Discussie

Hoewel dit onderzoek een aantal nieuwe bevindingen heeft opgeleverd, zijn er ook een aantal vragen onbeantwoord gebleven. Ten eerste is het nog steeds onduidelijk hoe en wanneer iemand van een sceptici naar een gelover verandert, en of dit proces zo abrupt en „zwart-wit‟ is als het klinkt. Dit is wel getracht, maar de statistische methoden ontbreken om dit op een methodologisch correcte manier te analyseren. De pogingen hiertoe zijn gedaan, zijn voor de geïnteresseerde lezer in bijlage 4 weergegeven.

Ten tweede zou het een duidelijker beeld opleveren wanneer niet alleen naar sociale anomie en epistemologische onzekerheid gevraagd zou zijn, maar meer uitgebreide en beter onderbouwde indicatoren zouden zijn gebruikt van vervreemding, verschillende vormen van anomie (politieke, sociale, et cetera.), een meer uitgebreide indicator voor epistemologische onzekerheid, een indicator voor ontologische onzekerheid, en daarnaast een indicator voor maatschappelijk en/of politiek onbehagen. Een mogelijk conceptuele tekortkoming van deze scriptie is namelijk dat de items die sociale anomie en postmoderne onzekerheid trachtten te meten, in sommige gevallen ook gezien kunnen worden als vervreemding. Het is lastig om deze concepten zo te operationaliseren dat ze goed te onderscheiden zijn, maar in vervolgonderzoek zou dit in ieder geval meer aandacht verdienen.

Ten derde is het onduidelijk wat het sterke verband tussen postmoderne onzekerheid en geloof in complottheorieën bij gelovers nu eigenlijk betekent, aangezien de richting van de causaliteit van dit verband niet zeker is. Hoewel dit probleem veel voorkomt bij statistisch onderzoek en in zekere zin inherent is aan de onderzoeksmethode, zijn er in dit geval theoretische redenen om aan te nemen dat de causale richting van het verband beide kanten op kan gaan. Postmoderne onzekerheid kan geloof in complottheorieën versterken, maar als men in complottheorieën gelooft, is de kans ook groot dat men juist door het geloven in complottheorieën minder vertrouwen krijgen in de overheid en andere instituties als de wetenschap, de georganiseerde religie, en de media. Deze instituties zijn volgens het complotnarratief immers geïnfiltreerd door de samenzwerende groep. Het is daarom niet duidelijk of postmoderne onzekerheid geloof in complottheorieën veroorzaakt of dat het omgekeerd is, of, zoals

62 waarschijnlijk het geval zal zijn, er sprake is van beide. Vervolgonderzoek dat gebruik maakt van longitudinale data zou hier wellicht uitsluitsel over kunnen geven.

Ten slotte zitten er in de steekproef amper mensen van Joodse afkomst, wat het onmogelijk maakte om te onderzoeken of Joodse respondenten vaker met de anti-islamitische complotstelling instemmen, net zoals de Islamitische respondenten in deze steekproef vaker met antisemitische complotstellingen instemden. Het is niet de bedoeling om één etnisch-religieuze groep - in dit geval Moslims - uit te zonderen, maar om aan te tonen dat animositeit tussen twee volkeren een belangrijke oorzaak van geloof in complottheorieën kan zijn, los van andere verklarende variabelen zoals postmoderne onzekerheid en sociale anomie. Vervolgonderzoek zou hier verheldering over kunnen geven door specifiek Joodse en Islamitische respondenten te werven, of door een dermate grote representatieve steekproef te genereren waar er genoeg respondenten van elk geloof zijn om dergelijke analyses mogelijk te maken.

63

Literatuurlijst

Abalakina-Paap, M., Stephan, W., Craig, T., & Gregory, W.L. (1999) Beliefs in Conspiracies.

Political Psychology, 20, 637-647.

Aupers, S. (2012). „Trust No One‟: Modernization, Paranoia and Conspiracy Culture. European

Journal of Communication, 27(1), 22-34.

Bale, J. M. (2007). Political Paranoia v. Political Realism: On Distinguishing between Bogus Conspiracy Theories and Genuine Conspirational Politics. Patterns of Prejudice, 41(1), 45-60.

Barkun, M. (2003). A Culture of Conspiracy: Apocalyptic Visions in Contemporary America. Los Angeles: University of California Press.

Bollen, K., & Lennox, R. (1991). Conventional Wisdom on Measurement: A Structural Equation Perspective. Psychological Bulletin, 110(2), 305-314.

Brotherton, R., Christopher, C. C., & Pickering, A. D. (2013). Measuring Belief in Conspiracy Theories: The Generic Conspiracist Beliefs Scale. Frontiers in Psychology, 4(279). 1-15.

Brotherton, R., & Eser, S. (2015). Bored to Fears: Boredom Proneness, Paranoia, and Conspiracy Theories. Personality and Individual Differences, 80, 1-5.

Butler, L. D., Koopman, C., & Zimbardo, P. G. (1995). The Psychological Impact of Viewing the Film “JFK”: Emotions, and Political Behavioral Intentions. Political Psychology, 16(2), 237-257.

Byford, J. (2011). Conspiracy Theories – A Critical Introduction. London: Palgrave Macmillan. Clarke, S. (2002). Conspiracy Theories and Conspiracy Theorizing. Philosophies of the Social

Sciences, 32(2), 131-150.

Coltman, T., Devinney, T. M., Midgley, D. F., & Venaik, S. (2008). Formative Versus Reflective Measurement Models: Two Applications of Formative Measurement. Journal of Business Research,

61(12), 1250-1262.

