Naast het fenomeen van live betting, valt het eveneens op dat gamen en gokken de laatste jaren meer en meer met elkaar verweven geraken. Zo stelt men namelijk vast dat games en kansspelen niet altijd van elkaar gescheiden worden aangeboden op het internet, dat er sprake is van verwevenheid van de aanbieders van games en kansspelen en dat er wederzijds reclame wordt gemaakt voor elkaars producten. Bovendien beginnen de producten zelf ook steeds meer met elkaar verweven te geraken. Zo is het namelijk al mogelijk om weddenschappen af te sluiten op eSports-wedstrijden, beginnen games als zodanig sterk te lijken op een kansspel (zoals bij Fantasy Sports) en bevatten games in bepaalde gevallen zelfs gewoonweg kansspelelementen (zoals loot
boxes).571
Gezien de populariteit van het gamen bij vooral jongeren en jongvolwassenen, dienen deze fenomenen zeker in het oog gehouden te worden. Jongeren worden op deze manier namelijk nogmaals (meestal) onverwacht in contact gebracht met gokken. Men wakkert zo mogelijks een interesse in gokken aan bij jongeren die anders misschien nooit aan gokken zouden beginnen. Hieronder volgt dan ook een kort overzicht van enkele van deze nieuwe gokfenomenen die recentelijk aangeboden worden in het kader van gamen.
1. Weddenschappen op eSports
Naast het wedden op voetbalwedstrijden of op andere sporten, is het tegenwoordig ook mogelijk om te wedden op eSports572. Dit zijn weddenschappen op ‘multiplayer’ competities van
computerspellen (zoals League of Legends, Counter Strike: Global Offensive, Overwatch, FIFA, enz.). Deze competities kennen zowel in het buitenland als in België een groeiend succes. Ondertussen strijden professionele gamers tegen elkaar in bomvolle stadions en congreszalen, volgepakt met enthousiaste eSports fans. Dit succes zal in de toekomst enkel maar toenemen, waardoor het aanbieden van weddenschappen op deze eSports dan ook steeds interessanter zal worden voor de vergunde operatoren.573
Tot op heden worden de weddenschappen op eSports beschouwd als weddenschappen op evenementen. De Kansspelcommissie koos veiligheidshalve voor deze classificatie omdat ze het meest streng is. Ingevolge deze classificatie kunnen de weddenschappen op eSports in België namelijk enkel in de wedkantoren en online aangeboden worden, mits voorafgaande toestemming
571 D. E. DE BRUIN, “Gamers en gokkers - Literatuurverkenning naar de risico’s en schadelijkheid van gamen in relatie tot gokken”, Utrecht: CVO – Research & Consultancy, 2018, 4.
572 Electronic Sports (eSports) is het competitief spelen van computerspellen.
573 KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2017”, www.gamingcommission.be, 17 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020); CASINONLINE.NEWS, “Wedden op eSports”, www.casinonline.news/informatie/welke- games-wedden-op-esports/, 11 augustus 2018 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
86 van de Kansspelcommissie. Aangezien men in de dagbladhandels met een F2-vergunning enkel weddenschappen op sportevenementen mag aannemen, is het momenteel nog niet mogelijk om op deze locaties weddenschappen op eSports aan te bieden. De Kansspelcommissie wijst er evenwel op dat deze classificatie in de toekomst nog kan wijzigen, mocht dit nodig blijken. Hierbij beseft ze wel dat een verandering van classificatie ervoor zou zorgen dat waar deze weddenschappen nu slechts in 600 locaties aangeboden mogen worden, zij na de wijziging op meer dan 2.000 offline verkooppunten beschikbaar zouden zijn. Bovendien zijn deze nieuwe verkooppunten (de dagbladhandels) nog eens vrij toegankelijk voor minderjarigen.574
In België verleende de Kansspelcommissie op 1 juni 2016 een eerste toelating aan een operator tot het aanbieden van weddenschappen op een aantal eSports.575 Hoewel de populariteit van
eSports wereldwijd bleef toenemen, ontving de Kansspelcommissie in 2017 geen bijkomende vragen meer betreffende een toelating tot het aanbieden van deze weddenschappen. De meeste problemen bleken zich vooral te situeren op het vlak van datatoelevering en de bepaling van noteringen door de operatoren.576 Terwijl het laatst gepubliceerde jaarverslag van de
