Crisistype Verstoring drinkwatervoorziening

Inleiding

Vanuit de handreiking risicoprofiel worden onder het crisistype "Verstoring drinkwatervoorziening" de volgende incidenttypen benoemd:

- Uitval drinkwatervoorziening - Problemen waterinname - Verontreiniging in drinkwaternet Context

Drinkwater is naast een primaire behoefte voor mens en dier ook van groot belang voor andere doeleinden. Drinkwater wordt gebruikt voor industriële doeleinden, landbouw maar in het kader van de rampenbestrijding ook als primaire bluswatervoorziening voor de brandweer.

In Rotterdam-Rijnmond zijn Evides, Oasen en Dunea verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, waarbij Evides het overgrote deel van de regio beslaat.

Verstoring van drinkwatervoorziening kan optreden als gevolg van problemen bij het winnen, zuiveren, opslaan, transport en de distributie van het water.

Drinkwatervoorziening in Rotterdam-Rijnmond

De drinkwaterproductie en drinkwaterlevering door Evides is voor Rotterdam-Rijnmond ingericht vanuit 3 productielocaties. De voornaamste waterbron ligt buiten het gebied van Rotterdam Rijnmond namelijk de spaarbekkens in de Biesbosch. Back-up is de

Impactcriteria Score Beknopte motivatie

1.1 Aantasting integriteit grondgebied B 4-40 km² – 1-4 weken

2.1 Doden A 1 dode direct/vervroegd

2.2 Ernstig gewonden en chronische zieken C 4-16 gewonden

2.3 Lichamelijk lijden (gebrek aan primaire levensbehoeften) C 2-6 dagen – <40.000 getr.

3.1 Kosten C <200 miljoen euro

4.1 Langdurige aantasting natuur en milieu n.v.t.

5.1 Verstoring van het dagelijkse leven C 3 dagen tot 1 week –

<40.000 getr.

5.2 Aantasting lokaal en regionaal openbaar bestuur n.v.t.

5.3 Sociaal psychologisch impact D 3 dagen tot 1 week –

<40.000

6.1 Aantasting cultureel erfgoed A max. 1 indicator

Waarschijnlijkheid Score

Kans op gebeurtenis per 4 jaar D

noodinlaat in de rivier de Oude Maas. Op één locatie is sprake van duininfiltratie (vanuit het Haringvliet) en winning uit diep grondwater. Drinkwaterbedrijf Oasen levert

drinkwater in Ridderkerk en Krimpen aan de IJssel. In Ridderkerk bevindt zich bovendien een zuiveringsstation van Oasen. Dunea is verantwoordelijk voor de

drinkwatervoorziening in de gemeente Lansingerland en Nesselande (gemeente Rotterdam). Tussen de drinkwaterbedrijven bestaan verschillende koppelpunten.

Vanuit de Drinkwaterwet en het Drinkwaterbesluit worden hoge eisen gesteld aan de leveringszekerheid van het drinkwatersysteem. Hierdoor bezit het systeem een hoge mate van redundantie. Daarnaast zijn de drinkwaterbedrijven verplicht tot het opstellen van een leveringsplan waaronder ook risicoanalyses vallen.

Proceswater

De waterbedrijven in Rotterdam-Rijnmond zijn ook belangrijke leverancier van water wat in de industrie wordt gebruikt ter ondersteuning van de productieprocessen.

Verstoring van de watervoorziening aan de industrie kan tot ernstige verstoring van de continuïteit leiden. Water ten behoeve van de industrie wordt onder andere betrokken uit het Brielse Meer. Er is een aantal maatwerkinstallaties voor de levering van speciaal water aan industriële klanten in de Botlek. Hiertoe is ook een speciaal leidingnet aangelegd waardoor demiwater getransporteerd wordt.

De volgende indeling voor de verstoring van drinkwatervoorziening wordt onderscheiden:

Wel water Drinkwater, drukprobleem, wateroverlast door lekkage

Geen drinkwaterkwaliteit Dreiging*

Geen water Uitval productie

Uitval distributie Bewust drukloos

* Hierbij moet onder meer worden gedacht aan terreurdreiging, extreme weersomstandigheden (weeralarm), bosbrand, overstromingsdreiging, uitbraak grootschalige veterinaire ziekten, grieppandemie, te verwachten capaciteitsproblemen bijvoorbeeld als gevolg van extreem hoog drinkwaterverbruik.

Wel water

Bij het type verstoring, genaamd drinkwater drukprobleem hebben we te maken met een verstoring, waarbij de druk deels is weggevallen, maar het te leveren water voldoet aan de gestelde drinkwaterkwaliteitseisen. Door de drukproblemen kan het

functioneren van hydroforen en sprinklers worden verstoord.

