Des mensches leven is een strijd, Die noyt als met den mensch' en slijt.
Een weddingh, en gestrijd: twee trecken even zeere, Aen een gedraeyde korst, zoo hart, als broos en teere. Een beeld, een wonder-beeld, van 't menschelick gheslacht, Verkeert, versteent, vervleescht, heel zonder geest, of kracht. Hier staen de boden Gods, daer staen des duyvels knechten: De mensche staet in 't mid, daerom sy stadigh vechten, Zoo werden wy gesleurt, getrocken, en gereckt; Tot dat wy eynd'lick zijn met duyster aerd' bedeckt.
Wt-legginghe.
Wat kander in ons gezichte, jae zelfs in eenighe van onze zinnen, voor-vallen, dat niet en soude konnen, van een zedigh herte, tot zedighe leeringhe getrocken werden? De Kraeckelinghen, of gelijck die andere noemen, Treckelinghen, hebben my, t'anderen tijde, de gelegentheyd van onze menschelicke natuere in my zelven af-gebeeldet. Het is een geback, gezuyvert van zemelen, bestaende alleenelick uyt gezifte blomme. De mensche insgelijcks, ten aenziene van het beste deel, daer van hy een mensche ghenoemt is, is uyt Gods gheest voort-gheblazen, en gelijck als van een hemelsche stoffe tsamen gekneden.
Sanctius his animal, mentisque capacius altae Deerat adhuc; & quod dominari in caetera posset, Natus homo est: sive hunc divino semine fecit Ille opifex rerum, mundi melioris origo. &c.
Naer dat, zeght de Heydensche Poeet, de werck-man aller dingen, en de oorsprongh des weerelds, de beesten geschapen hadde, ont-bracker noch een gedierte veel heyligher, en van hoogher begrijp, als de andere dieren: het welcke hy geschapen heeft van een Goddelick zaed, op dat het over de andere heerschen zoude. Het welcke zeer gelijckformigh is het ghene ons, in de eerste capittelen van de boucken onzer zaligheyd, wert voor-gedraghen. Ten anderen, gelijck de Kraeckelinghen niet recht-uyt gemaeckt, maer ghekrinckelt en ghedraeyt werden; zoo zijn wy, ellendighe tacken, naer dat de wortel verdorven was, zoo af-gekeert van den hemel, en naer der aerde neder-geboghen, dat de Apostel wel reden heeft gehadt, de natuerlicke mensche te noemen, een krom en verdraeyt gheslachte: en
wederom: die de Goddelicke schriften verdraeyen tot haer eyghen verderffenisse. De kraeckelinghen in den oven gheleght, werden daer niet anders als een harde korste, en werden zoo naer uyt-gedrooght, dat zy zeer lichtelick ghebroken en verbrijzelt werden: wy oock, in den oven dezes weerelds gheschoven zijnde, verkorsten en verelen zoo gantsch zeer, door de warmte van deze licht voor-by-gaende dinghen, dat wy gantsch zonder gevoelen, zonder oordeel en verstand zijn, in alles wat Goddelick is, en den hemel aen-raecken mochte. Het verstand des vleesches is een vyandschap teghen God; het en wert de wet Gods niet onderdanigh, het en can oock niet. Daer steken zeven, dat is, on-eyndelicke grouwelen in ons; die ons oock daeromme, van natuere, kinderen des toorns, en erfghenamen der verdoemenisse maecken.
AEtas parentum pejor avis, tulit Nos nequiores, mox daturos Progeniem vitiosiorem.
Ons' ouders quade eeuw heeft ons in 't licht ghespogen, Veel slimmer als zy zijn, en meer ter aerd ghebogen: En naer ons insghelijcks zal kommen een gheslacht, Jn allerhande quaed noch meer als wy versmacht.
Hierom staen wy oock zoo on-vast, en gelijck als op een slibberigh ijs, dat zoo ons de Heere niet gheduerigh de hand en biedet, dat wy telckens neder-storten, en den hals onzer zielen breken zouden. Want de Duyvel swiert gheduerigh aen onze zijden, en spert zijn schrickelick back-huys open, om ons als een brieschende leeuw te verscheuren. De spijze in onze maghe nederdalende, wert terstont van de natuerlicke hitte zoo bevochten, dat zy van ons niet en scheyt, voor dat zy in ons vleesch verandert is. Maer de booze gheest een-mael ter-deghen in ons ghevaren
de, en hout niet op, voor dat hy ons van alle weer-tuygh berooft hebbende, ons tot zijn aes, en voedssel der helle gemaeckt heeft. Doch aen d'ander zijde is de Gheest des Heeren met zijn heyr-legher rontom ons ghekampt, om zijn uyt-verkorene van alle swarigheyd te beschermen, en tot het eeuwigh bezit des hemels te behouden. Ondertusschen werden wy zoo menigh-mael van de Sathan vervoert, en van de weereld af-gheleydet, dat elckend' een, zelfs de alder-beste van ons, met reden wel magh uyt-roepen: Jck ellendigh mensche, wie zal my verlossen van dit lichaem des doods.
