Akademie colloquia –
Jaarlijks wordt in de regel een zestal Akademie Colloquia georganiseerd. Bij wijze van uitzondering zijn er in 2006 zeven aanvragen toegekend. Doel hiervan is het bijeen- brengen van een selecte groep wetenschappers uit bin- nen- en buitenland op een actueel wetenschappelijk the- ma. Het betreft wetenschappelijke bijeenkomsten van hoog niveau met een sterk internationale participatie. Per colloquium stelde de knaw in 2006 een bedrag van maxi- maal
€
16.000 beschikbaar. Voor de organisatie van een aansluitende masterclass van ten hoogste twee dagen met minimaal vijftien promovendi was een additionele bijdra- ge van maximaal€
3.500 per dag beschikbaar. Van de col- loquia hebben drie organisatoren gebruik gemaakt van de mogelijkheid voor de organisatie van een masterclass. Daarnaast levert de knaw kosteloos organisatorische en administratieve bijstand aan de organisator van het collo- quium.De knaw heeft voor de ronde in 2006 38 voorstellen voor de organisatie van een Akademie Colloquium beoordeeld. Zeven aanvragen zijn gehonoreerd, vier op het terrein van de Afdeling Letterkunde en drie op het terrein van de Afde- ling Natuurkunde. Een van de in 2006 te houden colloquia is op verzoek van de organisator verplaatst naar 2007. De in 2006 gehouden colloquia zijn in de bijlage te vinden.
Akademieleerstoelen Geesteswetenschappen –
De Stichting Akademieleerstoelen Geesteswetenschap- pen bestaat sinds 1994 en heeft tot doel leerstoelen in de Geesteswetenschappen in te stellen op gebieden van we- tenschapsbeoefening die speciale bescherming behoe- ven of gestimuleerd dienen te worden. Het kapitaal van de stichting wordt beschikbaar gesteld door de Stichting Dr. Hendrik Muller’s Vaderlandsch Fonds.
In 2006 werden voor een periode van drie jaar twee knaw-Muller-leerstoelen gevestigd. De taalwetenschap- per R.H. Baayen (1958) werd begin 2006 aan de Radboud Universiteit te Nijmegen benoemd met de leeropdracht ‘Kwantitatieve taalkunde’ en mw. M. van der Wal (1949) werd in december aan de Universiteit Leiden benoemd met de leeropdracht ‘Geschiedenis van het Nederlands’.
Akademiepenning –
Emeri van Donzel heeft begin mei de Akademiepenning van de knaw ontvangen. De Akademie-penning is be- stemd voor iemand die zich heeft ingezet voor de bloei van de wetenschap in Nederland. Van Donzel is al vele jaren redacteur van The Encyclopaedia of Islam, het meest gezaghebbende naslagwerk op het gebied van de islamiti- sche cultuur. Zijn grote bijdrage aan de studie van de is- lamitische cultuur is zijn intensieve bemoeienis met de tweede editie van The Encyclopaedia of Islam, waarin alle facetten van de islam worden behandeld. Van Donzel was gedurende vele jaren de Nederlandse redacteur en secreta- ris-generaal.
−
−
−
M.W. Beijerinck Virologiefonds –
Het Beijerinck Virologiefonds bevordert het wetenschappe- lijk onderzoek op het gebied van de virologie, met inbegrip van de daarop toegepaste biochemie en biofysica. Eens in de drie jaar kent het fonds de Beijerinck Virologie Prijs toe aan een internationaal gerenommeerde viroloog. Jaarlijks kent het fonds de Beijerinck Premie toe aan een post doc onderzoeker die aan een Nederlandse universiteit excellent virusgeoriënteerd onderzoek verricht. Elk jaar subsidieert het fonds het Dutch Annual Virology Symposium. Tijdens het symposium wordt de Beijerinck Premie uitgereikt en wordt de Beijerinck Lecture uitgesproken door een interna- tionaal gerenommeerde viroloog.
In 2006 is de Beijerinck Premie toegekend aan Xander de Haan voor zijn werk op het gebied genetica van coro- navirussen. De Beijerinck Lecture werd uitgesproken door Robert Lamb over de wijze waarop paramyxovirussen hun doelcellen binnendringen.
