te motiveren
Groningen, Vinkhuizen
2014 – heden
Vereniging Noorden Duurzaam, Vinkhuys, Lentis, DAM Noord, Rijksuniversiteit Groningen
Mobiliteit; coöperatief
ondernemen; sociale innovatie; sociaal leren; financiering
De onderzoekers
Wendy Tan, senior onderzoeker en Kim Carlotta von Schönfeld, promovendus bij Wageningen Universiteit:
“Ondanks enthousiaste reacties van lokale bewoners en politiek op het initiatief, kostte het de initiatiefgroep een aantal jaar om financiering voor Vinkmobiel te vinden. Om uitvoering van de grond te krijgen, werden meer-dere pogingen gedaan om investering via marktpartijen en kleine subsidies te regelen. Dat bleek moeilijk. In een wed-strijd voor subsidies kreeg Vinkmobiel te horen dat het niet voldoende innova-tief was, omdat een vergelijkbaar initia-tief ten tijde van de subsidie al ergens anders bestond. Dat was een project in een aanpalende buurt onder leiding van de gemeente en buurtbewoners dat echter pas na de start van het Vinkmobiel-initiatief was opgezet. Dat zij wel steun kregen en Vinkmobiel niet, heeft destijds een hoop frustratie op-geleverd. Veel van de initiatiefnemers voelden zich gepasseerd. Peter
Boots-ma van Vereniging Noorden Duurzaam heeft toen gezegd: ‘We moeten ons niet laten demotiveren, doordat we eigenlijk eerder waren met ons initiatief en nu naast het net vissen. Uiteindelijk halen we onze motivatie niet uit de mate van innovatie, maar uit de sociale impact die we genereren.’
Gemeenten, provincies, de EU: alle-maal leggen ze bij de verlening van subsidies enorm de nadruk op innova-tie. Hierbij gaat het vooral erom dat iets nieuw moet zijn. Dit is begrijpelijk, want je wil niet alleen financieren wat zich al bewezen heeft. Je wil openstaan voor nieuwe dingen die de ruimte moeten krijgen om zich te bewijzen. Innovatie betekent dat je gaat experimenteren, leren en nieuwe dingen gaat uitprobe-ren. Maar leren betekent ook dat je bij anderen inspiratie opdoet en dingen van elkaar overneemt. Dat is ook een goed iets, zo voorkom je dat je het wiel opnieuw gaat uitvinden. Dit wordt echter niet gewaardeerd door deze subsidies.
Je kunt op verschillende manieren naar innovatie kijken. Wat betreft de uitkomst is Vinkmobiel inderdaad niet per se innovatief. De techniek en bedrijfsvorm bestaan bijvoorbeeld al in Dordrecht en in delen van provincie Zeeland. Een andere wijk in Groningen was eerder ook met een soortgelijk concept gestart. Het proces, de manier waarop wordt samengewerkt tussen verschillende partijen en de omgeving wordt betrokken, is wel vernieuwend. Voor de meeste initiatiefnemers gaat het echter niet om de vraag of het con-cept of de samenwerking nieuw zijn. Zij worden hoofdzakelijk gedreven door hun wens iets tegen eenzaamheid te doen. Hun vraag is vooral: met wie kunnen we samenwerken om dit van de grond te krijgen? Of de manier die voor hen het beste werkt innovatief is of niet, is voor hen niet van belang. Wij willen overheden oproepen om meer vanuit impact in plaats van innovatie te redeneren. Financier niet iets omdat het nieuw is, maar omdat het een vraagstuk adresseert dat je
belangrijk vindt. Ga dus terug naar je politieke keuzes. Welke doelen wil je nastreven? En welke initiatieven dragen daaraan bij? Dit kan ook juist iets van vroeger zijn, dat nieuw leven in wordt
geblazen. Denk bijvoorbeeld aan
urban farming: eigenlijk gewoon
moestuinen. Als die logica in de politiek en besluitvorming centraal had gestaan, dan hadden ze het misschien niet zo erg gevonden dat een vergelijkbaar initiatief al ergens anders was gerealiseerd. Uiteindelijk gaat het erom dat je het vraagstuk op een goede manier aanpakt. Als innovatie wel als criterium wordt gebruikt, is het in elk geval wenselijk dat initiatieven duidelijk kunnen volgen welke maatstaven worden gebruikt in de overwegingen wat betreft subsidies en steunverlening. Dan zijn heldere regels nodig die aantonen wanneer wat wel of niet als innovatief wordt beoordeeld, en hoe hierop beroep kan worden gedaan. Anders dreigt het een ad-hocoefening te worden waar de initiatieven meer op geluk moeten leunen dan op daadwerkelijke bijdragen en impact.”
