In deze scriptie is geprobeerd de vraag te beantwoorden of de geschillenregeling of het recht van enquête beter geschikt is om een definitief einde te maken aan een patstelling binnen de vennootschap en wat eventueel kan worden verbeterd. Om tot een goed antwoord te kunnen komen zijn eerst beide regelingen op de relevante onderdelen geanalyseerd. Vervolgens is het Voorontwerp tot wijziging van beide regelingen bestudeerd en de mogelijke gevolgen daarvan geanalyseerd.
Zoals uit hoofdstuk twee is gebleken, is de geschillenregeling een erg ongunstige regeling voor de fundamentele patstellingen. Hoewel de geschillenregeling voorziet in een
mogelijkheid voor een definitieve scheiding van de aandeelhouders, voldoen de meeste gevallen van de fundamentele patstellingen niet aan de normen van beide vorderingen. De mogelijkheid om succesvol uitstoting of uittreding te vorderen enkel gebaseerd op de
fundamentele patstelling is meermaals expliciet uitgesloten. De fundamentele patstelling moet eerst escaleren, voordat het geschil aan de norm van uitstoting of uittreding kan voldoen. Dit zou mijns inziens niet de bedoeling van de wetgever moeten zijn. Daarnaast is de procedure vooralsnog niet efficiënt, mede doordat de patstelling gedurende de procedure meestal niet wordt doorbroken. De praktijk heeft al lang begrepen dat de wettelijke geschillenregeling dermate tekortkomt aan de in de praktijk ontstane behoefte, dat de meeste partijen afwijkende geschillenregeling afspreken.
Het recht van enquête biedt de mogelijkheid en maakt daar regelmatig gebruik van om de patstelling zowel op aandeelhouders- als bestuursniveau te doorbreken. Dit gebeurt doorgaans heel snel en effectief. De fundamentele patstellingen vallen bovendien, behoudens bijzondere omstandigheden, onder het toepassingsbereik van het enquêterecht. Het doel van het
enquêterecht is echter niet om te voorzien in een mogelijkheid tot een definitieve scheiding van de ruziënde aandeelhouders tevens bestuurders. In overeenstemming daarmee, voorziet het enquêterecht dan ook niet in een dergelijke mogelijkheid. Hierdoor kan de patstelling effectief maar niet permanent worden doorbroken. In geval van de fundamentele
patstellingen, waarbij de partijen niet meer met elkaar willen maar niet voor een reële prijs kunnen uitstappen, is dus ook het enquêterecht ontoereikend.
47 De geschillenregeling is geschreven om uitweg te bieden in gevallen waarin het enquêterecht tekortschiet maar richt zich niet op fundamentele impasses, waarbij beide aandeelhouders in min of meer gelijke mate bijgedragen hebben aan de impasse. De fundamentele patstellingen vallen daarmee in een leemte tussen beide regelingen. De minister heeft de mogelijkheid om daar verandering in te brengen. Dit laat hij echter in zijn Voorontwerp na, door de
patstellingen vooralsnog in de leemte te laten. Dit doet hij ondanks de roep uit de praktijk en de literatuur.
Mijns inziens is het opnemen van een permanente aandelenoverdracht en een biedingsproces als voorzieningen in art. 2:356 BW het meest geschikte oplossing voor de fundamentele patstellingen. Helaas heeft de minister niet voor deze weg gekozen in zijn Voorontwerp. De vereenvoudigde geschillenregeling, zoals voorgesteld in het Voorontwerp, zal naar alle waarschijnlijkheid niet effectief zijn en biedt geen oplossing voor de fundamentele
patstellingen. De vereenvoudigde geschillenregeling is geen een adequate oplossing voor de fundamentele patstellingen.
De conclusie kan niet anders luiden dan dat zowel de huidige en de voorgestelde
geschillenregeling als het enquêterecht niet geschikt zijn om een definitief einde te maken aan een fundamentele patstelling binnen de vennootschap. De wetgever laat het over aan de praktijk. Het ziet er naar uit dat deze fundamentele patstellingen gedoemd zijn om vooralsnog in de leemte tussen beide regelingen te blijven.
48
Literatuurlijst
Boeken:
Asser/Maeijer/Van Solinge & Nieuwe Weme
G. van Solinge & M.P. Nieuwe Weme, Mr. C. Assers Handleiding tot de beoefening van het
Nederlands burgerlijk recht. 2. Rechtspersonenrecht. Deel II. De naamloze en besloten
vennootschap, Deventer: Wolters Kluwer 2009.
Borrius e.a. 2018
Y. Borrius e.a. (red.), Geschriften vanwege de Vereniging Corporate Litigation 2017/2018
(IVO-reeks 152), Deventer: Wolters Kluwer 2018.