Evert Willem Beth Stichting –
De Evert Willen Beth Stichting bevordert onderzoek naar en onderwijs in de moderne logica, de wijsbegeerte der exacte wetenschappen, de geschiedenis van de logica, de geschiedenis van de wijsbegeerte der exacte wetenschap- pen en de wetenschappelijke wijsbegeerte in het algemeen. In 2006 werden drie scholarships toegekend. De Beth Dis- sertation Award 2006 werd gedeeld door twee prijswin- naars, Leszek A. Kolodziejczyk (Warsaw University) voor zijn PhD thesis Truth Definitions and Higher-Order Logics in
Finite Models, en Chung-chieh (Ken) Shan (Harvard Uni-
versity) voor diens Ph.D. thesis Linguistic Side Effects. De Beth Lecture werd georganiseerd in samenwerking met de Vienna Circle Foundation en de Nederlandse Vereniging voor Wetenschapsfilosofie en uitgesproken door C. Ulises Moulines. Subsidie werd onder andere verleend aan een Studia Logica-conferentie in Polen en aan de zomerconfe- rentie van de Association for Symbolic Logic.
Heinekenprijzen –
Elke twee jaar reikt de Akademie de Heinekenprijzen uit, die beschikbaar worden gesteld door de Dr. H.P. Heineken Stichting Alfred Heineken Fondsen. De knaw stelt jury’s in die de prijswinnaars selecteren. Voor het eerst sinds 1990 is er een nieuwe Heinekenprijs ingesteld, de Dr. A.H. Hei- nekenprijs voor Cognitiewetenschap. Het gaat om de eer- ste grote internationale prijs voor het relatief jonge, trans- disciplinaire gebied van de cognitiewetenschappen dat onderzoek doet naar de totstandkoming van (intelligent) gedrag. De laureaten van de Heineken wetenschapsprijzen 2006 waren:
• Sir Alec J. Jeffreys (1950), Department of Genetics, Uni- versity of Leicester, Groot-Brittannië. Hij ontving deHij ontving de Dr. H.P. Heinekenprijs voor Biochemie en Biofysica 2006 (US dollars 150.000) voor zijn ontdekking van de geneti- sche vingerafdruk.
−
−
— — • Mary-Claire King (1946), Departments of Medicine (Med-
ical Genetics) and Genome Sciences, University of Wash- ington, Seattle, Washington, Verenigde Staten. Aan haarAan haar werd de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de Geneeskunde 2006 (US dollars 150.000) toegekend voor het aantonen van het bestaan van het eerste borstkankergen.
• Joel Mokyr (1946), Department of Economics, Northwes- tern University, Evanston, Illinois, Verenigde Staten. Hij ontving de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de Historische Wetenschap 2006 (US dollars 150.000) voor zijn onder- zoek naar het ontstaan van de moderne industriële eco- nomie.
• Stuart L. Pimm (1949), Nicolas School of Environment and Earth Sciences, Duke University, Durham, North Carolina, Verenigde Staten. Hij kreeg de Dr. A.H. Heine-Hij kreeg de Dr. A.H. Heine- kenprijs voor de Milieuwetenschappen 2006 (US dollars 150.000) voor zijn onderzoek naar het uitsterven en het behoud van soorten.
• John R. Anderson (1947), Department of Psychology, Carnegie Mellon University, Pittsburgh, Pennsylvania, Verenigde Staten. Hij ontving de Dr. A.H. HeinekenprijsHij ontving de Dr. A.H. Heinekenprijs voor de Cognitiewetenschap (US dollars 150.000) voor zijn baanbrekende theorie van de menselijke cognitie. • Job Koelewijn (1962) ontving de Dr. A.H. Heinekenprijs
voor de Kunst 2006 (eur 50.000) voor zijn rijkgescha- keerde, poëtische oeuvre.
Eind september 2006 werden de prijzen door de Prins van Oranje uitgereikt in de Beurs van Berlage te Amster- dam. De Prins hield tijdens deze bijeenkomst een toe- spraak over innovatie en duurzame wetenschap.