Kansspelcommissie (2018) geen recente update geeft over het aantal aanvragen tot toelating, kan men zelf wel vaststellen dat vele grote gokoperatoren ondertussen deze weddenschappen op eSports reeds op hun websites aan de speler ter beschikking stellen. Zo valt het namelijk op te merken dat grote namen als Ladbrokes, Unibet, Betway en Betfirst zich allen verdiept hebben in dit nieuwe fenomeen. Reeds in 2017 wees de Kansspelcommissie op het feit dat het gebrek aan structuren voor deze “sport” en het gevaar op vlak van wedstrijdmanipulaties in de toekomst nauwgezet dienen opgevolgd te worden.577
2. Fantasy Sports
Met het oog op een tijdige bescherming van de (potentiële) speler, zal men ook meer en meer de opkomst van de Fantasy Sports in het oog moeten houden. Deze Fantasy Sports578 zijn vooral in
de Angelsaksische landen enorm populaire sportweddenschappen waarbij de winnaar via een vooraf bepaald puntensysteem wordt aangeduid op basis van een zelf samengestelde fictieve ploeg van bestaande atleten uit een bepaalde sporttak.579 Zo winnen de ‘managers’ van de virtuele
teams die de meeste punten behalen een geldprijs.580
Deze Fantasy Sports kan men terugvinden als Season Fantasy Sports, waarbij de duur van het spel uitgestrekt is over de tijd. Daarnaast bestaat er echter ook de versnelde variant, de Daily
574 Dit blijkt uit het antwoord van de Kansspelcommissie (op 26 maart 2020) op een aantal vragen gesteld via mailverkeer; KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2017”, www.gamingcommission.be, 17 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
575 KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2016”, www.gamingcommission.be, 20 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
576 KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2017”, www.gamingcommission.be, 17 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
577 Ibid.
578 Door de Kansspelcommissie in haar jaarverslagen ‘Fantasy Games’ genoemd.
579 KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2016”, www.gamingcommission.be, 20 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
580 D. E. DE BRUIN, “Gamers en gokkers - Literatuurverkenning naar de risico’s en schadelijkheid van gamen in relatie tot gokken”, Utrecht: CVO – Research & Consultancy, 2018, 10.
87
Fantasy Sports, waarin de competitie slechts een uur, een dag of een week beslaat.581 Bovendien
blijkt uit een onderzoek dat het winnen van echt geld de belangrijkste drijfveer is van spelers om aan deze versnelde variant mee te doen.582 Daarnaast gaan deze Fantasy Sports zelfs zo ver dat
er competities worden gecreëerd waarbij men vooraf enkele duizenden euro’s moet betalen om te mogen deelnemen, net zoals bij grote pokertoernooien.583 Gezien deze hoge bedragen en de
mogelijkheid om op zeer korte tijd hele competities te spelen, valt het zeker aan te bevelen om dit recente fenomeen nauwlettend in de gaten te houden.
Door het toevalsaspect bij de aanduiding van de winnaar in combinatie met de Belgische wettelijke definitie van een weddenschap, worden deze weddenschappen door de Kansspelcommissie beschouwd als sportweddenschappen.584 Hierdoor is het voor de vergunde operatoren mogelijk
om deze weddenschappen via al hun kanalen aan te bieden, mits voorafgaande toestemming van de Kansspelcommissie. Deze toestemming is vereist omwille van het innovatieve aspect en de noodzaak voor de Kansspelcommissie om op de hoogte te blijven van het aanbod van de operatoren.585
Hoewel er reeds interesse getoond werd vanwege de in België vergunde wedoperatoren, ontving de Kansspelcommissie in 2016 nog geen officiële vraag tot toelating om deze Fantasy Sports aan te bieden.586 Hierbij valt het wel nog op te merken dat bijvoorbeeld Play Sports van Telenet de
laatste jaren ook al een Fantasy Pro League-competitie in België organiseert. Terwijl men voor deelname aan deze competitie (nog) geen voorafgaand geldbedrag hoeft te betalen, vallen hier toch wel een aantal mooie prijzen mee te winnen. Op deze manier wint het fenomeen stilaan aan bekendheid en ontstaat er misschien ook hier in België een publiek dat geïnteresseerd geraakt in het aangaan van weddenschappen via deze Fantasy Sports. In het kader van de bescherming van de (potentiële) gokkers, valt het dan ook aan te raden om rekening te houden met een mogelijk ‘boom’ van dit recente fenomeen en al de risico’s en gevaren die ermee gepaard gaan.