Wanneer, ô goede God, uyt deze duyster kreken, Vol doncker lucht en licht, uyt laeghen vol van list; Uyt openbaer bedrogh van al des weerelds streken, Die broos het licht der ziel benevelt en bemist,
Wanneer, ick zeggh' noch eens, wanneer zult ghy my haelen, En eysschen wederom in 't rijck vol rust en licht?
Wanneer zult ghy op my van boven neder-daelen, En weeren 't swarte kleed des doods van mijn gezicht? Als liefd' haer eyghen zelfs verghetingh zal vergheten, En al wat haer nu jaeght, zal wezen wegh-gejaeght; Gheen wil meer hebben zal te willen, of te weten Behaeghen aen haer zelf, die zich zo zeer mis-haeght.
Zoo spreeckt die groote IVLIVSin zijn eyghen taele, daer uyt ick dit over-gebracht hebbe:
Ex caligine tenebrosâ lucis opacae, Ex insidiosis latebris, dolis apertis, Ex fraudibus invisibilis, visibilisque Mundi, fragilis qui sepelit lumina mentis, Quando repetet me Deus ad quieta regna?
Quando ex oculis eximet atra vela mortis? Oblitusque suae amor oblivionis atrae Nollet velle placere sibi ipse displicenti.
'T is dan een dwaeze dulligheyd, wanneer ons de Heere de armen opent, om ons in zijn eeuwigh rijcke op te nemen, dat wy dan noch aerzelen, en met de Israeliten, naer de vleesch-potten dezes weerelds omme-zien.
Est exilium vita misella nostri caeli: Quo patria nos evocat ad pios penates. Optare pium est igitur haec solvere vincla: Mutareque pacificis servilia regna.
Dat is:
Ons leven vol ellend, dat rust noch lust kan vinden,
Js 's hemels ballinghschap, 't welck ons steeds roept, en bidt. 'T is dan een goede wensch, dees banden los te binden, En wiss'len dees ellend', met 's hemels rijck bezit.
Emblemata. XX.
Een oogh in 't zeyl, dat gheeft u heyl.
Een rinck van jonge lien, gevlochten by de handen, Daer-om een snellick loopt, om yemand flugs te panden: Elck-een die staet bevreest, en dickwils draeyt en went, Beducht, waer deze loop zal nemen haest een endt. De weereld is een rond, daer in wy menschen ringen; De duyvel leyt den band, om ons in 't net te bringen: Hy loopt, hy draeft, hy jaegt. elck-een sy op zijn wacht; Want die niet om en ziet, in 't lijden wert gebracht.
Wt-legghinghe.
Sy broeden Basiliskes eyeren uyt, en wercken spinne-webben, zeght de Propheet Iesaias; eet-men van haer eyeren, zoo moet-men sterven, vertreet-men 't
daer-en-teghen, zoo vaert daer een ader uyt. Men verhaelt, dat de eyeren van de serpenten van buyten wit, glat en schoone zijn: maer van binnen zoo verghiftigh, dat die-ze komt te breken, schielick van die fenijnige lucht wert aen-gheblazen, en dood ter aerden neder-valt. Hier by konnen zeer wel de wel-lusten en ghenuchten dezes weerelds vergheleken werden, die van ghesichte vriendelick en toe-lacchelick zijn, maer hebben van binnen verborghen een doodelick verghift, dat een yeghelick die-ze handelt, en door het ghebruyck, ghelijck in stucken breeckt, een eeuwigh verderf aen-brenghet. 'T is oock een gedierte, dat veel-tijds slaept, en een doodelicken slaep verweckt, den ghenen die daer van ghebeten werden. Alzoo oock die daer leven in de ydele vermaeckinghen dezes weerelds, ghelijck ghebeten zijnde van dat vervloeckte serpent, slaepen tot den middagh der zonden, etende, drinckende, en zich wentelende in de misput van alle dertelheyd en on-ghebondenheyd. En wie isser, diens leven van alle kanten niet bevochten en wert, om zijn voeten tot dezen rey te leenen.