Hendrik Casimir-Karl Ziegler Onderzoeksstipendia –
De knaw en de Nordrhein-Westfälische Akademie der Wissenschaften verlenen sedert 1997 jaarlijks de Hendrik Casimir-Karl Ziegler Onderzoeksstipendia aan een jonge, veelbelovende onderzoeker afwisselend uit de geestes- en sociale wetenschappen en de natuur- en levensweten- schappen. De onderzoeksprojecten dienen de structurele samenwerking tussen wetenschappelijke instellingen in Nederland en Noordrijn-Westfalen te bevorderen. Het sti- pendium bedraagt jaarlijks maximaal
€
50.000 en is be- stemd om een jaar lang onderzoek te verrichten in het partnerland. In 2006 heeft de knaw het stipendium toege- kend aan Fred van Lieburg, bijzonder hoogleraar Geschie- denis van het Nederlands protestantisme aan de Facul- teit Letteren van de Vrije Universiteit Amsterdam. Van Lie- burg zal met dit stipendium een jaar lang invulling geven aan het samenwerkingsproject ‘Gereformeerde vroomheid in het Duits-Nederlandse grensgebied 1650-1750’ bij de Evangelisch-Theologische Faculteit van de Rheinische Frie-−
drich-Wilhelms-Universität. Duitsland heeft in 2006 Re- gina Palkovits van het Max-Planck Instituut voor Kolenon- derzoek beloond. Zij zal haar onderzoeksproject over ‘ca- talyst characterization tools’ met het Departement Schei- kunde van Utrecht Universiteit uitvoeren. In juni vond in Amsterdam de gezamenlijke uitreiking van de onderzoek- stipendia plaats.
Congressubsidies –
De knaw geeft onderzoekers de mogelijkheid subsidie aan te vragen ten behoeve van de organisatie van internatio- nale congressen in Nederland. Met deze congressubsidies was in 2006 een bedrag van circa
€
340.000 gemoeid. Te- gen de besluiten over subsidie aanvragen voor de organi- satie van internationale wetenschappelijke congressen is in 2006 in totaal één bezwaarschrift ingediend. 36 aanvra- gen zijn op formele gronden niet in behandeling genomen. Zie tabel onderaan deze pagina.Christiaan Huygens Wetenschapsprijs –
De Christiaan Huygens Wetenschapsprijs wordt jaarlijks toegekend aan een onderzoeker voor een recent verdedig- de dissertatie die op vernieuwende wijze een hoogstaande bijdrage aan de wetenschap levert met uitstraling naar de maatschappij. De prijs wordt afwisselend op een van de volgende gebieden toegekend: informatie- en communica- tietechnologie; actuariaat en econometrie; natuurkunde; economische wetenschappen; en ruimtewetenschappen. De prijs bestaat uit
€
10.000 en een bronzen beeld van Christiaan Huygens.De prijs is in 2006 door een Akademiejury toegekend aan de heer B.L.M. Hendriksen voor zijn dissertatie op het ter- rein van de natuurkunde (Model catalysts in action. High- pressure scanning tunneling microscopy) en is op 12 okto- ber 2006 in Voorburg uitgereikt.
De la Court-Prijs –
Doel is het toekennen van een prijs voor wetenschappelijk onderzoek (een groot oeuvre, levenswerk of uitzonderlijke wetenschappelijke prestatie) dat zonder honorarium is ver- richt op het gebied van de alfa- en gammawetenschappen.
Aan dr. C.M. Hogenstijn is op 13 februari 2006 de De la Courtprijs uitgereikt voor zijn boek ‘Het algemeen welzijn van het volk. Deventer in de patriottentijd’.
Descartes-Huygensprijs –
De in 1995 door de Nederlandse en Franse regering inge- stelde Descartes-Huygensprijs wordt jaarlijks toegekend aan een Nederlandse en een Franse onderzoeker voor een bijzondere wetenschappelijke prestatie en voor bijdragen
−
−
−
− Overzicht behandelde en gehonoreerde aanvragen congressubsidies –
Afdeling Natuurkunde Afdeling Letterkunde
Ingediend Gehonoreerd Ingediend Gehonoreerd 2002 2003 2004 2005 2006 42 40 44 51 39 39 38 42 43 37 53 58 69 69 74 50 54 57 57 61 −
— —
aan de wetenschappelijke samenwerking tussen beide lan- den. De prijs van € 23.000 voor onderzoek in het andere land wordt afwisselend toegekend aan een wetenschap- per in de levenswetenschappen, geestes- en sociale weten- schappen en natuurwetenschappen. In 2006 hebben bei- de landen een winnaar benoemd op het terrein van de Le- venswetenschappen.
