De Indische buurt: betrokken buurtbewoners

Voor de WhatsApp-groepen geïnitieerd door de gemeente is er een brief, in het Nederlands, rondgegaan waarbij mensen zich konden opgeven. Daarnaast konden zij aangeven of zij ook interesse zouden hebben in het zijn van coördinator. Na de inschrijving bleek dat te veel mensen zich hiervoor hadden opgegeven. Toen de veiligheidscoördinator dit meldde haakten er gelijk een deel af, waardoor er een aantal overbleef. Na een gesprek met de veiligheidscoördinator en de politie over wat er van hen verwacht werd zijn deze officieel benoemd. Zij kregen de taak de WhatsApp-groep op te richten door middel van een e-mail waar mensen zich konden opgeven. Daarnaast moeten zij ervoor zorgen dat iedereen zich aan de regels houdt en moeten zij degene daarop aanspreken als zij dit niet doen. In het uiterste geval hebben zij de bevoegdheid iemand toegang te ontzeggen van de groep door ze te verwijderen. In WhatsApp is het namelijk zo dat iemand kan worden aangesteld als ‘beheerder’. Alleen deze persoon heeft de mogelijkheid mensen toe te voegen, te verwijderen of een tweede beheerder aan te wijzen die over dezelfde mogelijkheden beschikt.

De motivatie van de coördinatoren ligt vooral bij het iets willen doen voor de buurt, iets wat al eerder naar voren is gekomen, het nieuwsgierig zijn naar wat er gebeurt in de buurt en voor een aantal van de coördinatoren ligt dit initiatief in lijn met hun werk in het bewaren van de openbare orde en beveiliging. De coördinator van het Sumatraplantsoen, een vrouw van 40 jaar, hoogopgeleid en alleenstaand zegt bijvoorbeeld:

‘’[...], omdat ik toen net hier woonde en het is toch wel een manier om betrokkenheid te tonen, en ook wel een beetje vanuit mijn werk. Ik ben sowieso wel met veiligheid bezig, dus ik vond het interessant om na te denken over mijn eigen buurtje.’’

Om weer te geven welk type bewoner participeert in deze groepen wordt vooral gekeken vanuit het oogpunt van de coördinatoren aangezien er niet met bewoners gesproken is die niet tevens coördinator zijn. In het onderzoek wordt ervan uitgegaan dat zowel de veiligheidscoördinator en de coördinatoren van elke groep overzicht hebben op wie er deelneemt in de groep.

In principe hebben alle bewoners van 18 jaar of ouder wonend in de gebieden rondom de vier pleinen toegang tot de app-groepen, maar wat de veiligheidscoördinator meteen opviel tijdens de eerste bijeenkomst was dat het gezelschap erg ‘wit’ was. Iets wat niet representatief is voor de wijk aangezien meer dan de helft van de bevolking een niet-Westerse achtergrond heeft (OIS, 2017). Ook zijn de participerende mensen vooral hoogopgeleid, terwijl de cijfers aangeven dat tweederde van de wijk dit niet is (OIS, 2017). Dat het type mens dat zich aanmeldt

voor de app-groepen vooral blank en hoogopgeleid is wordt ook erkend door de coördinatoren van het Ambonplein, het Sumatraplantsoen en het Timorplein. De coördinator van het Makassarplein zou het misschien zelfs een ‘blanke hobby’ noemen. Ondanks dat er overwegend blanke bewoners participeren, is er ook een aantal deelnemers met een niet- Nederlandse achtergrond zoals de coördinator van het Timorplein, al is het moeilijk te zeggen hoeveel precies. In WhatsApp kun je ervoor kiezen om je profielfoto in te stellen als beschikbaar voor iedereen of niet. Aan de hand van deze foto’s kan er bij een aantal worden afgeleid dat zij geen Nederlandse achtergrond hebben. Ook is van sommige aan de naam te zien als zij een keer een bericht hebben gestuurd in de app. Is er nog geen bericht gestuurd dan is er geen naam te zien. Hierdoor wordt het moeilijk te analyseren hoeveel mensen een andere achtergrond hebben en dit in precieze cijfers uit te drukken. Ook heeft de veiligheidscoördinator geen lijst met namen en kennen de coördinatoren de mensen niet persoonlijk, de meeste alleen de mede-coördinator(en), waardoor zij niet precies kunnen aangeven wie er deelneemt, alleen een gevoel kunnen uitspreken. Wel is het duidelijk dat deze in de minderheid zijn. Dit blijkt onder andere uit de volgende quote:

‘’En of dat op die manier terug te vinden is, moeten we even kijken naar degene die hun WhatsApp foto openbaar hebben staan. Ik denk dat het over het algemeen wel hetzelfde type is die bezorgd is of zoiets voor de buurt wil doen. Ik zie een paar mensen met een WhatsApp foto met volgens mij een migratieachtergrond, maar ik denk niet dat dat een afspiegeling is voor de mensen in mijn buurt. [...] Oh, hier is wel iemand met een migratieachtergrond, maar het zijn er niet heel veel (Coördinator Ambonplein, 24 jaar, sociale huur, hoogopgeleid).’’