Yvalligh leven, ah! deur-brant met vier en swevel, On-reyn, en zonder eer, verstijft in koud' en nevel: In een valsch vader-land, als een on-weerde weerd, Verbannen van u zelf, en van u zelf verteert. O dorck van alle quaed, ô gote van ellende! Ontrouwe, teghens u weer-spannigh zonder ende:
Slavinne van het quaed, een vuyle kuyl van slick, Den snellen als een vlam, den traghen als een strick. Een kerckers leckerny, een lock-aes veler wenschen;
Een schielick kamer-spel, een droom van droncke menschen: Gheen leven. Hoe? wilt ghy een leven zijn gheroemt, Die maer een wild ghediert', een beeste dient ghenoemt? Waerom bedrieght ghy my? waerom zijt ghy bedroghen? Gheen leven zijt ghy, neen, maer eer des levens loghen:
Een dood; neen, oock gheen dood: de dood, die maeckt ons vry; En ghy maeckt, dat elck-een de dood hier waerdigh zy.
Maer laet IVLIVSzijn beklagh, in zijn eyghen taele doen:
Ad vitam hanc.
Incerta, caduca, perusta ignibus furorum, Immunda, inhonesta, rigens horridis pruuiis, In falsa patria, hospes, & exul a te ipsa, Sentina malorum, miserabilis cloaca, Jnsida, rebellis tibi, serva pravitatis,
Tardis laqueus, subidis flamma, fossa caecis, Tu delitium carceris, & carceris illex, Desultoria fabula, somnium ebriosum: Non vita. Quid ausim fera te dicere vitam? Quid me hîc fallis inepta? quid & te ipsa ludis? Tu mors potius, mors potius vocanda. Nempe Non mors liberat: at facis esse morte dignos.
't En is niet om denken, wat subtijle netten datter voor ons leven uyt-ghespreyt werden: hoe gantsch zeer de Duyvel woedet, om ons den hemel te ontstelen, en deel-ghenooten der helle te maecken. Hy stelt ons op een hooghen bergh, en toont ons alle de Koninck-rijcken des weerelts, en haere heerlickheyd: hy
looft ons die alle te gheven, zoo wy hem maer aen en bidden. Maer wat ist? Carbones thesaurus erunt. Alle de schatten en zijn niet meer als kolen, die ons een weynigh tijds verwarmen; maer daer naer door haer gebruyck vergaende, ons niet anders als koude en droefheyd laeten. Maer 't is hier, zoo ergens elders, Schipper ziet toe!
Men ziet den Duyvel vier-schaer bannen, En daghen wat op aerden leeft:
Hy jaeght ter dood veel stercke mannen, Met d'helsche swepe, dien hy heeft.
De deze gaet zijn ziel verslinden, Deur 't swelgen van een koud vergift: En deze wert een proy der winden, Ghesmeten als een zeesche drift.
Die willen, met wraeck-gierigh' handen, Beprouven, of zy, deur den dood, Af-snijden mochten d'harde banden, Die haer verstricken in de nood.
Zoo haest en zijn die niet ghekomen Jn deze woeste weerelds zee;
Of werden stracks van hier ghenomen, Gheslacht als een twee-maendigh vee.
Als onze draed is af-ghesponnen, Mercurius ons schaduw' leyt,
Tot aen de kant, daer 't licht der zonnen Zijn stralen nimmers uyt en breyt.
De wegh is breed, 't is licht om zincken Naer 't swarte huys, daer 't meest al gaet:
Men houft te kloppen, of te klincken, De deur daer altoos open staet.
Hier is de moeyt' en 't werck geleghen, Te weder-roupen zijnen treed,
En dringhen naer des hemels weghen, Al-eer wy zijn een duyvels beet.
De Donderaer houdt, voor zijn poorte, Twee tonnen, daer hy steeds uyt-ghiet, Voor ons, in ons, naer ons' gheboorte, Het geen' ons vreughd brenght of verdriet.
Wat mensch en heeft het niet verdroten, Wanneer hy slechts maer heeft ghezien De dooze veel te vrough ontsloten, En dan de dinghen daer uyt vlien?
De hoop' alleen van allen dezen, Js hier gesteuyt in 's weerelds reck: Laet ons dan op ons' hoede wezen, Dat zy niet mede wegh en treck.