De Franse toekenning van de prijs voor de ronde van 2006 is gegaan naar Albert Heck, ABC-professor aan de Universiteit Utrecht en initiator en wetenschappelijk direc- teur van het Netherlands Proteomics Centre (npc). Neder- land heeft Hubert Vaudry van het Laboratorium van Cel- lulaire en Moleculaire Neuroendocrinologie van de Uni- versiteit van Rouen beloond. Hij zal met het Instituut voor Neurowetenschappen van Radboud Universiteit Nijme- gen werkzaamheden verrichten op het gebied van neuro- peptiden. In 2007 zal er een gecombineerde prijsuitreiking plaatsvinden in het Trippenhuis.
Dobberke Stichting voor Vergelijkende Psychologie –
Het bestuur van de Dr. J.L. Dobberke Stichting voor Verge- lijkende Psychologie heeft in december besloten negen van de elf ingediende subsidievoorstellen te honoreren voor onderzoek, studiereizen, de organisatie van symposia of publicaties op het gebied van gedragsbiologie of vergelij- kende psychologie voor zover daarbij diergedrag centraal staat. In totaal was voor
€
81.320 aangevraagd, waarvan€
38.690 is toegekend. Jaarlijks is ongeveer€
50.000 be- schikbaar.Van der Gaag Stichting –
De Van der Gaag Stichting heeft als doel het bevorderen van hoogwaardig, maatschappelijk relevant wetenschap- pelijk onderzoek naar biologische, psychologische en so- ciale determinanten van menselijk gedrag. Het onderzoek dient te worden verricht teneinde de mens in staat te stel- len zichzelf en zijn medemens beter te leren kennen en op basis hiervan in intermenselijke relaties beter te functio- neren.
De stichting heeft in 2004 besloten vier bijzondere leer- stoelen over pro-sociaal gedrag in te stellen. Het bestuur benoemde M. Meerum Terwogt op de eerste bijzondere leerstoel, die voor de ‘Ontwikkelingspsychologische as- pecten van pro-sociaal gedrag’, gevestigd aan de Vrije Uni- versiteit Amsterdam. De stichting heeft in verslagjaar een tweede bijzondere leerstoel, die voor de ‘Sociaal- en orga- nisatiepsychologische aspecten van pro-sociaal gedrag’, gevestigd aan de Universiteit van Amsterdam en mw. A. Nauta als bijzonder hoogleraar benoemd op deze leer- stoel. De besluitvorming over de overige twee leerstoelen is ultimo 2006 in een vergevorderd stadium.
De Stichting subsidieert het onderzoeksproject ‘Ontwik- keling van schuld, schaamte, geweten en empathie bij kin- deren’ van de Universiteit Leiden, de Radboud Universiteit en de Universiteit Utrecht. In het kader van dit project is in juni een internationale conferentie gehouden.
J. Gonda-Fonds –
De Stichting J. Gonda-Fonds steunt het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van het Sanskriet en eventueel
−
−
−
van andere Indische talen en letterkunde, en van de In- dische cultuurgeschiedenis. De stichting vergoedt onder meer kosten van publicatie van wetenschappelijk werk en organiseert jaarlijks de Gonda-lezing.
In het verslagjaar verleende de stichting subsidie aan tien projecten en publicaties op het gebied van de indolo- gie. Zeven buitenlandse indologen kwamen dit jaar in aan- merking voor een studieverblijf met een Gonda Advanced Study Grant aan het iias. Op 24 november 2006 werd de veertiende Gonda-lezing gehouden door Alexis Sanderson onder de titel ‘Saivism and Brahmanism in the Early Me- dieval Period’.
Van ’t Hoff Fonds –
Het Van ’t Hoff Fonds heeft in 2006 subsidie verleend aan een jonge buitenlandse wetenschapsbeoefenaar, A.A. Louis uit Cambridge, voor deelname aan een Nederlandse workshop van de Akademie Commissie voor de Chemie getiteld ‘Multiscale modelling: electrons, molecules and (bio)materials’.