Cubbit, G. (1989). Conspiracy Myths and Conspiracy Theories. Journal of the Anthropological

64 Crocker, J., Luhtanen, R., Broadnax, S., & Blaine, B. E. (1999). Belief in U.S. Government Conspiracies Against Blacks among Black and White College Students: Powerlessness or System Blame? Personality and Social Psychology Bulletin, 25 (8), 941-953.

Dean, J. (2001). Publicity‟s Secret. Political Theory, 29 (5), 624-650. Fischer, D. H. (1970). Historians' fallacies. New York: Harper & Row.

Franks, B., Bangerter, A., & Bauer, M. W. (2013). Conspiracy Theories as Quasi-Religious Mentality: an Integrated Account from Cognitive Science, Social Representations Theory, and Frame Theory.

Frontiers in Psychology, 3 (424).

Gentzkow, M., & Shapiro, J. M. (2004) Media, Education and Anti-Americanism in the Muslim World. Journal of Economic Perspectives, 18(3), 117-133.

Goertzel, T. (1994). Belief in Conspiracy Theories. Political Psychology, 15, 731-742.

Gray, M. (2008). Explaining Conspiracy Theories in Modern Arab Middle Eastern Political Discourse: Some Problems and Limitations of the Literature. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 17(2), 155-174.

Henseler, J., Ringle, C. M., & Sinkovics, R. R. (2009). The Use of Partial Least Squares Path Modeling in International Marketing. Advances of International Marketing, 20, 227-320.

Hilgartner, S., & Bosk, C.L. (1988). The Rise and Fall of Social Problems: A Public Arenas Model.

American Journal of Sociology, 94(1), 53-78.

Houtman, D., Aupers, S. & Achterberg, P. (2012). Alledaags Postmodernisme: de Gezagscrisis van de Hedendaagse Wetenschap. Beleidswetenschap Online, 1(1), 1-17.

Keeley, B. L. (1999). Of Conspiracy Theories. The Journal of Philosophy, 96 (3), 109-126. Knight, P. (2000). Conspiracy Culture: From Kennedy to X-Files. London: Routledge.

Nattrass, N. (2013). Understanding the Origins and Prevalence of AIDS Conspiracy Beliefs in the United States and South Africa. Sociology of Health & Illness, 35(1), 113-129.

Newheiser, A., Farias, M., & Tausch, N. (2011). The Functional Nature of Conspiracy Beliefs: Examining the Underpinnings of Belief in the Da Vinci Code Conspiracy. Personality and Individual

65 Park, C. L. (2010). Making Sense of the Meaning Literature: An Integrative Review of Meaning Making and Its Effects on Adjustment to Stressful Life Events. Psychologtical Bulletin, 136(2), 257- 301.

Pearlin, L. I., Menaghan, E. G., Lieberman, M. A., & Mullan, J. T. (1981). The Stress Process. Journal

of Health and Social Behaviour, 22, 337-356.

Raab, M. H., Ortlieb, S. A., Auer, N., Guthmann, K., & Carbon, C-C. (2013). Thirty Shades of Truth: Conspiracy Theories as Stories of Individuation, Not of Pathological Delusion. Frontiers in

Psychology, 4 (406).

Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ: Princeton University Press.

Simmons, W.P. & Parsons, S. (2005). Beliefs in Conspiracy Theories Among African Americans: A Comparison of Elites and Masses. Social Sciences Quarterly, 86(3), 582-598.

Streefkerk, M. (2012). Religie, Politiek, en de Europese Unie. [codebook].

Sunstein, C. R., & Vermeule, A. (2009). Conspiracy Theories: Causes and Cures. The Journal of

Political Philosophy, 17 (2), 202-227.

Swami, V. (2012). Social Psychological Origins of Conspiracy Theories: the Case of the Jewish Conspiracy Theory in Malaysia. Frontiers in Psychology, 3(280).

Swami, V., & Coles, R. (2010). The Truth is Out There: Belief in Conspiracy Theories. The

Psychologist, 23(7), 560-563.

Swami, V., Coles, R., Stieger, S., Pietschnig, J., Furnham, A., Rehim, S., & Voracek, M. (2011) Conspiracist Ideation in Britain and Austria: Evidence of a Monological Belief System and Associations between Individual Psychological Differences and Real-world and fictitious Conspiracy Theories. British Journal of Psychology, 102, 443-463.

Vilares, M. J., Almeida, M. H., & Coelho, P. S. (2009). Comparison of Likelihood and PLS Estimators for Structural Equation Modeling: A Simulation with Customar Satisfaction Data. In Vinzi, V. E., Chin, W. W., Henseler, J., & Wang, H. (Eds), Handbook of Partial Least Squares (pp. 289-306). Berlin: Springer.

66

Internetbronnen

Nodisinfo. (2015). French Islamophobes Fake Attack on Newspaper – Total Hoax. Op 26 juni 2015 ontleend aan http://nodisinfo.com/french-islamophobes-fake-attack-newspaper-total-hoax-2/

Quest. (2015). Ruim 40 procent gelooft: de overheid volgt stiekem alles wat we op internet doen. Op 2 juni 2015 ontleend aan http://www.quest.nl/artikel/ruim-40-procent-gelooft-de-overheid-volgt-

stiekem-alles-wat-we-op-internet-doen

Rudmin, F. (2003). Conspiracy Theory as Naïve Deconstructionist History. Op 23 juli 2015 ontleend aan http://www.newdemocracyworld.org/old/conspiracy.htm

WorldPublicOpinion.Org. (2008). International Poll: No Consensus On Who Was Behind 9/11. Op 2 juni 2015 ontleend aan

67