Crisistype Verkeersincidenten op het land

Inleiding

Conform de landelijke Handreiking Regionaal Risicoprofiel worden hierbij de volgende incidenttypen onderscheiden:

1. Incident wegverkeer 2. Incident spoorverkeer

Bij een verkeersongeval op het land kan gedacht worden aan een groot ongeval op de weg of het spoor waarbij veel slachtoffers betrokken zijn (brand in een touringcar, kettingbotsing , treinbrand of botsing met passagierstrein). Ongevallen waarbij gevaarlijke stoffen vrijkomen zijn eerder in dit document beschreven.

Wegverkeersongevallen op het land, met grotere aantallen slachtoffers (>20 personen) kunnen door diverse oorzaken plaatsvinden bijvoorbeeld door slechte

weersomstandigheden zoals dichte mist en plotselinge gladheid op de weg.

Op het spoor kan bijvoorbeeld door een roodseinpassage een botsing plaatsvinden tussen twee treinen, bijvoorbeeld een rangerende trein en een passagierstrein. In het algemeen is de kans op een incident op het spoor met name aanwezig ter hoogte van wissels (botsingen, ontsporingskans bij wissels).

Wegverkeer

Binnen de regio Rotterdam-Rijnmond wordt Incidentmanagement (IM) toegepast. IM is gericht op het verbeteren van de doorstroming en veiligheid op het Nederlands wegennet. De toekomst verwachting met betrekking tot incidenten met wegverkeer is dat deze stijgt door de toenemende belasting van het hoofdwegennet. In het kader van IM zijn alternatieve routes op het stelsel van rijkswegen en provinciale en gemeentelijke wegen ingesteld (verkeersnetwerken). Het betreft het project Coördinatie Alternatieve Routes (CAR). In het kader van (CAR) zijn voor Zuid-Holland grootschalige alternatieve routes en kleinschalige alternatieve routes aangegeven. Deze alternatieve routes zullen uitsluitend worden gebruikt wanneer als gevolg van een incident op de rijksweg wordt besloten de rijbaan gedurende bepaalde tijd af te sluiten voor het verkeer. Anderzijds zal het verkeer bij een incident op het provinciale- of gemeentelijke wegennet kunnen worden omgeleid via het rijkswegennet, indien de capaciteit op dit rijkswegennet het toelaat. Kleinschalige alternatieve routes zullen daarnaast uitsluitend gebruikt worden om het verkeer op de rijksweg ter hoogte van de plaats van het incident af te laten stromen van de rijksweg. Hiermee kunnen belangrijke doelstellingen worden gediend op het gebied van de openbare orde en veiligheid, met name in de zin van het

bewerkstelligen van een veilige en rustige werkplek voor de hulpdiensten. In combinatie met het instellen van één of meer kleinschalige alternatieve routes, worden

grootschalige alternatieve routes over het rijkswegennet ingesteld, waardoor bij een incident (blokkade) op het rijkswegennet de overlast op het regionale wegennet zoveel mogelijk zal kunnen worden beperkt.

In de periode van november 2008 tot juli 2010 zijn er binnen de regio Rotterdam-Rijnmond 6.458 verkeersongevallen met zwaar letsel en 161 ongevallen met dodelijke afloop geregistreerd (bron: Totaal overzicht aangeleverde zaken door de werkgebieden (districten) aan het VOG Periode: 1 november 2008 t/m 1 juli 2010).

Spoorverkeer

In het algemeen is de kans op een incident op het spoor met name aanwezig ter hoogte van wissels. Er kan bijvoorbeeld door een roodseinpassage een botsing plaatsvinden tussen een rangerende trein en een passagierstrein. Ook kan een trein ontsporen ter hoogte van wissels.

Op basis van de een incidentenlijst van ProRail blijkt dat de vanaf het jaar 2009 binnen de regio Rotterdam-Rijnmond twee incidenten zijn voorgevallen die door ProRail als rood zijn gecategoriseerd (potentieel effect doden en/of zwaar gewonden). Het ene incident betreft een ernstig ongeval door een botsing tussen twee goederentreinen.

Hierbij komt een machinist om het leven en raakt een andere machinist zwaargewond.

Bij het andere incident zijn verder geen doden en/of gewonden gevallen. Uit de

trendanalyses IVW (versie 7 mei 2010) voor spoorongevallen kan worden afgeleid dat in de afgelopen jaren geen grote ongevallen op het spoor binnen de regio Rotterdam-Rijnmond hebben plaatsgevonden.