Borrius e.a. 2019
Y. Borrius e.a. (red.), Geschriften vanwege de Vereniging Corporate Litigation 2018/2019
(IVO-reeks 157), Deventer: Wolters Kluwer 2019.
Bulten 2011
C.D.J. Bulten, De geschillenregeling ten gronde (IVO-reeks 108), Deventer: Wolters Kluwer 2011.
Cools e.a. 2009
C. Cools e.a., Het recht van enquête: Een empirisch onderzoek (IVO-reeks deel 65), Deventer: Kluwer 2009.
Eikelboom 2017
F. Eikenlboom, De (onmiddellijke) voorzieningen van de enquêteprocedure, (IVO-reeks deel
105), Deventer: Wolters Kluwer 2017.
Hermans 2017.
R.M. Hermans, Het onderzoek in de enquêteprocedure. Een normatieve beschrijving van de
wijze waarop de onderzoekers het onderzoek moeten uitvoeren en de Ondernemingskamer het onderzoek moet aansturen, alsmede een vergelijking met het deskundigenonderzoek in de civiele procedure (IVO-reeks deel 145) (diss. Nijmegen), Deventer: Wolters Kluwer 2017.
49 Holtzer r.a. 2015
M. Holtzer e.a., Vereniging Corporate Litigation 2014-2015 (IVO-reeks deel 128), Deventer: Kluwer 2015.
Lafarre e.a. 2018
A.J.F. Lafarre e.a., Doelbereiking en effectiviteit van de wet aanpassing enquêterecht in de
praktijk (WODC-rapport 2791, Tilburg University, Departement Business Law), Tilburg:
Tilburg University 2018 (online).
Storm 2018
P.M. Storm, Corporate Litigation bij de Ondernemingskamer, Den Haag: Boom Juridisch 2018.
Veenstra, in: GS Rechtspersonen
F. Veenstra, Algemene inleiding in het enquêterecht, in: J.B. Huizink (red.), Groene Serie
Rechtspersonen, Deventer: Kluwer (losbladig en online).
Artikelen:
De Boer 2020 J.A.G. de Boer,
De materiële wijzigingen van de geschillenregeling onder het voorontwerp Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure, MvO
2020/5.4
Bulten 2011a
C.D.J. Bulten, Over de flexibele aflegging van de sluier: de nieuwe uittreding, in Preadvies
Vereeniging ´Handelsrecht´ 2011.
Bulten 2020
C.D.J. Bulten, ´De geschillenregeling - Ik voel mij een langspeelplaat´, in: Wulf e.a.,
50 Croiset van Uchelen 2010
A.R.J. Croiset van Uchelen, Forumkeuze voor gevorderden. Kort geding of onmiddellijke
voorziening bij de OK?, in: Tijdschrift voor de Ondernemingsrechtpraktijk 2010, p. 255-262.
Josephus Jitta, in: T&C Burgerlijk Wetboek
M.W. Josephus Jitta, commentaar op afd. 2, Titel 8, Boek 2 BW, in: Tekst & Commentaar
Burgerlijk Wetboek, Deventer: Kluwer (losbladig en online).
Josephus Jitta & Bulten 2016
M.W. Josephus Jitta en C.D.J. Bulten, ‘Kroniek uitkoop en geschillenregeling 2011-2013’, in: M. Holtzer e.a. (red.), Geschriften vanwege de Vereniging Corporate Litigation 2014-2015, Deventer: Wolters Kluwer 2016.
Josephus Jitta 2016
M.W. Josephus Jitta, Aspecten van de overdracht ten titel van beheer door de
Ondernemingskamer en de rol van de beheerder in het kader van de enquêteprocedure,
Ondernemingsrecht 2016/95.
Josephus Jitta 2020
M.W. Josephus Jitta, Het Voorontwerp voor de Wet aanpassing geschillenregeling en
verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure, WPNR 2020, afl. 7268, p. 81-86
Leijten en Nieuw Weme 2012
A.F.J.A. Leijten en M.P, Nieuwe Weme, Het wetsvoorstel aanpassing enquêterecht, in: M. Holtzer e.a., Geschriften vanwege de Vereniging Corporate Litigation 2011-2012 (IVO-reeks
112), Kluwer, Deventer 2012.
Roest, in: GS Rechtspersonen
J. Roest, Geschillenregeling: Inleiding, in: J.B. Huizink (red.), Groene Serie Rechtspersonen, Deventer: Kluwer (losbladig en online).
51 J. Roest, commentaar op art. 2:336 BW, in: J.B. Huizink (red.), Groene Serie Rechtspersonen, Deventer: Kluwer (losbladig en online).
Roest, in: GS Rechtspersonen
J. Roest, commentaar op art. 2:343 BW, in: J.B. Huizink (red.), Groene Serie Rechtspersonen, Deventer: Kluwer (losbladig en online).
