Al vroeg was er vanuit de alternatieve media belangstelling voor hetgeen er in andere landen gebeurde. Het Hamburgse anarchistische tijdschrift Grosse Freiheit publiceerde bijvoorbeeld vlak na de
kroningsrellen een brief van een Amsterdamse kraker waarin deze verslag deed van de kroningsrellen.188
De weergave in sommige mainstream media was soms wat sensationeel, maar de krakers namen deze
toon graag over, waardoor de rellen van vrij vroeg af aan een waar fenomeen werden.189 Zo werd de
komst van Amsterdamse krakers aan Hamburg in november 1980 door de Grosse Freiheit aangekondigd
met de spreuk ‘Die Krawallmacher kommen!’, vrij naar de kop van Bild; ‘Hilfe, die Kraaker kommen’.190
Naar aanleiding van de kraak van Fraenkelufer 50 in West-Berlijn op 7 november 1980 verspreidden de krakers een flyer waarin ze pleitten tegen de ‘kaalslagsanering’ van Kreuzberg-West en leegstand, vóór
betaalbare woonruimte en anderen opriepen vooral ook huizen te gaan bezetten.191 In december, na de
ontruiming van het naastgelegen pand, kwam de flyer ‘Extrablatt Berlin: Die Wahrheit über den Terror’ in omloop. Hierin werd de opmaak en het woordgebruik van Bild op de hak genomen en de duiding die
186 ‘ “Städtebau und Kriminalität”: Symposion des Bundeskriminalamtes’. Autonomie Neue Folge 3, 1980: 4-15. 187 Autonomie Neue Folge 3, 1980.
188 Grosse Freiheit 34, juni 1980. In Steen. ‘Die internationalen Verbindungen der Hausbesetzerbewegung in den 70er und 80er Jahren’: 213.
189 Steen. ‘Die internationalen Verbindungen der Hausbesetzerbewegung in den 70er und 80er Jahren’: 204.
190 Grosse Freiheit 40, december 1980. In Steen. ‘Die internationalen Verbindungen der Hausbesetzerbewegung in den 70er und 80er Jahren’: 216.
191 ‘Wir brauchen keine Hausbesitzer’. 7 november 1980. <berlin-besetzt.de/backend/flugblaetter> (Laatst geraadpleegd op 29 juni 2020) Zie bijlage 3.
de reguliere media gaf over de ‘chaoten’ van commentaar voorzien. Rechtsboven stond een kader met het aantal gewonden en arrestanten. Onder de kop ‘Wer sind die Chaoten?’ werd de ‘waarheid over de terreur’ toegelicht: de grote leegstand, stijgende huurprijzen, speculatie, en zo verder, maar de schuld werd toch gelegd bij de chaoten en de rellen. Volgens de flyer werd door het geweld van staat en politie de kans op een constructieve oplossing alsmaar kleiner en waren barricaden – met een verwijzing naar historische revoluties – altijd een laatste redmiddel.192
Op 8 november 1980 verscheen in Bremen de brochure ‘NATO-Broschüre: Scheiß NATO, Krieg dem imperialistischen Krieg’, uitgegeven door de Bremer Anti-NATO-Gruppe. Hierin werd teruggeblikt op de gebeurtenissen van 6 mei bij de Bundeswehrgelöbnis. Het doel van de tachtig pagina’s tellende brochure was op kritische wijze achtergrondinformatie geven over de NAVO, over protest hiertegen, en met de verkoop ervan werd tevens geld opgehaald voor de rechtszaken die uit de protesten voortvloeiden. Er staan diverse krantenknipsels, oproepen tot vrijlating of solidariteit in, evenals teksten van of over andere radicale groepen zoals de Rote Armee Fraktion en de niet onomstreden antimilitaristische
Nederlandse actiegroep Onkruit.193
Na de dood van Klaus-Jürgen Rattay kwam vanuit de ‘Vollversammlung der Besetzer vom 24.9’ de flyer ‘Wut, Trauer, Hass’ in omloop in Berlijn waarin opgeroepen werd tot een grote demonstratie op 28 september 1981. De tekst betoogde dat Rattay vermoord was omdat hij bij degenen hoorde die de ‘oorlogsverklaring’ van de Senaat – van waaruit de ontruimingen voortvloeiden – niet ‘weerstandsloos’ kon accepteren. Verder werd benadrukt dat de buschauffeur, die als zondebok werd aangewezen, niet de schuldige was. Volgens de opstellers was het was een politieke moord, mede mogelijk gemaakt door de ‘Hetzblätter.’ van de burgerlijke pers. De eisen luidden: geen ontruimingen, vrijlating van alle gearresteerde krakers en aan de ontruimingen gerelateerde arrestanten, staking van het onderzoek tegen de buschauffeur, en een einde aan de radiostilte omtrent de bij de afgelopen demonstraties verdwenen
of verwonde deelnemers.194
Een andere flyer, met de titel ‘Berlin: Krieg in der Stadt’, kondigde een protest aan dat een dag later plaatsvond. De hierin gestelde eisen waren het aftreden van Heinrich Lummer, het stoppen van de persen van het Springer-concern, en een einde aan de terreur van politie, justitie en de pers. Lummer werd verantwoordelijk gehouden voor de escalatie van de ontruimingsronde en Axel Springer, de eigenaar van het Springer-concern, voor opruiing van zowel politie als de burger met de berichtgeving vanuit zijn kranten, die volgens hen uitmondde in de dood, door hen als moord bestempeld, van Rattay.
