neiging naar eten grijpen afnemen. Je leert milder en zachter naar jezelf te zijn en zult merken dat ont-moeten en meer ontspanning goed een noodzakelijke behoefte is.
Bijvoorbeeld:
Je hebt een drukke dag gehad en je zit ’s avonds eindelijk op de bank. Eindelijk moet je even niets. Tijd voor een momentje voor jezelf. Je gaat jezelf belonen met een paar stukjes kaas en worst. Want dat heb je wel verdiend. Je eigenlijke behoefte is ruimte vrijmaken voor jezelf die je de hele week niet hebt gehad.
& blijf in balans
17 5.3 Joyless gedragspatroon – emotie eten Van joyless naar joyful
Eten als beloning voor vervelende gevoelens. Je eet je gevoelens weg in plaats van ze te herkennen. Je bent in mindere mate in contact met je gevoelens en je hebt moeite om hongerprikkels waar te nemen en te luisteren naar de signalen van je lichaam.
Kunnen voelen is een voorwaarde om te kunnen genieten. Veel mensen hebben in de loop van hun leven geleerd om de ratio boven het gevoel te stellen. Zij eten met hun hoofd in plaats van te luisteren naar de signalen van hun lichaam.
Bijvoorbeeld als je boos bent, is het zo fijn om even met harde knakkende borrelnootjes iets van je boosheid kwijt te raken.
Voorbeeld:
Je hebt een functioneringsgesprek en je ziet er wat tegenop. Ze eet vervolgens een hele zak drop leeg. Later blijkt dat ze bang was niet goed genoeg te zijn, om niet te voldoen. Ze wil haar angst niet voelen en gaat dit letterlijk wegeten. Ze schiet in de actie. De zachtheid van drop troost en voedt haar. Maar haar angst zal hier niet oplossen door te gaan eten.
Doen:
Leren feedback te geven. Mensen die in mindere mate in contact zijn met hun lichaam, hebben moeite de signalen van hun lichaam waar te nemen en ernaar te luisteren. Zij hebben moeite hongerprikkels waar te nemen en deze te onderscheiden van trek of andere prikkels. Ook hebben zij moeite te voelen wanneer hun lichaam verzadigd is.
& blijf in balans
18
5.4 Powerless gedragspatroon- beren op de weg zien Van powerless naar powerful
Je vindt het moeilijk om tot gedragsverandering te komen en ziet allemaal beren op de weg. Je kiest vaak voor acties uit het strafsysteem in plaats van aantrekkelijke acties waarmee je goed voor jezelf zorgt. Vaak is het alles of niets.
Je vindt het moeilijk om je beloningssysteem in te zetten en acties te ondernemen die je dichter bij je doel brengen.