Dynamiek tussen praktijken van groene zelf governance en regimeniveau

In de drie praktijken van groene zelf-governance wordt duidelijk dat er veel dynamiek is tussen praktijken van groene zelf-governance en het regimeniveau. Het regime speelt in alle drie de voorbeelden een ‘enabling’ rol, wat blijkt uit de ruimte die zij creëren voor het ontstaan van de praktijk van groene zelf-governance door een beleidsbeslissing. Ook vervullen zij een ‘enabling’ rol gedurende het proces. Daarnaast is het niveau van regime dominant richting de praktijk van groene zelf-governance. Deze dominantie uit zich in verschillende intensiteit, in het geval van de praktijk rondom de kerngroep Samenwerking Elisabeth Groen kan gesproken worden van samen de kaders bepalen, en in de praktijken van De Ruige Hof en Stichting Marke Gorsselse Heide lijkt de invloed groter. Het verplichte herstelplan van DLG voor de Stichting Marke Gorsselse Heide is hier een

voorbeeld van. Ook zijn er invloeden vanuit landscape richting de praktijk van groene zelf-governance en richting regime. Denk bijvoorbeeld aan de invloed van economische ontwikkelingen en de

internationale en nationale cultuuromslag richting en bestuurlijke nadruk op lokale betrokkenheid en invloed van burgers, die zich bijvoorbeeld ook manifesteert op regimeniveau in nota’s als ‘De Doe- democratie’ (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, 2013) en de Rijksnatuurvisie “Natuurlijk Verder” (Ministerie van Economische Zaken, 2014). Hieronder wordt deze vorm van dynamiek per casus nader toegelicht.

Kerngroep Samenwerking Elisabeth Groen

De kerngroep Samenwerking Elisabeth Groen is beïnvloed vanuit eerdere praktijken en lijkt een resultaat van lijnen van burgerinitiatief (burgers de lead, en overheden eventueel betrokken) en burgerparticipatie (overheden de lead, en burgers worden betrokken) die samenkomen. Er is in deze praktijk van groene zelf-governance een nadruk op het gezamenlijk met elkaar optrekken van burger en overheid: er zijn veel praktijken van co-creatie ontstaan in Amersfoort waarbij burgers een gelijkwaardige partner zijn in de samenwerking met de overheid. Overigens bevinden deze zich niet allemaal op het gebied van natuur- en landschap, maar ook op andere gebieden, zoals duurzaamheid en energie. Jarenlang kreeg de ‘groene’ visie op het Elisabethterrein van Stichting

Heiligerbergerbeekdal maar moeilijk voet aan de grond. Als gevolg van verkiezingen en economische ontwikkelingen is er ruimte ontstaan voor een groene invulling en samenwerking met Stichting Heiligenbergerbeekdal.

Uiteindelijk is vanuit het regimeniveau (de gemeente) ruimte geboden voor het formuleren van de groene visie waar jarenlang allerlei andere visies (zoals woningbouw, sportvoorziening) dan de groene visie de boventoon voerden. Enerzijds kan gezegd worden dat het procesdiscours (co-creatie van overheid en burgers) zeer aanwezig is op het regimeniveau in Amersfoort en in die zin er mogelijk wezenlijke invloed is uitgeoefend door de praktijk van groene zelf-governance. Anderzijds zijn er echter eerdere en aanverwante praktijken en ook ontwikkelingen vanuit het landscapeniveau die daar een rol in hebben gespeeld. Waar het inhoudelijke discours (de groene visie op het Elisabethterrein) wellicht minder fundamenteel doorwerkt op regimeniveau, is de invloed wel directer. Als lid van de praktijk van groene zelf-governance is de groene visie van de kerngroep dus ook de visie van de gemeente.

Stichting Marke Gorsselse Heide

De praktijk van groene zelf-governance van de Stichting Marke Gorsselse Heide is in eerste instantie ontstaan door de ruimte die was ontstaan door een beleidsbeslissing op rijksniveau, namelijk het verkopen van militaire gronden. Het PrOMT-proces en zeker ook de ontwikkeling rondom de Gorsselse Heide hebben het proces van gelijkberechtiging in een versnelling gebracht. Uiteindelijk heeft dat ertoe geleid dat provincies zijn gestopt met het ‘doorleveren’ van gronden aan TBO’s en worden individuele particulieren en particuliere stichtingen nu in staat gesteld om natuurgrond aan te kopen. Enerzijds is dus de mogelijkheid ontstaan doordat op het regimeniveau ruimte ontstond voor de plannen van initiatiefnemers in deze casus. Anderzijds is het regimeniveau dominant, zoals blijkt uit een door DLG opgesteld natuur- en beheerplan wat één-op-één moest worden overgenomen. Ook in de uitvoering van de plannen is het regimeniveau erg bepalend voor de voortgang: subsidies laten op zich wachten en vertragen daarmee de voortgang. De gemeente was in eerste instantie voorstander van een andere partij, maar heeft bij het bod toch een steunbetuigingsbrief voor Marke Gorsselse Heide geschreven. Tevens heeft de gemeente een aantal belangrijke randvoorwaarden ingelost om het project tot uitvoer te kunnen brengen zoals het verlenen van vergunningen en wijzigingen in het bestemmingsplan en hebben zij een bedrag beschikbaar gesteld.

Natuurvereniging de Ruige Hof

Het ontstaan van De Ruige Hof hangt samen met het besluit om de Rijksweg 3 te schrappen. Behalve dat de eerste gebieden die de Ruige Hof beheerde als het ware ‘mogelijk zijn gemaakt’ door een beslissing op regimeniveau, zijn er later verschillende bedreigingen langsgekomen vanuit het

regimeniveau. Denk daarbij aan de plannen voor een verbindingsweg tussen de A6 en A9 en plannen voor woningbouw vanuit de gemeente. Klarenbeek en De Riethoek hebben geen formele beschermde status en er zijn ook stemmen dat De Ruige Hof nu na een kleine 3 decennia wel recht hebben op een beter gemeentelijk beleid voor hun gebieden. Ook in praktische zin is er afhankelijkheid in de relatie

82 |

met bestuurlijke actoren. De plichten die samenhangen met de pachtovereenkomst en het voorschrijven van de wijze van waterbeheer door Waternet zijn daar duidelijke voorbeelden van. Alhoewel De Ruige Hof het belangrijk vindt om te investeren in relaties, lijkt dit moeizaam te verlopen. De bestuurlijke reorganisatie van de gemeente Amsterdam is daarbij van invloed. Het beleid in

Amsterdam lijkt zich in de loop der tijd meer te richten op het omgaan met burgerinitiatieven. Zo is er onlangs een potje geld gereserveerd voor nieuwe groene burgerinitiatieven. Maar De Ruige Hof plukt daar vooralsnog niet de vruchten van: projectsubsidies die zij eerder ontvingen zijn de laatste jaren afgelopen. De recente economische crisis, een verandering op landscapeniveau, is van invloed, met name in hoe het doorsijpelt op regimeniveau: inkomsten uit subsidie en sponsoring liepen terug. Als gevolg daarvan moest De Ruige Hof bezuinigen. De laatste jaren zijn ze daarom op zoek gegaan naar nieuwe vormen van financiering.

Er lijkt kortom sprake van olievlekwerking richting regimeniveau, maar met mate en ook met

verschillende intensiteit door de jaren heen. De invloed vanuit het regime richting de praktijk van zelf- governance lijkt meer aanwezig: enerzijds is dat zichtbaar in het mogelijk maken van de praktijk van