Indorock; het begin 1955-1956
Met de komst van de ‘repatrianten’, de Indische Nederlanders en de Molukkers in de jaren vijftig ontstond in dezelfde tijd de Indorock. Steeds meer Indische en Molukse jongens gingen rond 1955-1956 bandjes oprichten met als repertoire rock-’n-roll.170 Indorock bandjes bestonden bijna altijd alleen uit jongens, vaak famillieleden met zo nu en dan een vriendje van school. Daarnaast werden meisjes zelden in het muzikale gebeuren betrokken.171 Den Haag kan gezien worden als de bakermat van de Indorock, hier werden in 1956 de eerste Indorock bandjes opgericht en begonnen de optredens.172 Dit begon beter te lopen in 1957, met als hoogtepunt de zomer van 1958. In 1957/1958 werd de Indorock bands steeds meer gevraagd om te spelen voor gemengd publiek op schoolfeesten en discotheken. Hierdoor kwam er een einde aan het isolerende karakter van het spelen binnen de eigen gemeenschap. Zoals al eerder naar voren kwam was dit dezelfde periode (lente 1958) waarin de meeste rellen plaats vonden tussen Nederlandse en Indische jongeren. De Indische jongeren gingen steeds meer deel uit maken van de jongerenscene en dit zorgde voor confrontaties. Er werd een publieke verzoening georganiseerd voor de Indische en Nederlandse jeugd op het politiebureau van Den Haag in hetzelfde jaar.173
De rol van Pasar Malams voor het succes van Indorock
De Nederlanders raakten steeds meer gewend aan de nieuwkomers en gingen de Indische cultuur steeds meer waarderen. Dit blijkt uit het succes van de Pasar Malams. Deze ontstonden in dezelfde periode. Dit werd een belangrijk podium voor Indorock bands. Hier konden zij hun muzikale talent tonen aan een gemengd publiek van alle leeftijden. De eerste grote pasar malams, de Indische culturele manifestatie vond plaats in Den Haag in 1959. Dit was op 3,4 en 5 juli 1959, de Pasar Malam Tong Tong werd gehouden in het gebouw de Dierentuin in Den Haag. 174 Het was een initiatief van journalist en schrijver Jan Boon. Hij wijdde zijn gehele carrière en leven aan het behouden van de Indische cultuur. Tjalie
170
Mutsaers, Rockin’Ramona, 41. 171
Mutsaers; Indorock; an early Eurorock style, 309. 172
Ibidem. 173
Ibidem, 310. 174
Robinson was zeer begaan met zijn Indische gemeenschap en wilde de Indische muzikale cultuur stimuleren. Dit deed hij door aandacht te schenken aan Indorockbands in het tijdschrift Tong Tong (voorheen De Brug opgericht in 1948, naamsverandering sinds 1958175). Ook bood hij een podium op de Pasar Malam Tong Tong voor Indorock acts als The Tielman Brothers. Daarnaast door de opbrengst van de Pasar Malam te besteden aan de aanschaf van muziekinstrumenten voor ‘gerepatrieerden’ die hiervoor de middelen niet hadden.176.
The Tielman Brothers; een geschiedenis
De meest succesvolle Indorock band in de jaren vijftig en zestig waren The Tielman Brothers. De Tielman Brothers kwamen oorspronkelijk van Timor. The Tielman Brothers bestonden uit de vier broers Ponthon, Reggy, Loulou en de charismatische leadzanger Andy. Zij hadden ook al enig succes gehad in Indonesië als kindsterretjes met hun groep getiteld The Timor Rhythm Brothers (later The Tielman Brothers genaamd).177 In 1947 toerde zij door Indonesië samen met zusje Jane en vader en moeder Tielman.178 Het repertoire bestond destijds uit Indonesische volksliedjes.Maar vader Herman Tielman had besloten dat zijn kinderen meer toekomst hadden op het gebied van werk, muziek en studie in Nederland.179 In 1957 vertrokken zij naar Nederland en vestigden zich in Breda.180 De echte doorbraak van The Tielman Brothers kwam tijdens de Wereldtentoonstelling in de zomer van 1958 in Brussel. In het boek Een muziekgeschiedenis der Nederlanden; Van Hawaiian tot Indorock wordt een beeld geschetst door Lutgard Mutsaers van de manier waarop The Tielman Brothers werden gepresenteerd in de Hawaiian Village;
“Op de Wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel pronkte Nederland met een exotisch entertainmentpaviljoen, waar de sfeer van de in 1949 teloorgegane kolonie Indië werd opgeroepen met echte palmbomen en een kleurrijke achterdoek met natuurtaferelen.”181
175
Willems, Uit Indië geboren, 199. 176
Grijp, Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, 681. 177
Ibidem, 675. 178
‘The Tielman Brothers meer in Holland’, Tong Tong 11 (1965) 15.www.moesson.nl 179
www.indorock.pmouse.nl 180
Mutsaers, Indorock; an early Eurorock style, 310. 181
The Tielman Brothers tijdens een optreden in 1959 182.