Schreurs 2017
F. Schreurs, De herziene geschillenregeling en de lange weg naar een vennootschappelijk
scheidingrecht, WPNR 2017/7158, p. 523-533.
Storm 2015
P. Storm, Enkele overpeinzingen over onmiddellijke voorziening, in: G.C. Makkink e.a., Ik
ben niet overtuigd, Nijmegen: Ars Aequi 2015, p. 477-487.
Veenstra & Geerts 2015
F. Veenstra & P.G.F.A. Geerts, Doorbreking van impasses in de enquêteprocedure, in: B.F. Assink e.a. De toekomst van het ondernemingsrecht (IVO-reeks 99), Deventer: Kluwer 2015, p. 565-592.
Willems 2015
J.H.M. Willems, Van kern naar randverschijnsel: Gucci en wat volgde!, in: G.C. Makkink e.a., Ik ben niet overtuigd, Nijmegen: Ars Aequi 2015.
Parlementaire stukken
Kamerstukken II 1984/85, 18 905 nr. 3 (MvT) Kamerstukken II 2006/07 31 058, nr. 3 (MvT) Kamerstukken II 2008/09, 31058, 6 (Nota)
Voorontwerp wijziging van boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van enkele bepalingen omtrent de geschillenregeling en ter verduidelijking van de
52 beursvennootschappen (Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking
ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure) (online).
Voorontwerp memorie van toelichting wetsvoorstel aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure (online).
Overige publicaties:
Advies Rvdr Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure d.d. 25 november 2019,
(www.rechtspraak.nl/SiteCollectionDocuments/2019-45-advieswet-aanpassing- geschillenregeling-enqueteprocedure.pdf).
Boels Zanders Advocaten (W. Schreurs), Consultatie inzake voorstel tot wijziging van de
geschillenregeling van Boek 2 BW, Eindhoven: 2019, www.internetconsultatie.nl.
Cie Vennootschapsrecht, Rapport betreffende de invoering van een geschillenregeling bij de
besloten vennootschap, Den Haag 1975.
Gecombineerde Commissie Vennootschapsrecht, Advies inzake Voorontwerp
(consultatieversie) betreffende Wijziging van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek in verband met de aanpassing van enkele bepalingen omtrent de geschillenregeling en ter verduidelijking van de toegangseisen tot de enquêteprocedure voor aandeelhouders en certificaathouders van beursvennootschappen, Den Haag 2019, www.internetconsultatie.nl.
Het Instituut voor Ondernemingsrecht, Reactie op Voorontwerp Wet aanpassing
geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure (Namens het
Instituut voor Ondernemingsrecht), Groningen 2019, www.internetconsultatie.nl.
Houthoff, Reactie op het Voorontwerp Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking
53
Jurisprudentie
Hoge Raad
HR 10 januari 1990, ECLI:NL:PHR:1990:AC1234, NJ 1990/466 (Ogem II) m.nt. J.M.M. Maeijer .
HR 27 september 2000 ECLI:NL:PHR:2000:AA7245, JOR 2000/217 (Gucci) m.nt. M. Brink.
HR 19 oktober 2001 ECLI:NL:HR:2001:AD5138, NJ 2002, 92 (SkyGate) m.nt. Maeijer.
HR 18 november 2005, ECLI:NL:PHR:2005:AU2465, JOR 2005/295 (Unilever/Dreesmann) m.nt. P.G.F.A. Geerts.
HR 23 juni 2006 ECLI:NL:HR:2006:AX6615, JOR 2006/234 (CallActive).
HR 30 maart 2007 ECLI:NL:HR:2007:AZ8210, NJ 2007, 293 (ATR) m.nt. Maeijer.
HR 26 juni 2009 ECLI:NL:HR:2009:BD5516, NJ 2011/210 (KPNQwest) m.nt. W.J.M. van Veen.
HR 13 januari 2012, ECLI:NL:HR:2012:BU4969, JOR 2012/41 (B.E.K.) met conclusie A-G Timmerman.
HR 11 november 2016 ECLI:NL:HR:2016:2578, JOR 2017/60 (DEM) m.nt. van C.D.J. Bulten.
HR 3 april 2020 ECLI:NL:HR:2020:478, JOR 2020/166 (SNS Reaal) m.nt. M.W. Josephus Jitta.
Gerechtshoven
Hof Amsterdam 16 mei 1991, ECLI:NL:GHAMS:1991:AD1404, NJ 1992/203 (Van Baarsen Halfweg).
54 Hof Amsterdam, 09 december 1993, ECLI:NL:GHAMS:1993:AC1175, NJ 1994, 296 (Van Eyk,Architektenburo).
Hof Amsterdam, 16 maart 1995, ECLI:NL:GHAMS:1995:AW1192, JOR 1996/54, (Ramp/Lensen).
Hof Amsterdam 20 november 1997, ECLI:NL:GHAMS:1997:AD2803, JOR 1998/26 (Hooymans) m. nt. van Van den Ingh.
