Eyghen-min blint ziel en zin.
De zon, dat wonder-licht, dat om den hemel rijdet, Dat alle dingh verwarmt, kracht ghevet en verblijdet, Wanneer zijn lauwe glans verzaemt in 't hol gelas,
Verzenght, verkrenght en brand, dat groen en jeughdigh was. De liefde van ons zelf, of 't geen' wy meest aen-hangen, Zy enckel ende vry, niet dobbel of geprangen:
De zucht en sy niet heet, noch koud in allen deel; De middel-maet hout staet. Genough, niet al te veel.
T'is een zeker zaecke, datter gheen feyle zoo vast ons aen-kleeft, noch zoo moeyelick is om uyt te roeyen, als de hooghmoed: 't is ghelijck het hemde, en het laetste kleed, dat een weder-borelingh uyt-schuddet. Want naer de maete dat wy de zonden af-snijden, en goede kraghen en dijcken daer teghen schieten, lijden wy de meeste last en gevaer van achter, daer wy minst op verhoedt zijn. Een ziltighe vloed van een ydele eere, volght ons achter de hielen, door een verborghen geule van eyghen-liefde, en dreyght ons alle het ghene zoo wat ververscht is, wederom te bederven, en onvruchtbaer te maecken. Een zorghelick water, en daer in met duyzenden menschen versmoort werden, als zy meenen op het drooghe te staen, en goede vruchten te gaen verwachten. Om klaer uyt te spreken: daer en is gheen bedrieghelicker noch
ghevaerlicker zonde, als de over-liefde van zijn eyghen zelven. Want gelijck Ammon versmolt en verquijnde door de liefde van zijn eyghen zuster Thamar; zoo verteert de zelf-liever door de over-tollighe zucht tot zijn eyghen zelven. Hy is zijns zelfs roffiaen, bordeelhouder, hoereerder, en bloed-schender, uyt-puttende al zijn levendighe gheesten, om plaetse te maecken voor een pestigh verghift. Daer sterven-der on-eyndelick meer door deze plaghe, als seventigh duyzenden, die in Israel stierven, ten tijde van de peste, die God zijn volck, tot een straffe, toe-zond. Eyghen-liefde heeft de Enghelen des lichts, in boden der duysternisse verandert; heeft Babylon dien werre-toren, op-gericht; de Synagogue des Sathans gevoordert en vermeerdert; de helle vervult; en de geheele weereld uyt de vryheyd der heerlickheyd, in de
dienstbaerheyd des verderfs gebracht. Zoo dat de eygen-liefde de grond en de
steen is van alle feylen, en volghens dien, van al het verdriet des weerelds. Hoor het ghetuyghenisse van dien grooten Apostel: Weet dit, dat in de laetste daghen zullen kommen sware tijden.Want daer zullen menschen wezen hen zelven lief-hebbende, gheld-ghierigh, vermetelick, hoovaerdigh, lasteraers, den ouden on-gehoorsaem, on-danckbaer, on-heyligh, zonder natuerlicke liefde, zonder verbond, valsche beschuldighers, on-matigh, hart, zonder liefde tot de goede, verraders, roeckeloos, op-gheblazen, die de wulpsheyd liever hebben dan God, hebbende een gedaente der godzaligheyd, maer die de kracht daer van verloochent hebben. Hier ziet ghy een vol-maeckte lijste van alle on-volmaectheyd, en verdoemelicke zonden. Het hoofd en de oorzaecke van dien allen wert ter eerster plaetsen gestelt, de eyghen-liefde: het ciment en de moortel van die hooghe mueren van Iericho, welcke zijn alle de ydelheden, en grouwelen van deze weereld.
't Is dan te verwonderen, hoe zeere zich noch de menschen vleyen en troetelen in zulck een groot broed-quaed; hoe weynighe, jae hoe gantsch gheene van die
smettelicke schurftheyd ghenezen werden. Men zoude veel eer de stront-vlieghen ont-leeren dreck-bollekens te maecken, als de menschen uyt deze vuyle mist-put van eyghen-liefde te trecken.
O ziele, die ellendigh zijt, En vol van alle zonden; En die u zelven noch verblijd, Al waert ghy on-gheschonden. Ah! ghy en kent de weegh-schael niet, Van d'uwe zeer verscheyden.
't Is Jesus, die uw hert door-ziet, En al uw heym'lickheyden. Zijn vier uw ydelheyd beprouft,
En wat ghy hoogh meught achten, Op dat hy, met een wenck, bedrouft, Versmelt' al uw ghedachten:
Niet wit, als sneeuw: want vol gebreck, En swart zijn al uw daeden;
Maer als de traghe kracht van 't peck, Jn d'helder zon ghebraeden.
Zoo zinght die hoogh-vlieghende Arend in zijn Naer-gerichten:
Mens, que te misera facis plurimi nocentem: Heu! nescis, ubi trutina est haec, altera ab ista. Momenta tua ut judicio appendat acuto, Abducta recessus loca scrutatus Iesus, Cordisque tibi reserans intimos penates, Vanas igne suo excoquat astimationes. Nutu ejus ut horribili tua vota liquentur. Haud nix veluti candida: nam tua omnia atra: Sed lenta picis vis, domita ab sole corusco.