The Tielman Brothers waren ingehuurd om tijdens de pauzes te spelen van de hoofdacts; bekende muzikanten met een Hawaiian repertoire.183 Hawaiian muziek was in de jaren veertig en vijftig zeer populair tot 1956 toen de rock & roll de wereld in zijn greep kreeg.184 The Tielman Brothers werden een ongekend succes op het podium van de Hawaiian Village. Het optreden in de Hawaiian Village kan gezien worden als een vorm van exotisme. Desondanks hebben The Tielman Brothers destijds dit aanbod aangenomen. Zij hadden dus geen problemen hun Indische achtergrond, het zogenaamde ‘anders zijn’ te gebruiken voor commerciële doeleinden.
The Tielman Brothers stonden erom bekend dat zij als eerste Nederlandse Indorock band een enorme rock & roll show van hun optredens maakte. Deze showelementen waren in de eerste plaats ‘per ongeluk’ een onderdeel geworden van hun act, in het begin hadden zij namelijk nog niet genoeg liedjes om de tijd te vullen, dus werden er solo’s en acrobatische stunts toegevoegd.185 Verder in hun carrière zouden zij bekend staan om de showelementen en werden deze uitgewerkt tot een unieke rock & roll show die door niemand werd geëvenaard met stunts als het gooien van gitaren naar elkaar, gitaar spelen op de rug, boven hun hoofd en
182
www.indorock.pmouse.nl 183
Mutsaers, Indorock; an early Eurorock style, 310. 184
Grijp, Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, 675. 185
op de kop, met hun voeten en tanden.186 Tijdens de Wereldtentoonstelling maakten The Tielman Brothers hun eerste single getiteld Rock little baby of mine, dit was de eerste Nederlandse rock & roll plaat.187 The Tielman Brothers waren bij de Indorockbands enigszins uniek, zij gaven namelijk wel eigen geschreven nummers uit, Rock little baby of mine is er daar een van.188
Het eerste televisieoptreden van The Tielman Brothers volgde op 23 januari 1960 in AVRO’s Weekendshow van Mies Bouwman.189 Zij introduceerde zij het optreden van The Tielman Brothers als “een stelletje apen uit het oerwoud.” 190 In welke context zij dit precies bedoelde was niet precies duidelijk, maar politiek correct was het niet. Popjournalist Jan van der Plas omschrijft het optreden als volgt: ‘Een geniaal, door Nederland totaal niet begrepen optreden.’ 191 Het was duidelijk dat The Tielman Brothers hun tijd ver vooruit waren. In een videointerview uit 2008 met de Nederlandse media kijkt Andy Tielman terug op de manier waarop hun muziek werd ontvangen door de Nederlandse media:
Popjournalist: ‘Voor u was er helemaal geen popmuziek geen Nederlandse popmuziek. Maar waar werd u dan door beïnvloed?’
