Discretionaire bevoegdheid in indicatiestelling

Sommige sociaal werkers proberen het beleid binnen het eigen werkproces naar hun hand te zetten. Dit gebeurt door het maken van uitzonderingen waarin zij cliënten boven de regels stel- len. Manieren om dit te doen zijn creatief registreren, zodat het lijkt of de sociaal werker mee- gaat met het beleid maar dit in de praktijk niet doet, of wel correct registreren en toch individu- ele begeleiding blijven doen bijvoorbeeld.

'Nou ja, kijk, als ik je natuurlijk niet in het ene systeem zet en wel in het andere systeem… Ja, als dat er natuurlijk heel veel worden, word je daar natuurlijk op aangesproken. Be- leidsmatig zou dat eigenlijk op een gegeven moment niet meer kunnen. We zijn nu nog heel ambivalent aan het registreren’ (R14).

Creatief registreren is een discretionaire methode die op meerdere manieren binnen de regi- stratie kan plaatsvinden (Tummers et al. 2009; Lipsky 2010), deze worden hieronder stapsge- wijs behandeld.

‘Wij zijn degene die een indicatie gaat aanvragen, wij zijn de eerste stap. Doordat we die

stap niet inzetten, komt het niet bij de gemeente. Doordat je daar in gelooft, daarmee in- stemt, wordt het in behandeling genomen. Dat is jouw beslissing daarin. Daar ben jij ver- antwoordelijk voor. Dat is een verantwoording die wij eerst niet hadden'(R4).

Expliciet vertellen sociaal werkers dat indicaties als licht intensieve dagbesteding een echte beslissing zijn. Over de andere indicaties beslist de MO-zaak. Impliciet vertellen zij echter, zoals bovenstaand citaat aangeeft, dat zij een beslissende rol hebben in het indicatie proces. Nemen zij de aanvraag serieus, of raden zij deze af? Hoe formuleren zij de situatie?

‘Ik zit niet aan de echte knop van het geld. Dus uiteindelijk moet de MO-zaak beslissen, maar die moeten wel een beetje kunnen varen op mijn verhaal’ (R3).

43

Echter hebben de meesten niet helemaal duidelijk wat de consequenties zijn van de manier waarop zij registreren, omdat de meeste indicatie aanvragen nog niet terug zijn gekomen van de MO-zaak. Discretionaire bevoegdheid betekent minder als men de consequenties van zijn daden niet kent (Tummers et al. 2009; Lipsky 2010). Maar de sociaal werkers weten wel dat als zij een zelfredzaamheidsmatrix lager invullen dan de situatie van de cliënt is, zij zekerder zijn van de toekenning van een indicatie door de MO-zaak. Hier zit een groot deel van hun discretionaire bevoegdheid (Tummers et al. 2009; Lipsky 2010).

‘Dan ga ik hem niet omhoog invullen, dan vul ik hem eerder te slecht in. Maar voor mijn ge- voel heb ik die nog redelijk eerlijk ingevuld. Maar ik weet dat als ik invul dat hij een hele- boel dingen zelf kan, dan krijgt hij geen indicatie. Maar ik heb niet gefraudeerd of zo. Maar ik kan me wel voorstellen dat wanneer je twijfelt je het toch wel wat naar beneden invult' (R6).

Al heeft de cliënt het recht om een indicatie aan te vragen, dit loopt nogal eens anders. Het is namelijk de taak van de sociaal werker om de cliënt te wijzen op zijn netwerk of zorg in natura te hanteren als oplossing voor zijn probleem. Dit beïnvloedt het 'recht' van de cliënt op het aan- vragen van een indicatie. Ook is er dus, als de indicatie daadwerkelijk wordt gesteld, de manier waarop hij wordt ingevuld. Dit kan dus een zelfredzaamheidsmatrix lager, maar ook hoger, in- vullen zijn. Het kan echter ook een zo neutraal mogelijk ingevulde zelfredzaamheidsmatrix be- treffen die met de druk op een knop plots minder neutraal wordt:

'Ik ben een schakelstuk ertussen. Ja, dat is t idee van een keukentafelgesprek, je hebt ook namelijk dat je kan aangeven als iemand zegt: ik wil 30 uur dit of ik wil compleet vertroe- teld worden met voetmassage etc...Je kan t gewoon invullen, maar dan ook invullen dat de persoon het wil zonder mijn goedkeuring. Ik heb daar een apart knopje voor. Dat je zegt: deze persoon wil t allemaal aanvragen, maar ik vind t geen goed idee'(R5).

Creatief registreren wordt ook ingezet om de cliënten die tussen wal en schip vallen toch te hel- pen. Na vijf gesprekken moet de sociaal werker het traject met de cliënt afsluiten. Maar als de cliënt volgens de professionele visie van de sociaal werker nog niet 'klaar' is en deze niet in een langdurige hulpverlening kan worden geplaatst vanwege de inkrimping hiervan, dan is creatief registreren een methode om de cliënt toch hulp te bieden.

'We hebben natuurlijk nu van het moet zo kort mogelijk. En vijf gesprekken. En we hebben nog wel langdurig, maar dat zijn er niet veel. Maar goed, daar is nog wel wat speelruimte in. En die neem ik ook gewoon. Het is ook natuurlijk gewoon een registratie gebeuren. Op een gegeven moment heeft iemand al zijn trajecten gehad. Dan kan je nog wel eens iemand

44

ergens in een ander traject zetten, zodat je wel wat langer toch het kan verantwoorden in de registratie' (R14).

Het verlenen van maatwerk voorzieningen aan cliënten die tussen wal en schip lijken te vallen is geen geval van creatief registreren, maar wel een discretionaire manoeuvre te noemen (Tum- mers et al. 2009; Lipsky 2010). Slechts een paar keer kwam uit de interviews naar voren dat discretionaire manoeuvres werden gemaakt zonder creatief te registreren (Tummers et al. 2009; Lipsky 2010). Cliënten die niet in een groep kunnen, krijgen van de sociaal werker indivi- duele hulpverlening buiten de richtlijnen van beleid, gemeente en organisatie om (Rijksover- heid 2015). Het vasthouden aan eigen framing en feeling rules komt hier naar voren (Hoch- schild 2003), zonder de angst voor baanverlies.