Fietsen naar bushalte / treinstation

FIETSEN NAAR BUSHALTE / TREINSTATION

Status Actief

Kenmerken

Doelgroep Niet gedefinieerd Financiering Subsidie

Dienstregeling Niet van toepassing

Route en halte Route niet gedefinieerd; vaste opstappunten: treinstation en bushalte Reservering Niet van toepassing

4.10.1 Beschrijving

Voor het afleggen van de first mile en last mile hoeven niet per se openbaar vervoerinitiatieven ontwikkeld te worden. De fiets is met 40% een van de meest gebruikte vervoermiddelen in het voor- en natransport (Fietsberaad, 2007). Bij veel bushaltes zijn echter niet altijd voldoende stallingplaatsen aanwezig. De lokale fietsersbonden, van Groningen tot Limburg, geven aan dat zij hierover de meeste klachten van fietsers ontvangen. Zelfs wanneer de stallingsplaatsen wel aanwezig zijn (figuur 28), dan is het belangrijk dat de reiziger de beschikking heeft over een fiets. Initiatieven met de fiets kunnen gecombineerd worden met openbaar vervoerinitiatieven (zie het initiatief

waarbij fietsen in de bus of trein worden meegenomen), maar kunnen ook op zichzelf staan. In Nederland is de OV-fiets één van de omvangrijkste initiatieven om de first mile en last mile mee te overbruggen. Op meer dan 200 stationslocaties hebben reizigers de mogelijkheid om, mits zij een abonnement hebben, een fiets te huren. Hoewel het aantal locaties waar de fiets verkrijgbaar is jaarlijks wordt uitgebreid, is de OV-fiets voornamelijk beschikbaar in de grotere plaatsen. Via (bewaakte) fietsenstallingen, fietskluizen en zogenaamde “bike dispensers” kunnen reizigers de fiets eenvoudig gebruiken. In de Verenigde Staten zijn “bike transit centres” ontwikkeld: afgesloten systemen waar reizigers een fiets kunnen huren.

4.10.2 Analyse

Flexibiliteit

Het is noodzakelijk dat de wegbeheerder (vaak de gemeente) zorg draagt voor het aanbieden van fietsenrekken bij bushaltes en treinstations. Een belangrijk gegeven waarmee rekening moet worden gehouden, is dat niet alle reizigers beschikken over een fiets. Juist voor die mensen zou het handig zijn als er bij de bushalte fietsen beschikbaar worden gesteld die reizigers (tegen betaling) kunnen huren. Nadeel hiervan is dat hiervoor speciale kluizen gebouwd moeten worden, waarbij het kostenaspect om de hoek komt kijken. Zeker bij haltes met weinig in- en uitstappers is het vanuit kostenoogpunt onverstandig om te investeren in grote fietskluizen. Aan de andere kant, als er in de toekomst zogenaamde “stamnetten” ontstaan (sterke buslijnen; zie de inleiding), dan is het reizigersaanbod op al die lijnen over het algemeen voldoende om een groot deel van de kosten te kunnen dekken. Investeringen in haltes en bijbehorende voorzieningen om de first mile en last mile te overbruggen, kunnen zich dan terugverdienen. In de Verenigde Staten is het principe van “Bikestations” in opkomst, waarbij relatief kleine bewaakte fietsenstallingen (ca. 25 stallingsplaatsen) worden gerealiseerd waar

Figuur 28. Fietsenstalling bij busstation Abbekerk. Bron: eigen foto.

- 67 -

reizigers hun fiets kunnen stallen. Qua voorzieningenaanbod verschillen de Bikestations. Naast fietsenrekken zijn er soms toiletten, kluizen of fietsenmakers te vinden (White-Kjoss, 2011). Verder kunnen er stations worden onderscheiden waar reizigers hun fiets kwijt kunnen. Omdat hier grotere stromen reizigers op af komen, is het rendabeler om daar fietsen aan te bieden voor verhuur.

Reistijd

Van alle initiatieven heeft de fiets over het algemeen de langste reistijd en loopt de VF-waarde op tot 2. Mits er voldoende fietsen beschikbaar zijn voor het afleggen van de last mile, zal de “dode tijd” relatief kort zijn ten opzichte van het wachten op aansluitend (openbaar) vervoer. Arien de Jong van de Fietsersbond (interview, 30 juli 2013) geeft aan dat fietsen worden gebruikt voor afstanden tot 7,5 kilometer. Met een elektrische fiets zijn reizigers bereid om langere afstanden af te leggen, maar het verkort uiteraard ook de reistijd op de korte afstanden.