Hof Amsterdam 24 oktober 2002, ECLI:NL:GHAMS:2002:AL8399, JRV 2003, 6 (Tjip).
Hof Amsterdam, 28 december 2006, ECLI:NL:GHAMS:2006:AZ5413, JOR 2007/67 (Fin(d)it Interim Management).
Hof Amsterdam 22 juni 2007, ECLI:NL:GHAMS:2007:BG9334, ARO 2007, 102 (Mucovax).
Hof Amsterdam 18 oktober 2012 ECLI:NL:GHAMS:2012:BY3865, JONDR 2012/1376 (Harbour Antibodies).
Hof Amsterdam 13 juni 2014 ECLI:NL:GHAMS:2014:2230, JONDR 2014/932 (Harbour Antibodies).
Hof Amsterdam 27 oktober 2014, ECLI:NL:GHAMS:2014:4416, JONDR 2015/215 (Prandina).
Hof Amsterdam 31 maart 2015, ECLI:NL:GHAMS:2015:1131, JONDR 2015/558 (Amsterdamgold).
Hof Amsterdam 21 mei 2015, ECLI:NL:GHAMS:2015:2069, JONDR 2015/740 (Proov).
Hof Amsterdam 28 september 2015, ECLI:NL:GHAMS:2015:3982, ARO 2015/215 (ABP Dynamics).
55 Hof Amsterdam 27 oktober 2015 ECLI:NL:GHAMS:2015:4379, JOR 2016/60 m.nt. Van Thiel (Cunico),
Hof Amsterdam 28 april 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:1611, JOR 2016/302 m.nt. Bulten (DEM).
Hof Amsterdam 11 mei 2015, ECLI:NL:GHAMS:2016:1801, AR 2016/1354 (Marpro).
Hof Amsterdam 9 juni 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:2259, JONDR 2016/1046 (Gravier).
Hof Amsterdam 28 juni 2016, ECLI:NL:GHAMS:2016:2764, JOR 2017/7 (Best Green) m.nt. Salemink.
Hof Amsterdam 28 september 2017, ECLI:NL:GHAMS:2017:3892, JONDR 2018/132 (Readen Retail).
Hof Amsterdam 7 juni 2018, ECLI:NL:GHAMS:2018:1911, JOR 2018/276 (DMBH), m.nt. Holtzer.
Hof Amsterdam 3 september 2019, ECLI:NL:GHAMS:2019:3222, JOR 2020/59 (AM Holding).
Hof Amsterdam 18 maart 2020, ECLI:NL:GHAMS:2020:908, JOR 2020/147.
Rechtbanken
Rechtbank Amsterdam 28 maart 2001, ECLI:NL:RBAMS:2001:AG3891, JOR 2001/110 (Hoffmann).
Rechtbank Rotterdam, 13 december 2006, ECLI:NL:RBROT:2006:BA3386, JOR 2007/86 (Van Huizen) m.nt. van C.D.J. Bulten.
56 Rechtbank Arnhem 19 september 2007, ECLI:NL:RBARN:2007:BB5015, JOR 2007/266 (Grmic) m.nt. van C.D.J. Bulten.
Rechtbank Den Haag 24 maart 2010,ECLI:NL:RBSGR:2010:BM0838, JOR 2010/220 (Happyliner).
Rechtbank Amsterdam 30 maart 2010, ECLI:NL:GHAMS:2010:BM4350, ARO 2010, 59 (B.E.K.).
Rechtbank Leeuwarden 30 juni 2010, ECLI:NL:RBLEE:2010:BN0523, RO 2010/69 (Swisch Holding B.V./X).
Rechtbank Breda 23 november 2011, ECLI:NL:RBBRE:2011:BU5680, RO 2012/17 (Baremans/Muijs).
Rechtbank Rotterdam 16 januari 2013, ECLI:NL:RBROT:2013:BZ0080, JOR 2013/98 (Next Level Systems).
Rechtbank Amsterdam 25 mei 2015, ECLI:NL:RBAMS:2015:2801, JOR 2015/258 (VRC Investments) m.nt. van C.D.J. Bulten.
Rechtbank Rotterdam 22 juli 2015, ECLI:NL:RBROT:2015:6644, RO 2015/77 (Autom8-it).
Rechtbank Overijssel 17 februari 2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:874, JIN 2016/108 (Atlas Chemie) m.nt. Kamerling .
Rb. Gelderland 31 augustus 2017, ECLI:NL:RBGEL:2017:4919, RN 2017/99 (Juloni/De Houtakker). - Impasse ¼ dit jaar.
Rechtbank Den Haag 31 januari 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:1169.
57 Rechtbank Den Haag 8 april 2020, ECLI:NL:RBDHA:2020:3000, RO 2020/45.