Andy Tielman: ‘Rock & roll, in Indonesië speelde wij al rock & roll. Van Australië en Amerika komt het daarheen. Toen was het hier nog helemaal niet. Toen wij hier kwamen in ‘56/’57 mocht er geen rock & roll gespeeld worden. Toen wij het gingen spelen kregen wij wel moeilijkheden met de media maar niet met het publiek, het publiek was altijd geweldig voor ons. Maar de media…toen zijn we naar Brussel gegaan en daar hebben we die plaat op genomen niet in Nederland, maar hij is wel in Nederland uitgekomen.’192
In Tong Tong van 15 december 1965 wordt weergegeven dat de The Tielman Brothers in Nederland niet de belangstelling kregen die zij verdiende.193 The Tielman Brothers gingen in 1964 naar Duitsland, waar een grote vraag was naar de rock & roll Indobands. De
186
Mutsaers, Indorock; an early Eurock style, 310. 187
Grijp, Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, 681. 188
Mutsaers, Rockin’Ramona, 27. 189
http://www.youtube.com/watch?v=YvC2_nsVJv0 190
Grijp, Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, 681. 191
http://geschiedenis.vpro.nl/artikelen/39507790/ 192
http://www.popinstituut.nl/nieuws/video-interview-met-andy-tielman.6762.html 193
belangrijkste reden voor hun vertrek uit Nederland waren waarschijnlijk de gages die werden geboden in Duitsland.194
The Blue Diamonds
Ruud en Riem de Wolff kwamen in 1949 naar Nederland en vestigden zich in Driebergen.195 Zij waren in hun jeugd zeer goede leerlingen en waren talentvol op het gebied van sport en muziek. De Indorock was ontstaan in de eerste plaats door het imiteren van Amerikaanse rock & roll artiesten. Toen de rock & roll ook zijn intrede deed in Driebergen, gingen de broers Amerikaanse artiesten als Bill Hailey, Elvis en Buddy Holly imiteren.196 Tot de broers op een dag de Amerikaanse Everly Brothers hoorden besloten ze alleen in deze stijl verder te gaan.197 Het was duidelijk dat de broers de Everly Brothers het beste konden imiteren, de invloed van deze artiesten heeft dan ook een enorme stempel gedrukt op de stijl van The Blue Diamonds. De broers werden bij toeval ontdekt door een buurman genaamd Richard Bamsch die Indische feestavonden organiseerde, toen zij thuis liedjes van de Everly Brothers zongen.198 Hij verzorgde optredens en was ook verantwoordelijk voor het bedenken van de bandnaam de Blue Diamonds. Zoals eerder aangegeven was het woord blauwe een scheldwoord voor Indische jongeren, de broers Wolff zouden de negatieve lading van het scheldwoord ontkrachten en het een emanciperende betekenis geven.199 Dit zou door vele andere Indobands in Nederland worden overgenomen. Lutgard Mutsaers schrijft hierover het volgende in het boek Rockin’Ramona:
‘Blue’ sloeg op de benaming ‘blauwe’ voor Indo’s en werd door die toepassing op creatieve wijze van zijn functie als scheldwoord ontheven. Vooral door de gigantische populariteit van de Blue Diamonds werd het een tot de verbeelding sprekende eretitel.’200
Nu komt toch de vraag naar boven of het wel een vorm van emancipatie was of een eretitel om deze bandnaam te gebruiken. De naam Blue Diamonds geeft juist aan dat de broers gebruik maakten van het ‘anders’ zijn. Op deze manier maakten zij gebruik van ‘het
194
‘The Tielman Brothers meer in Holland’, Tong Tong 11 (1965) 15 www.moesson.nl 195
Mutsaers, Rockin’Ramona, 106. 196
Ibidem. 197
‘Music makes me: The Blue Diamonds’, Tong Tong 23 (1960) 10 www.moesson.nl 198 Mutsaers, Rockin’Ramona, 107. 199 Ibidem, 37. 200 Ibidem.
exotische’ voor commerciële doeleinden. Het woord blue verwijst naar de huidskleur en afkomst van de jongens, en het woord diamonds verwijst naar de mystiek en rijkdom van de kolonie. De Blue Diamonds waren zeker niet de enige Indoband die op deze manier een bandnaam bedacht. De Indobands maakten hun achtergrond duidelijk door de kleur van de bandnaam; Indisch werd geassocieerd met blauw en Moluks met zwart. 201 De bandnamen van de Indobands waren vaak namen van edelstenen en -metalen, het lijkt erop dat zij hiermee verwezen naar de mystiek en rijkdom van de kolonie Indië, die ook wel de Gordel van Smaragd werd genoemd. Om een gevoel van geheimzinnigheid, sensatie en glamour weer te geven. Daarmee exploiteerden zij het exotische, wat inspeelde op het exotisme waar de Nederlandse samenleving in de jaren vijftig en zestig naar verlangde.