Bij het type verstoring geen drinkwaterkwaliteit gaat het om vele oorzaken, die kunnen leiden tot het niet voldoen aan de drinkwaterkwaliteitseisen. Op hoofdlijn is dat een (micro)biologische, chemische of nucleaire besmetting van het drinkwater en kan van terroristische aard zijn. Maar ook een storing in het zuiveringsproces kan leiden tot een niet geplande waterkwaliteitsverandering. Ten slotte kan drukverlies in het

distributienet tot kwaliteitsproblemen leiden door insluizing van verontreinigd grondwater. Het niet kunnen gebruiken van drinkwater heeft een grote impact en kan

levering van noodwater (water voor sanitaire doeleinden). Het waterbedrijf zal haar crisisorganisatie inzetten en betrokken gemeenten zo goed mogelijk adviseren.

Betrokken gemeenten hebben diverse verantwoordelijkheden tijdens de verstrekking van noodrinkwater waaronder het aanwijzen van nooddrinkwaterdistributiepunten, deze dienen circa 1.000 huishoudens (2.500 mensen) te beslaan.

Bij het type verstoring dreiging is er sprake van voorbereiding op mogelijke uitval van de watervoorziening doordat deze beschadigd kan raken door dreiging van een natuurramp bijvoorbeeld een naderende storm (door ontwortelende bomen, raken ook leidingen beschadigd en treden meerdere lekkages gelijktijdig op) of een overstroming. Een andere dreiging kan een bedreiging zijn vanuit terroristisch oogpunt (alertering).

Geen water

Het type verstoring uitval productie heeft een interne of externe (brand, neerstortend vliegtuig) oorzaak.

Het type verstoring uitval distributie heeft een oorzaak in het kapot gaan (een lekkage) van een leiding. Dit resulteert mogelijk in een gebrek aan water bij klanten en mogelijk in wateroverlast voor de omgeving rondom de lekkage. De effecten van dit type verstoring zijn divers en kunnen variëren van geen effect tot een zeer groot effect.

In bepaalde situaties, waarin de volksgezondheid wordt bedreigd door het drinkwater, lijkt het afsluiten van het drinkwater een goede oplossing; dit is het echter zelden. Het besluit hiertoe moet door de Inspectie Leefomgeving en Transport worden genomen. Dit gebeurt indien de bedreiging aantoonbaar acuut levensgevaar oplevert. Het gebied wordt dan geïsoleerd waarbij in het uiterste geval gehele pompstations worden afgeschakeld. Een pompstation wordt ook afgeschakeld in geval van (dreigende) wateroverlast binnen het pompstation zelf.

Bij uitval van drinkwatervoorzieningen²⁰ moet vanuit gezondheidsperspectief aandacht zijn voor het volgende:

- water koken is niet altijd de oplossing. Bij thermostatische exotonines (uitscheiding van bacteriën, bijvoorbeeld salmonella) wordt door het koken niet het gif in de uitscheiding vernietigd;

- verstrekking nooddrinkwater kan ook leiden tot verstoring openbare orde (ervaring Groot-Brittannië).

20. Drinkwaterbedrijven zijn verplicht om minimaal 3 liter nooddrinkwater per persoon per dag te verstrekken. De verantwoordelijkheid voor distributie ligt bij de gemeenten.

Figuur 6.2 Gebiedsindeling drinkwaterbedrijven, veiligheidsregio’s en regionale eenheden nationale politie

Figuur 6.3 Overzichtskaart met drinkwaterbedrijven Nederland en drinkwaterbedrijven in Rotterdam-Rijnmond

6.3.1 Scenario 16: Verontreiniging drinkwaternet

Aanleiding

In de scenario-uitwerking is gekozen voor een kwaliteitsprobleem in de

drinkwatervoorziening: verontreiniging van het uitgaand reinwater door besmetting waardoor consumptie niet meer mogelijk is (het betreft echter niet alleen een bacteriologische besmetting omdat in dit geval een kookadvies zou volstaan).

Scenario

Het scenario speelt zich af in de zomer, wanneer de temperatuur relatief hoog is en huishoudens in verhouding meer behoefte aan drinkwater hebben. In dit scenario gaan we ervan uit dat er daadwerkelijk een ziekteverwekker in het drinkwater aanwezig is. De eerste ziektegevallen als gevolg van het drinken van (besmet) water melden zich bij de huisarts. Vooral mensen die al verminderde weerstand hebben, worden ziek (buikloop e.d.). Het besmette water is mogelijk naar ongeveer 20.000 huishoudens gegaan.

Na de detectie van de verontreiniging van het drinkwater wordt door de ILT (die door het drinkwaterbedrijf gealarmeerd is) in samenspraak met het waterbedrijf en de betrokken gemeenten en Veiligheidsregio besloten tot de inzet van nooddrinkwater. De verstrekking van nooddrinkwater is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van het drinkwaterbedrijf en de betrokken gemeenten. In dit scenario betreft het 8

distributiepunten (1 nooddrinkwater distributiepunt per 2.500 inwoners). Daarnaast wordt extra aandacht gevraagd voor de kwetsbare afnemers in het gebied met verontreinigd water. Naast de operationele inzet is een goede, duidelijk en tijdige communicatie naar burgers zeer belangrijk.

Na een risico-afweging wordt besloten het verontreinigde water als noodwater (riool, wasmachines, afwasmachines etc.) te blijven leveren.