R
L
In dit artikel schenkt Friso Rip aandacht aan de vaak onderbelichte politieke situatie in Georgië en de voortgang die liberalen aldaar – met hulp van VVD Internationaal – hebben geboekt. Ondanks een nog immer aanwezige hunkering naar de Sovjettijd, zucht het land naar stabiliteit, zelfbehoud en modernise-ring, Aanstaande parlementsverkiezingen zullen daarin richtinggevend zijn.
‘Who rules East Europe commands the Heartland; who rules the Heartland commands the World-Island; who rules the World-Island commands the world.’1
Halford J. Mackinder (1919)
Acht oktober zijn er parlementsverkiezingen in Georgië. De uitkomst van de verkiezingen zal richtinggevend zijn voor het Oost-Europese land. Progressieve, pro-Europese krachten versus con-servatieve krachten. Open versus gesloten. The
Economist schreef onlangs dat zich mondiaal
lang-zaam een trend voltrekt waarbij er niet langer een tegenstelling tussen links en rechts is, maar tussen een open wereldbeeld van handel en groei, en een gesloten wereldbeeld van nativisme en identiteit.2
Het is vergelijkbaar met een keuze tussen de belofte die het Westen biedt en Ostalgie (het verlangen van veel Oost-Duitsers naar het dagelijks leven in de DDR). Het is van groot belang dat de liberalen in Georgië winnen zodat de krachten voor een open samenleving, voor vrijhandel en modernisering gro-ter blijven dan de groep die gro-terug verlangt naar een romantisch verleden waarin alles beter leek. VVD internationaal helpt de liberale regeringspartij RPG (Republican Party of Georgia) de verkiezingen van acht oktober te winnen. Een winst van de liberalen zou een bijdrage kunnen leveren aan de onvervulde belofte van stabiliteit, zelfbehoud en modernisering die zeker sinds 1713 bestaat in Georgië.
Soeverein
In 1713 werd de leraar van de toenmalig vorst van Georgië op diplomatieke missie naar Europa ge-stuurd om steun te verzamelen voor de precaire situ-atie waarin het koninkrijk zich bevond.3 Ingesloten door Perzië, het Ottomaanse rijk en Rusland dreigde het land met eigen alfabet en trotse cultuur als onaf-hankelijk land te verdwijnen. Het is dus zeker geen recente ontwikkeling dat Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, westwaarts kijkt om zijn voortbestaan te ver-zekeren. Ook 300 jaar geleden werden de Europese
mogendheden door een Christelijk, gelijkgestemd land verleid ondersteuning te bieden met als prijs een corridor naar het Oosten. Een Europese zijderoute naar China zonder inmenging van Perzië of Rusland. De eeuwen daarna bleef de relatie met de buren moei-zaam en bleef Georgië onvermoeibaar het Westen pe-titioneren. Toen de Perzen in 1801 Georgië binnen vielen en Tbilisi plunderden gaf Rusland, ondanks een vredesverdrag, niet thuis. Een wijze les voor de Georgiërs dat hun noorderburen niet te vertrouwen waren. Deze les zouden ze niet licht vergeten.4 Met de invasie van Poetin in 2008 realiseerde toenmalig president Sakaasjvili dat ook de Europeanen niet te hulp zouden schieten. Behalve een vredesinitiatief van Sarkozy dat vooral geboren was uit de ambitie een internationaal succes te boeken. In 2008, anders dan in 1713, vochten en stierven er echter Georgische militairen zij aan zij met NAVO-troepen in Afghani-stan.A Deze samenwerking tussen NAVO-troepen en het Georgisch leger kwam voort uit de goede relatie tussen Mikheil Saakasjvili en het Westen. Saakasjvili hoopte zo, net als in 1713, onder de veiligheidspara-plu van de westerse mogendheden te komen.
A shining city on a hill
‘I’ve spoken of the shining city all my political life, [...] a city with free ports that hummed with com-merce and creativity. And if there had to be city walls, the walls had doors and the doors were open to anyone with the will and the heart to get here. That’s how I saw it, and see it still.’5
Onder ‘Misha’ Saakasjvili (2004-2012) werd Geor-gië een baken van openheid. GeorGeor-gië steeg in zijn eerste termijn van de 137ste plaats naar een plek in de top 10 van de ‘doing business index’B van de
We-A Georgië is de tweede leverancier van troepen in We-Afghanistan. B Een mondiale index die het gemak van zakendoen meet. Boze tongen beweren dat Saakasjvili een van de eersten was die begreep hoe deze index te ‘gamifyen’.