Toegankelijkheid

Wanneer reizigers van hun eigen fiets gebruikmaken, dan is er van een reservering geen sprake. Er bestaat uiteraard een kans dat er onvoldoende stallingplaatsen aanwezig zijn bij de bushalte of het treinstation, maar fietsers hebben daar over het algemeen lak aan: ze parkeren hun fiets desnoods op een plek waar dit eigenlijk niet is toegestaan. Ook huurfietsen kunnen (meestal) niet gereserveerd worden. Dit brengt risico’s met zich mee, als reizigers er blindelings van uitgaan dat er huurmogelijkheden zijn bij het station van waaruit zij hun last mile willen overbruggen. Ton Ettema, voorzitter van Rocov Fryslân, geeft een voorbeeld van een groepje mensen dat met de trein ergens op bezoek gaat en van de fiets gebruik wil maken. “Stel dat ik met twee personen ben, en dat er nog maar één fiets aanwezig is” (persoonlijke communicatie, 16 mei 2013). Met moderne technologie, websites of apps, zou het mogelijk moeten zijn om actuele informatie op te kunnen vragen over fietsverhuur bij treinstations. Op die manier gaan reizigers met meer zekerheid op weg en kunnen zij gegarandeerd hun last mile overbruggen. Een fiets is dan ook goed te integreren in het totale vervoernetwerk zoals Velaga et al. (2012) het omschrijven.

Beschikbaarheid

Vaak kan er 24 uur per dag gebruik worden gemaakt van een huurfiets. Nadeel van de 24uurs beschikbaarheid is dat er niet altijd bussen of treinen aan zullen aansluiten, omdat de dienstregeling meestal rond uiterlijk 1.00 uur ‘s nachts eindigt. Een voordeel is dat de fiets een alternatief kan zijn voor het overige voor- of natransport, dat in de late uren vaak niet meer rijdt. Het brengt wel de consequentie met zich mee dat reizigers een afstand met de fiets moeten afleggen die zij normaal gesproken met de bus zouden afleggen.

Kosten

Het financieren van stallingplaatsen voor fietsen is in sommige gevallen een taak van de overheid. Zo zullen gemeenten zorgen voor fietsenstallingen bij bushaltes, omdat het beheer daarvan bij de gemeente ligt. In Nederland is dat bij treinstations een ander verhaal, omdat de Nederlandse Spoorwegen (NS) de stallingen beheren. Uiteraard kunnen gemeenten in de nabije omgeving ook (aanvullende) fietsenstallingen aanbieden. Wanneer het om bewaakte fietsenstallingen gaat dienen reizigers een bepaalde bedrag af te staan, maar over het algemeen hoeft er niet te worden betaald voor het stallen van fietsen. In die zin leunen dergelijke initiatieven sterk op subsidies, omdat de kosten niet worden gedekt door stallingtarieven.

Voor de OV-fiets betalen gebruikers jaarlijks abonnementskosten (€10,-) waarmee zij de fiets zo vaak zij willen kunnen huren. De kosten bedragen anno 2013 €3,15 per dag. Doordat met de OV-chipkaart wordt gewerkt, wordt het huurbedrag automatisch van de rekening van de reiziger afgeschreven. Gebruikmaken van de fiets is qua kosten dus laagdrempelig en in het geval van huren soms zelfs goedkoper dan het openbaar vervoer.

- 68 - Betrouwbaarheid

Met de fiets hebben reizigers hun rit zelf in handen, wat dus betekent dat de reiziger ook zelf invloed uitoefent op reis naar zijn of haar eindbestemming. De betrouwbaarheid wordt voor het grootste del beïnvloed door het al dan niet aanwezig zijn van huurfietsen om de last mile te overbruggen. Alleen als reizigers daar van op aankunnen, is het initiatief aantrekkelijk, een belangrijke voorwaarde voor de acceptatie van het initiatief (Ambrosino et al., 2003).

4.10.3 Belangrijkste conclusies

De belangrijkste opmerkingen hebben betrekking op de reistijd, beschikbaarheid en de toegankelijkheid van de fiets als vervoermiddel. Voor lange afstanden (langer dan 7,5 kilometer) is de fiets geen ideaal vervoermiddel vanwege de tijd die met het reizen gemoeid is. De elektrische fiets is in opkomst en begint van het imago af te komen dat de fiets alleen voor ouderen is bedoeld. Voldoende stallingsplaatsen zijn echter, zo benadrukt de Fietsersbond, een belangrijk aandachtspunt, omdat de beschikbaarheid van vervoer de betrouwbaarheid van het initiatief verhoogt. Verder geldt dat ouderen en gehandicapten de fiets als vervoermiddel niet gebruiken omdat zij daar fysiek niet toe in staat zijn, al biedt de elektrische fiets voor ouderen een uitkomst.

Reizigersbehoeften Doelgroepen

Ouderen Jongeren Gehandicapten Flexibiliteit Reistijd Toegankelijkheid Beschikbaarheid Kosten Betrouwbaarheid

- 69 -