Van Leersumfonds –
Het Van Leersumfonds verleent steun aan farmaceutisch onderzoek dat betrekking heeft op tropische planten en plantaardige producten; Onderzoek over ziekten van de menselijke schedel en het centrale zenuwstelsel en het be- handelen van hydrocephalus; onderzoek op het gebied van de neurologie, inclusief de neurobiologie en de radiologie.
In 2006 zijn er 42 aanvragen ingediend. Aan 35 daarvan werd een subsidie toegekend, voor een totaalbedrag van
€
26.400.Lorentzmedaille –
De fysicus Leo P. Kadanoff heeft eind november 2006 de Lorentzmedaille ontvangen. De gouden Lorentzmedaille wordt om de vier jaar uitgereikt aan onderzoekers die uit- zonderlijke prestaties hebben geleverd op het gebied van de theoretische natuurkunde. Kadanoff kreeg de medaille voor zijn bijdragen aan de statistische fysica, in het bijzon- der de theorie van faseovergangen. Kadanoffs ideeën zijn ook uitzonderlijk vruchtbaar gebleken op andere terreinen van de natuurkunde. Door zijn theorie toe te passen op verschijnselen als turbulentie en zandverschuivingen, heeft Kadanoff een systematische theorie ontwikkeld voor wat we nu ‘complexe systemen’ noemen. Maar Kadanoffs werk heeft ook nieuw licht geworpen op chaotische verschijnse- len buiten het directe domein van de natuurkunde, zoals de fluctuaties van beurskoersen, ritmestoornissen van het hart en het ontstaan van verkeersfiles.
Carolina MacGillavry PhD Fellowship programma –
De Carolina MacGillavry PhD Fellowship biedt jonge on- derzoekers uit zuidelijk Afrika de kans om een onderzoeks- periode van ongeveer anderhalf jaar in Nederland en twee- eneenhalf jaar in eigen land te realiseren op het gebied van de natuur- en levenswetenschappen.
Jaarlijks wordt er één PhD-beurs voor de duur van vier jaar met een maximale omvang van
€
50.000,- ter beschik- king gesteld. Deze beurs wordt gefinancierd vanuit het MacGillavry Fonds. In 2006 zijn twee Carolina MacGilla-−
−
−
— — vry PhD fellows gepromoveerd: Michelle Cocks verdedigde
in Wageningen haar dissertatie getiteld ‘Wild plant resour- ces and cultural practices in rural and urban households in South Africa. Implications for biocultural diversity conser- vation’, terwijl Fredrick Kivaria aan de Universiteit Utrecht promoveerde. Zijn proefschrift handelde over mastitis bij vee van kleinschalige melkvee-bedrijven in Tanzania ver- oorzaakt door biologische agentia.
Tebello Mahamo uit Zuid-Afrika zal in januari 2007 star- ten met haar PhD studie ‘Synthesis, structure and reacti- vity of metallacycloalkanes of Ni and Pd’ in samenwerking met de Vrije Universiteit Amsterdam.
Ter Meulen Fonds –
Het doel van het Ter Meulen Fonds (tmf) is de bevorde- ring van het wetenschappelijk onderzoek dat een bijdrage levert aan de kindergeneeskunde. Het tmf stelt daartoe stipendia beschikbaar voor academici, die vanuit een Ne- derlandse werksituatie wetenschappelijk onderzoek doen in het buitenland. Daarnaast stelt het tmf subsidie be- schikbaar voor werkbezoeken voor maximaal zes maan- den. Het fonds heeft een breed aandachtsgebied. Zo ko- men aanvragen op het terrein van de klinische kinderge- neeskunde, ontwikkelingsbiologie, moleculaire biologie, microbiologie en farmacie voor subsidie in aanmerking. Daarnaast subsidieert het tmf de Ter Meulen Fonds sessie tijdens de openingssessie van het jaarlijkse congres van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde. In het verslagjaar zijn 29 aanvragen voor stipendia binnengeko- men, waarvan er 7 zijn gehonoreerd. Voor werkbezoeken kwamen er 15 aanvragen binnen en zijn er 5 gehonoreerd.