3. Loot boxes
Steeds meer spelontwikkelaars gebruiken in hun videogames spelelementen zoals loot boxes. Dit zijn (schat)kistjes die de gamer zich al dan niet tegen betaling op een schijnbaar willekeurige manier kan aanschaffen.587 Deze kistjes bevatten spelitems die de gamers een voordeel kunnen
581 Ibid.
582 SUPERDATA RESEARCH, “Gambling and digital games in the Netherlands”,
https://kansspelautoriteit.nl/nieuws/nieuwsberichten/2017/maart/spelers-steken/, January 2017, 15. 583 X, “Fantasy Sport”, Wedstrijd.tips, https://wedstrijd.tips/fantasy-sport/ (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
584 KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2016”, www.gamingcommission.be, 20 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
585 KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2017”, www.gamingcommission.be, 17 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
586 Latere cijfers zijn er (nog) niet gepubliceerd door de Kansspelcommissie; KANSSPELCOMMISSIE, “Jaarverslag 2016”, www.gamingcommission.be, 20 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
587 KANSSPELCOMMISSIE, “Onderzoeksrapport loot boxen”, www.gamingcommission.be, april 2018, 5 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
88 opleveren in het spel, zonder echter op voorhand de inhoud ervan te kennen.588 Door het verkrijgen
van deze spelelementen hoopt de gamer sneller vooruitgang te boeken en steeds beter te worden in het spel zelf.589 Door het feit dat men niet weet wat er zich in deze loot boxes bevindt, blijven
sommige spelers er maar bijkopen tot ze net dat ene item gevonden hebben dat ze nodig hadden.590 Hierdoor gaat men ongemerkt al vlug veel geld uitgeven in een videogame.591
Aangezien het vooral jongeren zijn die alleen of in groepsverband gamen, dient er vermeden te worden dat zij reeds vroeg in aanraking komen met het gokken in het algemeen en zelfs aangezet worden tot gokken op een steeds vroegere leeftijd. Men vreest ook dat kwetsbare en verslavingsgevoelige jongeren hierdoor zelfs een gokverslaving kunnen ontwikkelen.592
Via het incorporeren van kansspelelementen in videogames, brengt men mogelijks ook jongeren die anders misschien nooit aan gokken zouden beginnen in de verleiding om over te gaan tot gokken. Zonder het goed en wel te beseffen komen de jongeren reeds zeer vroeg in contact met de emoties die men ervaart bij het gokken en komen ze te weten hoe het voelt om bij een inzet van iets te winnen. Dergelijke gevoelens en praktijken worden op deze manier nogmaals genormaliseerd bij het doorgaans jonge gamepubliek.
Soms zijn de loot boxes gratis, maar als ze dienen aangekocht te worden tegen betaling stelt men zich de vraag of dit systeem van kistjes niet gekwalificeerd dient te worden als een (verdoken) kansspel. De Kansspelcommissie deed hierover een onderzoek op verzoek van de huidige minister van Justitie Koen Geens. Volgens de minister is het vermengen van kansspelen en gamen, zeker op jonge leeftijd, gevaarlijk voor de geestelijke gezondheid.593 Het resultaat van dit onderzoek staat
te lezen in haar onderzoeksrapport van april 2018.594
De Kansspelcommissie selecteerde hierbij vier gekende videogames die gebruik maakten van deze loot boxes. Het ging om drie schietspellen (Overwatch, Star Wars Battlefront II, Counter- Strike:Global Offensive) en één voetbalspel (FIFA 18). De commissie onderzocht of het bij deze videogames niet ging om verdoken kansspelen waartegen de spelers en dan vooral jonge spelers niet of onvoldoende beschermd werden. Het zijn immers in de eerste plaats minderjarigen die
588 K. POPELIER, K. VANMARCKE en F. WIJGAERTS, “Dossier Gamen”, VAD, www.vad.be, 2017, 16 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
589 I. SCHOONBEEK en A. KRUIZE, “Gamen en gokken: jongeren zien het probleem niet zo”, Sociale
Vraagstukken, www.socialevraagstukken.nl/gamen-en-gokken-jongeren-zien-het-probleem-niet-zo/, 3 augustus 2019 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
590 E. VANDENDAELE en J. CARREMANS, “Loot boxes: wat staat er op het spel?”, deJuristen Gent, https://ictrecht.be/featured-2/loot-boxes-wat-staat-er-op-het-spel/, 14 maart 2019 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
591 I. SCHOONBEEK en A. KRUIZE, “Gamen en gokken: jongeren zien het probleem niet zo”, Sociale
Vraagstukken, www.socialevraagstukken.nl/gamen-en-gokken-jongeren-zien-het-probleem-niet-zo/, 3 augustus 2019 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