Het gaet alzoo, als VARROzeght:
Omnes videmur nobis esse, belli, saperdae, festivi, quum simus copreae.
Dat is:
Wy schijnen fraey en wijs, en aerdigh aen ons zelven; Daer wy niet meer en zijn, als die den dreck uyt-delven.
Elck een meynt (ghelijck ARISTOPHANESspreeckt) dat hy wieroock vijst. Niemand en vaeght-er voor zijn eyghen deure: als of het daer altoos schoone ghenough waere. Er beduncket sich der beste han im korbe. De Poëten verzieren, dat een
waer-zeggher, ghenaemt TIRESIAS, voor-zeyde, dat NARCISSVS, een schoon jonghelingh, zoo langh leven zoude, als hy zijn
eyghen zelve niet zien en zouden. Maer hy on-bewist van het on-geluck, dat alreede over zijn hoofd hingh, het beeld van zijn aen-gezicht in een fonteyne ghezien hebbende, is daer over zoo hitsigh verlieft gheworden, dat hy eyndelick in zijn eyghen liefde versmeltende en verquijnende, in een bloeme verandert is, geheeten naer zijnen naem NARCISSVS; voort-kommende van een woord, dat dommigheyd en
on-gevoeligheyd beteeckent. Waer deur de gheleerde Fabel-meesters te kennen gegheven hebben, dat de mensche stocke-dom, en ghelijck van alle zinnen
uyt-gheschut wert, wanneer zijn ziele, door die smettelicke lucht, benevelt en dichte over-trocken wert. Eveleens (jae noch veel meer) ghelijck de dertele jongelinghen, die het eerste jeucksel van de prickelende vrouw-zieckte ghevoelen, wanneer zy haere heete tochten op een zekere maeght geworpen hebben, gheen vlecke noch rimpel in haer en zien, hoe-wel zy misschien gestelt mocht wezen, gelijck die van MARTIALISbeschreven wert: welcke hy zeght maer dry tanden gehad te hebben, en dry hayren; de borst gelijck een sprinck-haen; de zijde gelijck van een mier; het voor-hoofd vol rimpels, de mammen gelijck van een spinne-webbe; een stemme ghelijck van een vorsch; en den reuck van een bock.
Illuc praevertamur, amatorum quod amicae Turpia decipiunt caecum vitia: aut etiam ipsa haec Delectant, veluti Balbinum polypus Agnae.
Dit wilt de Venusijnsche Zangh-meester zeggen:
Gheen minnaer ziet de feyl, of vleck van zijn vriendinne: Of zoo hys' immers ziet, hy stelt daer op zijn minne, En schept daer in vermaeck: Balbijn, is, ziet, zoo heusch, Dat hy zich in de stank verheught van Agnas neus.
ATHENAEVSverhaelt, dat te Athenen en zeker man was, genaemt THRASYLAVS, die met zulck een on-zinnigheyd in-ghenomen was, dat hy vastelick gheloofde, dat alle de schepen, dien hy zagh in-kommen en uyt-vaeren, de zijne waeren: daerom hy oock ghemeenelick op de haven ghingh, de zelve tellende en hertellende, en verhaelde zijn vrienden de grootheyd van zijn ghewaende rijckdom, zich boven alle andere menschen gheluckigh achtende: tot dat eyndelick zijn broeder, uyt Sicilien weder-ghekeert zijnde, hem den Medecijn heeft bevolen en over-ghegeven. Waer door hy, ten laetsten, tot zijn voor-gaende ghezondheyd ghekommen zijnde, betuyghde menigh-mael, dat hy noyt ghenueghelicker, noch vernoughelicker gheleeft en hadde, als doen hy met die zin-dwaelinghe bevanghen was. Zoo zijn oock ghestelt die waen-wijze zelf-minnaers: die door een koortsige breyn-zieckte zich alles toe-draghen, wat haer maer slechts behaeght: haer zelven t'allen tijde, is het niet opentlick voor alle de weereld, ten minsten in haer herte prijzende, jae zelfs haer eygen zotheyd: van welcke ghezeyt wert, by den Apostel: Zoo yemant denckt, dat hy wat is, dewijle hy niet en is, die bedrieght hem zelven. Maer ware noch die eyghen-lof, zonder verminderinghe, en faem-roovinghe van zijn even-mensche, noch mochte die erghens en eenighzins gheleden werden: maer vele (dat meest te beklaghen is) schrouven en kerven deur eens anders eere en goede naem, om haer zelven eenen trap op te richten, waer van zy op een ander pissen, en spouwen mochten.
Wel, hoe dus? vermetel dier, Heel een wenne, gantsch een klier, Op-gheswollen van de ghist, Die uw ziele steeds bemist:
Die ghesteken met de pin Van verghiftigh eyghen-min, Op uw even-mensche smaelt, En met nijdigh spot verhaelt, Wat hy noyt en dacht, of deed, Of 't en was met knaghend' leed. Neen, ghezelle, bitter quant, Vol van trotsigh on-verstand, Ziet, dat ghy u zelven kent, En tot beter dinghen went, Eer ghy in een ander smaet, Dat uw eyghen ziel verraet.
Flughs dan, hier van haestigh wijck, En uw eyghen hof bekijck:
En op dat ghy ziet uw rom, Hangh uw twee-zack anders om.