The Blue Diamonds 1960 202
In navolging van Amerikaanse bandnamen hadden bijna alle Indo rock & roll- bands iets te maken met rock(ing) en roll(ing).203 Hier werd verwezen naar de bewegingen van de jongens en meisjes die op rock’n’roll muziek samen dansten, van aantrekken en afstoten.
201
Mutsaers, Indorock; an early Eurorock style, 309. 202
www.indorock.pmouse.nl 203
In 1960 werden The Blue Diamonds in Nederland de populairste artiesten met een Indische achtergrond. 204 Zij hadden in deze periode een internationale hit met het liedje Ramona.205 Rond 1960-‘61 was Indorock een populaire muziekstroming in de Nederlandse muziekgelegenheden. De Indorock had zijn absolute piek behaald qua populariteit rond 1961-‘62. De Indobands werden echter door de Nederlandse radio en televisie bijna geheel genegeerd.206 De Nederlandse media prefereerde de rustige muziek van Nederlandse soloartiesten en duo’s. De Blue Diamonds waren de enige Indoband die wel geaccepteerd werden in de Nederlandse media mede omdat zij een rustige variant speelde van de Indorock, het werd dan later ook wel Indopop genoemd. De Blue Diamonds werden wel altijd neergezet als Nederlandse artiesten, zonder ook maar ooit in te gaan op de Indische achtergrond.
The Blue Diamonds werden eerder geaccepteerd door de conservatieve, oudere generatie dan The Tielman Brothers omdat zij een beter voorbeeld voor de jeugd zouden zijn dan de ruige rock & roll muziek van The Tielman Brothers.207
Zoals eerder beschreven speelde de Blue Diamonds net als vele Indobands voornamelijk covers van Amerikaanse artiesten. Er werd weinig eigen materiaal geschreven en gespeeld. Men zou hierdoor kunnen twijfelen aan de mate van creativiteit en originaliteit van de Indobands. Dit blijkt ook uit een artikel in de Tong Tong getiteld ‘Music makes me: The Blue Diamonds’ gepubliceerd op 15 juni 1960 waarin een meningsverschil wordt genoemd tussen Warner Bros, de platenmaatschappij van de Everly Brothers en Phonogram, de platenmaatschappij van de Blue Diamonds over de opnamen uit 1960.208 Het was de Everly Brothers waarschijnlijk niet ontgaan dat de stijl van de Blue Diamonds wel erg veel leek op de eigen stijl. Ook een deel van de Nederlandse jongeren wordt in het artikel genoemd die de Blue Diamonds beschuldigden van plagiaat en gebrek aan originaliteit. Tong Tong steunde deze negativiteit overigens niet en wuifde het weg als concurrentiestrijd van de kant van de Everly Brothers.
204
Grijp, Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, 681. 205
Mutsaers, Indorock; an early Eurorock style, 312. 206
Ibidem. 207
Grijp, Een muziekgeschiedenis der Nederlanden, 681. 208
Foto: The Hot Jumpers eind 1959.209
The Hot Jumpers
Een bekende Indorockband was ook The Hot Jumpers uit Den Haag.210 In Bandoeng, Indonesië bestonden The Hot Jumpers ook al, maar in een andere bezetting.211 Dolf van Caspel was de enige die deel uit maakte van zowel The Hot Jumpers in Indonesië als in Nederland. Dolf leerde in 1958 Oscar Rexhäuser kennen op de Rijkswerkplaats in Den Haag, waar gerepatrieerden werden omgeschoold.212 De eerste bezetting van de Hot Jumpers in Nederland bestond uit Dolf van Caspel, sologitaar, Jim Pownall, zang, Rob Danekes, drums, Win Monoarfa, rhythmgitaar, Jan Oechies, rhythmgitaar en Oscar op de bas.213 Zij begonnen in 1958 te repeteren en daarna volgde kleine optredens op Indische avonden en in cafés. The Hot Jumpers speelde grotendeels covers van de bekende Amerikaanse rock & roll artiesten zoals Jerry Lee Lewis en Chuck Berry voetnoot. In juni 1961 werd de grootste hit van The Hot Jumpers uitgegeven Hippy Hippy Shake.214 The Hot Jumpers waren te bewonderen bij vele Indische avonden en maakte ook deel uit van het vaste programma van
209
www.indorock.pmouse.nl 210
Schweizer, Van de straat, 73. 211
‘Music makes me: The Hot Jumpers’ Tong Tong 9 (1961) 10 www.moesson.nl 212
www.indorock.pmouse.nl 213
Mutsaers, Rockin’Ramona, 62. 214
de pasar malam besar. Zij traden op in Groningen, Maastricht, Eindhoven, Enschede, Amsterdam en Tilburg.215
Oscar Rexhäuser had de populaire rock & roll film Rock around the clock gezien en daarin zag hij een electrische basgitaar. Deze waren in Nederland nog niet te koop. Win Monoarfa was technisch aangelegd en hij maakte een electrische basgitaar voor Oscar. Win maakte ook voor de andere bandleden gitaren en daarnaast speakers en versterkers.216 In tegenstelling tot de andere Indorockbands stonden The Hot Jumpers op goede voet met de Nederlandse media en werden er verschillende artikelen gewijd aan deze Indorockband.