192 Extrablatt Berlin: Die Wahrheit über den Terror. In Scheer en Espert. Deutschland, Deutschland, alles ist vorbei: 31. Zie bijlage 8. 193 Bremer Anti-NATO Gruppe. NATO-Broschüre: Scheiß NATO, Krieg dem imperialistischen Krieg.
194 ‘Wut, Trauer, Hass’. September 1981. <fhxb-museum.de/fhxb_lp/objekte.php?type=t&s=1796> (Laatst geraadpleegd op 30 juni 2020). Zie bijlage 9.
Verder voelde men zich in de maling genomen door het zogenaamde aanbod op woonruimte van de
Senaat, wat vaak bestond uit reeds verhuurde of voor de sloop bestemde panden.195
Rond dezelfde tijd circuleerde de flyer ‘War alles umsonst?’ van de Besetzerrat K16 uit de Chamisso- buurt, waarin werd medegedeeld dat alle kraakpanden in Kreuzberg 61 de onderhandelingen over legalisatie met het gemeentelijke vastgoedbedrijf Gewobag staakten. De recente ontruimingen in Schöneberg toonden volgens de auteur aan dat de Senaat niet serieus geïnteresseerd was in een
vreedzame oplossing.196
Analyse
De framing van alternatieve media was, logischerwijs, consistent positief tegenover de betrokken activisten en negatief tegenover de autoriteiten en de politie. Het scenario werd dan ook vanuit het perspectief van de actievoerders geschetst, die altijd de protagonist vormden. De staat en de politie werden steeds als antagonist weergegeven. Er werd soms ook direct gereageerd op de framing van de reguliere media, zij het schertsend dan wel bekritiserend – zeker als het ging om kranten van het Springer-concern, in het bijzonder Bild. De diagnostische framing richtte zich met name op de achterliggende structuren waardoor mensen zo massaal gingen demonstreren in deze periode. Meer dan in de reguliere media bestond er aandacht voor een inhoudelijke analyse achter de oorzaak voor de onrust.
Alternatieve media werd natuurlijk vanuit de beweging voor de beweging gepubliceerd. Het had met name tot doel om een eigen versie van het verhaal te vertellen en er een politieke spin aan te geven dan wel acties te legitimeren. Een verdere rol was activering en mobilisatie van lezers door middel van oproepen en aankondigingen. Het taalgebruik speelde vaak in op emotie – met name boosheid en teleurstelling.
Binnen de alternatieve media werden verschillende vormen gebruikt. De samenstellers van Berlin Extra gebruikten bijvoorbeeld veel lange citaten van politici en beleidsmakers om hun teksten kracht bij te zetten. Andere tijdschriften waren meer opiniërend of opruiend van aard. Ze belichtten echter allen op eigen wijze de gebeurtenissen vanuit het perspectief van een deelnemer, waarbij feiten die niet aan bod kwamen in de reguliere media toch naar buiten gebracht werden. Daarnaast stonden sommige alternatieve media open voor de aanlevering van kopij, waardoor er ook ooggetuigenberichten of analyses van deelnemers gepubliceerd konden worden.
195 ‘Berlin: Krieg in der Stadt’. September 1981. <berlin-besetzt.de/backend/flugblaetter> (Laatst geraadpleegd op 29 juni 2020). Zie bijlage 1.
196 ‘War alles umsonst?’. Eind 1981. <kreuzberger-horn.blogspot.com/2011/09/der-tod-von-klaus-jurgen-rattay-am-229.html> (Laatst geraadpleegd op 28 juni 2020). Zie bijlage 10.