Ramsay Memorial Fund –
De heer J.W. Veenings is voor het academisch jaar 2006- 2007, door de Akademie in de gelegenheid gesteld als Ramsay Fellow scheikundig onderzoek te verrichten in En- geland.
Schure-Beijerinck-Popping Fonds –
Het fonds subsidieert ecologisch onderzoek, vooral in het veld en met een zekere nadruk op het aquatisch milieu. Voor 2006 werden 54 subsidieaanvragen ontvangen, waar- van er 42 geheel of gedeeltelijk werden gehonoreerd. Het totaal toegekende bedrag was
€
93.855.Uit het fonds wordt tevens een bijzondere leerstoel gefi- nancierd. Per 1 februari 2000 is mevrouw E. van Donk bij de Radboud Universiteit Nijmegen benoemd tot bijzon- der hoogleraar Limnologie door de Stichting Schure-Beije- rinck-Popping Fonds. In 2005 is zij voor een tweede perio- de van vijf jaar herbenoemd door de Radboud Universiteit Nijmegen.
Universiteit van Michigan, Ann Arbor, Verenigde Staten –
Sinds 1950 biedt de Universiteit van Michigan te Ann Ar- bor, Verenigde Staten, jaarlijks een gasthoogleraarschap van een jaar aan een Nederlandse hoogleraar aan. Op ver- zoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en We- tenschappen heeft de Akademie met ingang van 1995 het voordragen van de kandidaten voor dit gasthoogleraar- schap op zich genomen. In 1997 heeft de Akademie inge-
−
− −
−
stemd met het voorstel van het ministerie van ocw om het beschikbare budget voor het gasthoogleraarschap van het ministerie over te dragen aan de knaw. Dit houdt on- der meer in dat het gasthoogleraarschap sinds 1998 geza- menlijk wordt gefinancierd door de knaw en de Universi- teit van Michigan. Het Nederlands gasthoogleraarschap te Ann Arbor voor respectievelijk de academische jaren 2005- 2006 en 2006-2007 zijn aan de volgende personen toege- wezen: Ch.F.G. Lorenz, hoofddocent Theoretische geschie- denis aan de Vrije Universiteit Amsterdam (thema ‘The New Europe’) en B. Arps, hoogleraar Javaanse taal- en let- terkunde aan de Universiteit Leiden (thema: ‘Religion’).
Van Walree Fonds –
Het doel van het Van Walree Fonds is het bevorderen van het medisch onderzoek. Hiertoe subsidieert het fonds bui- tenlandse congres- en werkbezoeken van promovendi en buitenlands congresbezoeken van studenten geneeskun- de, reikt het een tweejaarlijkse geldprijs uit voor de bes- te journalistieke prestatie op het gebied van de medische wetenschappen en subsidieert het een bijzonder hoogle- raar, de Van Walree hoogleraar, aan een faculteit genees- kunde. Per 1 november 2006 is J. van den Broek voor vijf jaren benoemd tot hoogleraar voor de bijzondere leerstoel (bio)medische wetenschaps-communicatie aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Er kwamen 41 aanvragen voor subsidies promovendi binnen, er zijn 10 subsidies voor congresbezoeken promovendi gehonoreerd en 6 sub- sidies voor werkbezoeken promovendi. Voor subsidies stu- denten geneeskunde werden er 29 aanvragen ontvangen, daarvan zijn er 14 subsidies congresbezoek studenten ge- neeskunde gehonoreerd.
Vertaalfonds –
Het Vertaalfonds subsidieert vertalingen van wetenschap- pelijke artikelen die in een tijdschrift of bundel gepubli- ceerd worden. In 2006 waren er twee aanvraagrondes. In de eerste ronde zijn er 15 aanvragen, alle op het terrein van de alfa- en gammawetenschappen. Er werden 9 aanvragen gehonoreerd. In totaal werd een bedrag van
€
8.921 toege- kend. In de tweede ronde zijn er 19 aanvragen ontvangen, alle op het terrein van de alfa- en gammawetenschappen. Daarvan werden 13 aanvragen gehonoreerd; een bedrag van in totaal€
15.826 werd toegekend.−
— —