Verlichting en Ostalgie op de zijderoute Liberaal Reveil
148
reldbank.C Naast snelle toegang tot het land zijn ook veel andere hervormingen op het gebied van een open zakenklimaat ingevoerd. Een belangrijk onderdeel was het aanpakken van corruptie in de politie. Saakasjvili’s oplossing was eenvoudig; ontsla iedereen, verdubbel de salarissen, en neem nieuwe agenten aan. Zo bouwde de in de VS opgeleide Saakasjvili aan een open samenleving, met een func-tionerend rechtssysteem naar westers model. Tbilisi werd een shining city.
Ook op het gebied van gedeelde waarden is Ge-orgië regionaal een shining city. Tbilisi is een stad waar een moskee, een synagoge en een kerk op hon-derd meter afstand staan. Er is persvrijheid en een ac-tieve ‘civil society’. Hoewel bijvoorbeeld homorech-ten in het conservatieve land nog zeker niet goed beschermd zijn, is er een stevig debat gaande over gelijke rechten voor man en vrouw, homo en hetero, rijk of arm. Dit kost tijd en wordt regelmatig be-moeilijkt door de rol van de kerk.
Saakasjvili was verantwoordelijk voor de eerste democratische transitie van macht in de geschiedenis van de regio toen hij in 2012 zijn verlies erkende en aftrad na verloren verkiezingen. Toch laten Saakasj-vili’s twee termijnen gemengde gevoelens na. Er was naast de successen, zeker aan het einde, sprake van marteling, corruptie en machtsmisbruik in Georgië.
Ostalgie
‘Corruptie is beter dan democratie,’ stelde een mi-nister uit Georgië tijdens een gesprek. ‘Elke paar jaar zijn er verkiezingen in Georgië waardoor de spelregels weer veranderen wegens hervormingen. Ik weet nooit wat ik wie moet betalen voor een dienst. Neem buurland Azerbaijan, daar betaal je altijd het-zelfde aan een ambtenaar om iets gedaan te krijgen. Dat is voorspelbaar en goed zakendoen. Hier in Ge-orgië verandert alles.’
Wat niet verandert is de schizofrene tweestrijd in Georgië. Verscheurd tussen de romantische herin-nering aan de Sovjettijd, toen Georgië rijker maar bezet was, en de realiteit anno 2016. Het land was netto exporteur van landbouwproducten maar is nu netto importeur, met alle financiële gevolgen voor de vele boeren van dien. Het ontnuchterende gesprek met de minister vond plaats in 2012. De eerste democratische transitie in de geschiedenis van de Kaukasus is dan een feit. Saakasjvili is afgetreden en de Georgische Droomcoalitie is aan de macht.
C World Bank Group, Doing Business. Te zien op:
http://www.doingbusiness.org/data/exploreeconomies/georgia/. Momenteel staat Georgië op plek 24, nog voor Nederland.
De minister is de personificatie van de tweestrijd in Georgië. Vloeiend Engels, grappen makend maar ook een groot respect voor Rusland en romantisch verlangen – Ostalgie – naar een simpeler tijd, waar-in Georgië welvarender was onder het juk van de Sovjet-Unie. Immer gevangen tussen Oost en West is het lastig koers houden. Zoals vele landen van de voormalige Sovjet-Unie, heeft ook Georgië moeilij-ke moeilij-keuze tussen (energie) afhanmoeilij-kelijkheid van Mos-kou en handel met het Westen.
Dansen naar de pijpleidingen van Poetin
Er zijn twee voorname redenen om de stabiliteit en onafhankelijkheid van Georgië te steunen. De eerste is het idee van ‘the shining city on the hill’. Het voorbeeld voor de regio dat democratisering wel de-gelijk mode-gelijk is en kan leiden tot stabiliteit en wel-vaart. Een ontwikkeling die goed is voor Nederland, en voor Georgië. Mogelijkheden in nieuwe markten voor Nederland, economische groei voor de landen in de Zuid-Kaukasus. Een tweede zijn de economi-sche belangen voor de EU. Georgië, ingesloten tus-sen Iran en Rusland vormt de enige landbrugD naar het Kaspische zwarte goud, en verder naar markten in Centraal Azië; Het hart van Mackinders hartland. De Georgië-Azeri landbrug naar Centraal-Azië is een belangrijk knooppunt voor energie, transport en, helaas, ook mensenhandel en terrorisme. Om energie-chantage van Poetin te voorkomen kan deze landbrug een alternatief worden. Deze route maakt het mogelijk over land met het Verre Oosten te han-delen en energie te transporteren via de Tbilisi-Ba-ku-Ceyhan pijpleiding. Hoe meer volume via deze route naar Oost-Europa wordt getransporteerd, hoe kleiner de kans dat centraal Europa naar de pijplei-dingen van Poetin moet dansen.