Uit de interviews blijkt dat naast afkomst het vooral bewoners tussen de 30 en 40 jaar zijn die participeren. Een aantal bewoners is jonger dan 30, waarvan een enkeling student. Studenten hebben over het algemeen niet zozeer de behoefte zich aan te melden, omdat zij meestal niet lang in de buurt blijven wonen, datzelfde geldt volgens de coördinator van het Timorplein voor expats. Hij noemt deze mensen ‘voorbijgangers’. Gebaseerd op de woonduur van de coördinatoren geldt dat zij over het algemeen een minimale woonduur van 2 jaar hebben en alle woningtypen bij hen zijn vertegenwoordigd, zoals te zien was in tabel 3. Of dit ook geldt voor de overige deelnemers is onduidelijk. Over het type bewoner dat meedoet in dit initiatief is het wel duidelijk dat dit het type bewoner is ‘die zich geprikkeld voelt om destijds bij de gemeente langs te gaan voor de bijeenkomst’ (coördinator Makassarplein) of ‘het stereotype bezorgde burger’ is (coördinator Ambonplein). Dit betekent dat de mensen die participeren in de app-groepen vaak betrokken zijn of willen zijn bij de buurt. Wat de coördinatoren zeggen over de leeftijd van de bewoners wordt hieronder schematisch weergegeven.

Coördinator Leeftijd deelnemers

Ambonplein ‘Ik zie hier een aantal ouderen, redelijk middelbare leeftijd en de rest weet ik niet.’ ‘Een beetje middelbaar, beetje tussen de 30 en de 40.’

Sumatraplantsoen ‘Ik zie geen leeftijd, maar nee niet heel oud.’ ‘Het waren vooral de autochtone, relatief jong, maar zeker niet heel veel oude mensen.’

‘Zoiets, tussen de 30-40.’

Makassarplein ‘Veel jonge mensen als ik het zo zie, veel jonge ouders.’

Timorplein ‘De mensen in de app zijn doorsnee blanke Nederlanders over het algemeen, rond de 35 jaar.’

Tabel 4: Quotes leeftijd deelnemers app-groepen opgericht door de gemeente.

Naast het deelnemen van bewoners kwam er ook in een aantal interviews naar voren dat het voor sommige groepen interessant zou zijn om lokale bedrijven of buurtinitiatieven toe te voegen. De coördinator van het Makassarplein zegt daarover het volgende:

‘’Ja, oh trouwens! Ik heb wel een hele goede band met de fietsenmaker hier aan de overkant en dat is een Turk! Nou hier! Topgasten zijn dat! Die moet ik eigenlijk in de app stoppen. Dat was ik van plan destijds, maar nooit gedaan. Ik ga ze een uitnodiging sturen. Dat zijn toch mensen die hier de hele dag zijn en dingen kunnen zien.’’

De coördinator van het Makassarplein had hier al eerder aan gedacht en ook besproken met de veiligheidscoördinator. In principe is er niks op tegen om lokale bedrijven toe te voegen aan de app, en dit zou ook een goede uitbreiding zijn aangezien deze bedrijven toezicht kunnen houden wanneer de bewoners en coördinatoren aan het werk zijn of slapen. Zo zou de fietsenwinkel aan het Makassarplein graag worden toegevoegd aan de app-groep aangezien zij vroeg beginnen en ‘soms kwajongens de buurt zien treiteren’. Ook het toevoegen van de straatcoaches werd door meerdere coördinatoren als een goed idee gezien. Aangezien dit door meerdere coördinatoren werd voorgesteld is er contact gezocht met deze organisatie. De coördinator Facilitaire en Juridische zaken van Stichting Aanpak Overlast Amsterdam, waaronder de straatcoaches vallen, geeft echter aan dat dit niet mogelijk, omdat de straatcoaches wel een smartphone gebruiken voor hun werk, maar hierop beperkte mogelijkheden zitten. WhatsApp is momenteel niet mogelijk en voorlopig ook nog niet wenselijk en kunnen daarom niet meewerken aan dit idee. Wel zijn zij altijd bereikbaar tussen 09.00 en 01.00 mocht er overlast plaatsvinden. Je kunt ze dus wel bellen mocht er overlast zijn, WhatsAppen blijft vooralsnog onmogelijk. Waarom WhatsApp vooralsnog als onwenselijk wordt gezien wordt niet verder op ingegaan. De straatcoaches kunnen dus niet worden toegevoegd aan de WhatsApp-groepen.

Naast de vier grote groepen geïnitieerd door de gemeente is er tijdens het onderzoek het bestaan vernomen van een WhatsApp-groep opgericht door bewoners, de Madurastraat-app. In de app zitten vooral bewoners met een koopwoning en de oprichtster geeft aan dat deze bewoners over het algemeen ook actiever zijn in de buurt. Hoewel de bewoners met een koopwoning actiever participeren is de app voor iedereen uit de straat toegankelijk, mits je van het bestaan af weet. Zij hebben ook een Facebook-groep, die de meeste mensen wel weten te vinden, waarna hen ook geattendeerd wordt op deelname aan de app-groep. Wel merkt ze dat sommige bewoners er niet in zitten, omdat ze de Nederlandse taal niet beheersen. Gegeven het vorige is het wel opvallend dat er een aantal expats uit Amerika of Canada deelnemen die berichten lezen in het Nederlands en antwoorden in het Engels. Verder is de oprichtster zelf van Antilliaanse afkomst, een buurman, die overigens ook coördinator is van de Timorplein-groep, heeft een Servische afkomst en de overige bewoners zijn Nederlands. In de app zitten nu zo’n 15 deelnemers waarvan de oudste 50 is en het merendeel 20-ers of 30-ers.

De gemeente speelde geen rol in de app. De politie kreeg wel met de app te maken. De politie was geen onderdeel van de app, maar de hulp van de wijkagent werd wel ingeschakeld. Deze probeerden samen met collega’s de fietsendief in de val te lokken met lokfietsen, maar de man was de politie steeds te slim af. Uiteindelijk hebben ze via de woningcorporatie de man eruit kunnen zetten. De oprichtster is erg te spreken over het optreden van de politie en de relatie met de wijkagent.