592 Ibid.
593 X (persbericht), “Ook EA Games schikt zich naar de Belgische kansspelwetgeving”, Website Koen
Geens, www.koengeens.be/news/2019/01/29/ook-ea-games-schikt-zich-naar-de-belgische- kansspelwetgeving, 29 januari 2019 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
594 KANSSPELCOMMISSIE, “Onderzoeksrapport loot boxen”, www.gamingcommission.be, april 2018 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
89 videogames spelen en die extra vatbaar zijn voor verleiding en misleiding. Zij dienen dan ook sterker beschermd te worden.595
Uit dit onderzoek bleek dat de betalende loot boxes van 2 van de 3 schietspellen (Overwatch en Counter-Strike:Global Offensive) en van het voetbalspel FIFA 18 beantwoordden aan de definitie van een kansspel omdat alle constitutieve elementen (spel, inzet, toeval en winst/verlies) van kansspelen aanwezig waren.596 Hierdoor worden jongeren reeds op vroege leeftijd geconfronteerd
met het gokken zonder dat ze zich daarvan bewust zijn. Het verdoken karakter vormt bovendien een extra probleem in het geval van kinderen.597 Deze kansspelen in videogames zouden volgens
de Kansspelcommissie kunnen zorgen voor een toenemende schade aan mens, familie en maatschappij.598 De commissie concludeert dat deze betalende loot boxes dan ook verwijderd
dienden te worden uit deze videospellen.599 Ondertussen kwam de commissie tot een akkoord met
de meeste uitgevers van deze videogames. Voor het voetbalspel FIFA 18 ging de uitgever EA
Games uiteindelijk in januari 2019 toch akkoord met het verwijderen van zijn loot boxes.600
Ten slotte raadt de Kansspelcommissie in haar onderzoeksrapport nog aan om een specifieke vergunning te ontwikkelen voor kansspelen in videospellen. Daarnaast blijkt ze ook voorstander te zijn van het invoeren van een principieel verbod voor minderjarigen om videospellen met betalende
loot boxes te kunnen kopen.601
Concluderend kan gesteld worden dat de Kansspelcommissie met betrekking tot de loot boxes een belangrijke stap heeft gezet in de bescherming van vooral jonge en kwetsbare spelers tegen onverwachte gokelementen.602 Bij gebreke van een effectieve kansspelregulering zal de
Kansspelcommissie in de toekomst de videospelsector goed moeten opvolgen bij het ontwikkelen van nieuwe videospellen om na te gaan of er geen (andere) kansspelelementen verdoken zitten in deze spellen.603
Het moge duidelijk zijn dat al deze nieuwe fenomenen en (verdoken) vormen van gokken de gokmarkt steeds attractiever maakt. Aangezien de goksector zich steeds zal blijven vernieuwen en de wetgever (of de Kansspelcommissie) hier niet altijd direct op zal kunnen inspelen, zal de
595 E. VANDENDAELE en J. CARREMANS, “Loot boxes: wat staat er op het spel?”, deJuristen Gent, https://ictrecht.be/featured-2/loot-boxes-wat-staat-er-op-het-spel/, 14 maart 2019 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
596 KANSSPELCOMMISSIE, “Onderzoeksrapport loot boxen”, www.gamingcommission.be, april 2018, 17 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
597 Ibid., 16. 598 Ibid., 17. 599 Ibid.
600 E. VANDENDAELE en J. CARREMANS, “Loot boxes: wat staat er op het spel?”, deJuristen Gent, https://ictrecht.be/featured-2/loot-boxes-wat-staat-er-op-het-spel/, 14 maart 2019 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
601 KANSSPELCOMMISSIE, “Onderzoeksrapport loot boxen”, www.gamingcommission.be, april 2018, 18 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
602 X (persbericht), “Ook EA Games schikt zich naar de Belgische kansspelwetgeving”, Website Koen
Geens, www.koengeens.be/news/2019/01/29/ook-ea-games-schikt-zich-naar-de-belgische- kansspelwetgeving, 29 januari 2019 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
603 KANSSPELCOMMISSIE, “Onderzoeksrapport loot boxen”, www.gamingcommission.be, april 2018, 18 (laatst geconsulteerd op 20 mei 2020).
90 aandacht toch ook moeten gaan naar de hulp aan risicogokkers en de preventie tegen (en genezing van) gokverslaving.
91
SPELERSBESCHERMING IN DE OMLIGGENDE LANDEN
Na een bespreking van de huidige en mogelijks toekomstige beschermingsmaatregelen die men voorziet in België, is het voor dit onderzoek ook gepast om na te gaan hoe de omliggende landen trachten te voorzien in de nodige bescherming van hun spelers. Hiervoor zal er dan gekeken worden naar de meest relevante aspecten in de regelgeving van achtereenvolgens Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.604 Zo zal er steeds een beperkt overzicht volgen van de aldaargeldende leeftijdsgrenzen, voorziene uitsluitingen, reclameregels, preventie en zorgplicht. Waar het kan, zal dit onderzoek zich specifiek toespitsen op de sportweddenschappen.