Het is cruciaal voor zowel het Westen als de Ge-orgiërs zelf dat het land slaagt als stabiele democra-tie, als voorbeeld voor de regio en als betrouwbare handelspartner. Met de uitbreidingsvermoeidheid binnen de EU en de het lidmaatschap van de NAVO nog ver weg, moeten de pro-westerse krachten be-palend blijven in Georgië. Als brug tussen Oost en West. De koers van Georgië wordt voorlopig noch in Washington, noch in Brussel, noch in Moskou bepaald. Deze wordt bepaald door de keuzes die de Georgiërs op acht oktober maken. De vraag die voorligt, is of Georgië een Wit-Rusland of een Est-land wordt. Twee Est-landen die in 1991 op hetzelfde economisch niveau begonnen. Estland koos voor
D Samen met Azerbaijan is Georgië de landbrug tussen de Zwarte Zee en de Kaspische Zee.
oktober 2016 (3) Verlichting en Ostalgie op de zijderoute 149
open en staat nu vooral bekend als E-stonia, wegens de hoge mate van digitalisering. Wit-Rusland is bin-nen de invloedsfeer van Rusland gebleven, heeft een verouderde industrie en schendt regelmatig mensen-rechten. We kunnen het ons niet permitteren om een instabiel Oost-Europa te hebben. Op de korte termijn is een gesloten Wit-Rusland wellicht nuttig in een instabiele regio, op de langere termijn geldt zowel voor Georgië als voor Wit-Rusland dat demo-cratisering en modernisering de enige kans is op een stabiel welvarend land. Georgië is zeer goed op weg om een volledige, inclusieve liberale democratie te worden, maar moet stappen blijven zetten. Want verdere liberalisering vereist moed, zoals elke veran-dering moed vereist.
Benjamin Franklin zei dat degene wie veiligheid boven vrijheid verkiest, geen van beide verdient. Wanneer het democratisch experiment in Georgië faalt, haalt dat de wind uit de zeilen van alle westers georiënteerde krachten in de regio. Het gaat niet om de wil van de EU, maar om de wil van een meerder-heid van de Georgiërs die de normen en waarden van het Westen delen, al sinds de diplomatieke mis-sie van 1713.
Een liberale toekomst
De partner van de VVD in Georgië, de regerings-partij de Republican Party of Georgia staat bekend als een competente kracht voor de open samenle-ving. Het is een drijvende kracht achter het succes van de hervormingen in Georgië. Het Westen kan
niet overal ter wereld een liberaal democratisch mo-del afdwingen, wel kunnen we de liberalen die een welvarender samenleving willen opbouwen helpen te winnen. VVD internationaal, het internationale secretariaat van de VVD, steunt liberale politieke partijen in Oost-Europa en Noord-Afrika en helpt liberale politieke partijen verkiezingen te winnen om beter bestuur te bevorderen in landen in tran-sitie. In Georgië helpen we de mensen die Georgië willen openen voor de wereld. Die van Tbilisi een
shining city willen maken. Zo wordt de regio
stabie-ler, veiliger en economisch sterker. Dat is goed voor Nederland, en goed voor Oost-Europa.
L.F. (Friso) Rip MA is international officer bij VVD Internationaal.
Eindnoten
1) Halford J. Mackinder, Democratic Ideals and Reality, Wa-shington, 1942, p. 150.
2) ‘The New Political Divide’, The Economist, 30 juli 2016, http://www.economist.com/news/leaders/21702750-fare- well-left-versus-right-contest-matters-now-open-against-closed-new (geraadpleegd op 21 september 2016). 3) Andrew North, ‘Georgia’s Long Road to Europe. How
the West forgot about Tbilisi’, Foreign Affairs, augus-tus 2016, https://www.foreignaffairs.com/articles/geor-gia/2016-08-11/georgias-long-road-europe (geraadpleegd op 21 september 2016).
4) Ibidem.