Ook het Indische tijdschrift Tong Tong schenkt aandacht aan The Hot Jumpers. In de Tong Tong van 15 november 1961 wordt beschreven waarom deze band nu zo opviel:
‘Ze vielen direct op door hun aparte interpretatie, dat ze brengen: snelle opwindende ,, rock” en de hun arrangementen en door hun aangeboren muzikaliteit. Die proef je als het ware in elk nummer meer gedragen melodieuze ,,country’s”.217
Opvallend aan dit citaat is dat zelfs het eigen Indische blad Tong Tong zich schuldig maakte aan stereotypering van de Indorockers door de woorden aangeboren muzikaliteit te gebruiken. Zoals eerder genoemd speelden ook The Hot Jumpers voornamelijk covers. Dit zou in de komende jaren een van de belangrijkste oorzaken zijn dat de Indorock uit de muziekscène verdween. Het gebrek aan creativiteit zou het einde betekenen van de Indorock.
The Crazy Rockers
Sidney Prakasha Rampersad richtte in 1960 samen met de Nederlandse gitarist Piet Solleveld en drummer Henny Aschman een rock & roll bandje op.218Sidney Rampersad nam de zang voor zijn rekening. De band kreeg de naam The Crazy Rockers. Sidney regelde een contract met de bekende dancing La Gaité in Den Haag.219 Maar de band was nog niet compleet, er kwamen nog twee gitaristen bij, Woody Brunings en Eddy Chatelin. Zoals bij veel Indorockbandjes veranderde de bezetting van de band vaak. Piet Solleveld werd bijvoorbeeld
215
‘Music makes me: The Hot Jumpers’ Tong Tong 9 (1961) 10 www.moesson.nl 216
www.indorock.pmouse.nl 217
‘Music makes me: The Hot Jumpers’ Tong Tong 9 (1961) 10 www.moesson.nl 218
www.indorock.pmouse.nl 219
vervangen door Harry Berg. In 1961 werd The Crazy Rockers een contract aangeboden om in Duitsland te gaan spelen en de band nam het aanbod aan.220 Hier zagen de bandleden een optreden van de bekende Tielman Brothers, zij waren hier van onder de indruk en het inspireerde hen tot een soortgelijke repertoire en stijl.
In 1962 braken The Crazy Rockers door in Nederland dank zij optredens in de dansclub Sheherazade in Scheveningen.221 Ook zij hadden gevoel voor show door de witte pakken die zij droegen. Hits van The Crazy Rockers waren Mamma Pappa Twist en The Third Man. Het repertoire van The Crazy Rockers bestond zoals bij de meeste Indorockbands met name uit rock & roll covers. The Crazy Rockers genoten aan het begin van de jaren zestig veel succes in Nederland en in andere Europese landen. De band ging in 1965 op tournee langs de Amerikaanse legerbasissen in Duitsland en op tournee in Scandinavië. 222 De bezetting van de band veranderde in deze jaren vaak.
Foto: The Crazy Rockers in La Gaité 1960 vlnr.: Piet Solleveld, Eddy Chatelin, Woody Brunings, Henny Arschman en Sidney Rampersad.223
220 www.indorock.pmouse.nl 221 Ibidem. 222 Ibidem. 223 Ibidem.