Figuur 7.2 Incident Barendrecht (links) en Rotterdam Centraal (rechts). Bron: ProRail Incidentbestrijding

7.3.1 Scenario 21: Groot Verkeersongeval op de weg

Aanloop naar het incident

Een middelbare school gaat met ca. 150 leerlingen, verdeeld over drie achter elkaar rijdende bussen, op weg naar een attractiepark ergens in het land. Op de autosnelweg raken de tweede en derde bus met elkaar in botsing. Daarnaast raken er meerdere overige voertuigen bij de aanrijding betrokken die ook niet meer konden uitwijken.

Scenario

Het gevolg van de aanrijding is dat er meerdere leerlingen in de tweede bus bekneld zitten en zwaargewond zijn (21). Daarnaast zijn er door de aanrijding twee leerlingen op slag dood. De chauffeur van de derde bus zit bekneld en is zwaargewond. In de derde bus zitten enkele licht- tot zwaargewonden (9). Acht personenauto's zijn betrokken bij de aanrijding. In twee auto's zitten totaal drie mensen bekneld met lichte verwondingen.

De overige zes auto's hebben alleen materiële schade en de inzittenden daarvan (11) hebben geen letsel maar zijn wel aangedaan door het ongeval. De eerste bus is vrij gebleven van het ongeval maar heeft wel 48 aangeslagen leerlingen aan boord. Door het ongeval zijn alle rijstroken van de autosnelweg volledig geblokkeerd en op de

tegengestelde rijbaan gaat het verkeer ter hoogte van de ongevalslocatie langzaam rijden met in beide richtingen lange files en grote vertragingen voor het wegverkeer als gevolg.

Doordat het verkeer zich op het onderliggende wegennet een baan zoekt ontstaan ook daar opstoppingen en vertragingen.

7.3.2 Scenario 22: Complex Treinongeval

Aanloop naar het incident

De machinist van een goederentrein negeert een rood sein. Het gevolg hiervan is dat de goederentrein ter hoogte van een wissel een aanrijding krijgt met een passagierstrein.

De incidentlocatie ligt in een stedelijke omgeving (dichtbevolkt). De incidentlocatie is slecht te bereiken voor de hulpdiensten, daar het incident plaatsvindt ter hoogte van een wissel nabij een knooppunt van een rijksweg. Het incident vindt buiten de spits plaats, desondanks bevinden er zich veel personen in de passagierstrein.

Scenario

De goederentrein vervoert uitsluitend containers. De passagierstrein bestaat uit meerdere coupés, welke grotendeels zijn bezet met passagiers. Op dit stuk spoor liggen de snelheden van passerende treinen niet heel hoog. Desondanks wordt de loc van de goederentrein tegen het viaduct (de Rijksweg) gelanceerd. Beide machinisten zijn op slag dood. De eerste wagon van de passagierstrein raakt ontspoord en is omgevallen. In deze wagon bevinden zich de meeste slachtoffers waarvan een aantal ernstig. In de achterliggende wagons is ook een aantal lichtgewonde slachtoffers als gevolg van de botsing.

Het gevolg van de aanrijding is dat de bovenleiding van het spoor beschadigd is en los hangt. Doordat de aanrijding onder het viaduct plaatsvindt komen hulpverleners moeilijk bij het plaats incident. Het spoor is niet meer bruikbaar voor overige transporten en wordt geheel afgesloten. Het gevolg hiervan is dat transporten tot aan Frankrijk en Duitsland stil staan. Daarnaast is het viaduct (knooppunt van rijkswegen) zwaar beschadigd waardoor het knooppunt afgesloten dient te worden.

Impactcriteria Score Beknopte motivatie

1.1 Aantasting integriteit grondgebied n.v.t.

2.1 Doden B 2-4 doden

2.2 Ernstig gewonden en chronische zieken C _hoog 16-40 gewonden 2.3 Lichamelijk lijden (gebrek aan primaire levensbehoeften) n.v.t.

3.1 Kosten B <20 miljoen euro

4.1 Langdurige aantasting natuur en milieu n.v.t.

5.1 Verstoring van het dagelijkse leven B tot 1 week – <4.000 getr.

5.2 Aantasting lokaal en regionaal openbaar bestuur n.v.t.

5.3 Sociaal psychologisch impact A tot 1 week – <40 inwoners

6.1 Aantasting cultureel erfgoed n.v.t.

Waarschijnlijkheid Score

Kans op gebeurtenis per 4 jaar C

* De kans is in vergelijking met het vorige risicoprofiel afgenomen, dit als gevolg van de

aanpassing in het scenario (beperkte mogelijke locatie waar dit scenario zich kan voordoen) en er zijn meer risicoreducerende maatregelen getroffen (implementatie ATBvv/ERTMS).