De initiatiefnemer
Peter Bootsma, secretaris bij Vereniging Noorden Duurzaam en sinds 2018 voorzitter bij Vinkmobiel:
“Vinkmobiel is een project dat zich richt op mobiliteit voor ouderen in de wijk Vinkhuizen. Veel ouderen hier zijn eenzaam. Als het makkelijker voor hen is om van a naar b te komen, wordt die eenzaamheid minder. Dat kan op
ver-schillende manieren; mensen kunnen natuurlijk lopen of fietsen, maar veel ouderen zijn slecht ter been. Daarom is een mobiliteitsoplossing nodig. Het bestaande aanbod voorziet niet in die behoefte. Met Vinkmobiel gaan we mensen met elektrische voertuigen binnen de wijk vervoeren.
Het innovatieve van Vinkmobiel zit volgens mij niet zozeer in de elektrische karretjes of dat we iets met eenzaam-heid onder ouderen doen. Het zit vooral
in het aspect van hoe je op wijkniveau tot coöperatieve samenwerking komt. Vinkmobiel is echt ontstaan vanuit de gemeenschap, doordat verschillende mensen zich realiseerden dat dit bleem bestond. We zijn met een pro-jectgroep begonnen van organisaties die allemaal iets kunnen bijdragen aan het oplossen van problemen die door iedereen zijn gesignaleerd, maar niet door één organisatie aan te pakken zijn. Dit kan gezamenlijk tot een mobi-liteitsbedrijf leiden dat echt gedragen wordt door de wijk en ook in gezamen-lijk eigendom is. Commercieel gezien is het een te marginaal project om door een ondernemer te laten uitvoeren. Wij zijn ervan overtuigd dat het project alleen kan slagen als de omgeving betrokken is.
Voor de Vereniging Noorden Duurzaam is het een expliciet doel om te leren hoe deze samenwerking tot stand kan komen en in welke zin alle betrokke-nen in staat zijn om een actieve rol op zich te nemen. We zien daarin grote verschillen. Partijen als de overheid
en zorgorganisaties lukt het wel om een rol in te nemen, maar voor onze primaire doelgroep ouderen is dat lastiger. Ook voor commerciële partijen is het nog een zoektocht. Omdat het pionierswerk is, heeft iedereen wel wat
te leren. We zien de laatste tijd wel een duidelijke ontwikkeling in de onderlin-ge samenwerking. Waar er eerst veel wij-zij-denken was, zien we de laatste tijd dat partijen erkennen dat we in een ontwikkelproces zitten en met zijn allen maatschappelijke verantwoordelijkheid en belang bij samenwerking hebben. Als gespreksleider van de projectgroep probeer ik daar ook op te sturen. Het heeft veel werk en moeite gekost om Vinkmobiel van start te laten gaan. Het organiseren van financiering, steun en uitvoering bleef haken. Wel is ons project de inspiratiebron geweest voor een initiatief dat in Selwerd van de grond is gekomen. Dit leidde in eerste instantie tot een shockreactie in de groep; men had het gevoel dat ons idee werd gepikt. Terwijl ik juist dacht: ‘Dan zitten we dus goed, want blijk-baar slaat het ergens aan.’ Ik geloof in de gedachte van open source: ik ga uit van vertrouwen en kennis delen, zodat wij ook weer van hen kunnen leren. Ik denk dat er op die manier ook voor-delen zitten aan deze situatie. Ik ben
dus niet bang als mensen onze ideeën kopiëren.
Inmiddels is het project van start en ge-groeid tot een democratische organi-satie in de wijk. Hiernaast zijn we bezig met het organiseren van gesprekken met de wijkraad over hun organisa-tiemodel en het begeleiden van de oprichting van het Seniorenplatform Vinkhuizen. De lessen vanuit Vinkmo-biel proberen we nu op te schalen via het oprichten van een gemeentelijke platform burgerinitiatieven.”