In dit onderzoek stond de volgende vraag centraal:
“Voldoet de mate van flexibiliteit die de muziekauteur in Nederland wordt geboden bij het collectief
rechtenbeheer van diens muziekwerken, aan de auteursrechtelijke en mededingingsrechtelijke maatstaven die volgen uit de relevante jurisprudentie en regelgeving van de Europese Unie?”
Bij het beantwoorden van deze vraag, is allereerst gekeken naar de positie die de CBO inneemt jegens de muziekauteur. Hieruit volgt dat de CBO van oudsher een economische, culturele en sociale functie vervult jegens de muziekauteur. Het was voor de muziekauteur onmogelijk om de traditionele exploitatie van diens muziekwerken zelf te beheren. Vervolgens is gebleken dat de manier van het exploiteren van muziekwerken is verschoven naar online exploitatie. Deze vorm van exploitatie heeft een ander karakter dan de traditionele exploitatie van muziekwerken, aangezien het de muziekauteur, in theorie, in staat stelt zijn muziekwerken individueel te exploiteren. Het systeem van collectief rechtenbeheer in Europa stelde de muziekauteur hier echter niet toe in staat. Dit beperkte de muziekauteur in zijn beschikkingsvrijheid over diens werken. Er bleek behoefte aan meer flexibiliteit voor de muziekauteur binnen het collectief rechtenbeheer.
Vervolgens is gekeken naar het Europees juridisch kader omtrent de mate flexibiliteit die de muziekauteur dient te worden geboden binnen het collectief rechtenbeheer van diens muziekwerken. Uit mededingingsrechtelijke jurisprudentie volgt dat de beschikkingsvrijheid van de auteur niet verder mag worden beperkt dan strikt noodzakelijk is voor het functiebelang van de CBO. De vraag is echter in hoeverre dit functiebelang van de CBO nog een rol speelt voor de muziekauteur op het gebied van de online exploitatie van diens werken. Als gevolg van technologische ontwikkelingen blijkt de muziekauteur in staat om diens online exploitatierechten zelf efficiënt te beheren. De culturele functie van de CBO blijkt als gevolg van technologische ontwikkelingen en de komst van het internet ook minder relevant. Minder duidelijk is of de sociale rol van de CBO, namelijk het beschermen van muziekauteurs jegens machtige muziekgebruikers, nog relevant is met betrekking tot online exploitatie. De onderhandelingspositie van de muziekauteur is over het algemeen namelijk aan te merken als zwak. Echter, Europese CBO’s handelen, met name op het gebied van online exploitatie, dermate inefficiënt en ineffectief, dat betwist kan worden of de belangen van muziekauteurs nog daadwerkelijk behartigt worden.
De Richtlijn Collectief Beheer biedt de muziekauteur twee mogelijkheden op het gebied van flexibelrechtenbeheer. Ten eerste de mogelijkheid om bepaalde rechten, categorieën van rechten of soorten werk en andere materie van hun keuze terug te trekken uit beheer. Ten tweede de
44
mogelijkheid om, buiten het collectief beheer om, licenties te verlenen voor niet-commercieel gebruik van diens rechten.
De Nederlandse implementatie hiervan wekt echter enige zorgen op over of de muziekauteur in Nederland wel voldoende flexibiliteit wordt geboden binnen het collectief rechtenbeheer. Het aangewezen toezichtsorgaan op diens rechten in relatie tot Buma/Stemra, lijkt weinig belang te hechten aan diens rechten. Bij het beoordelen of een CBO misbruik heeft gemaakt van zijn machtspositie jegens de muziekauteur, kent ACM namelijk te weinig waarde toe aan het belang dat de muziekauteur in bepaalde gevallen kan hebben bij diens maximale beschikkingsvrijheid over zijn muziekwerken. Daarnaast heeft zij tot tweemaal toe klachten van muziekauteurs afgedaan middels een prioriteringsbesluit.
Buma/Stemra biedt haar leden, naar aanleiding van een toezeggingsbesluit van ACM, sinds 2014 opt- out mogelijkheden. De muziekauteur kan nu zijn rechten, of bepaalde categorieën hiervan, terugtrekken uit het beheer van Buma/Stemra. Betwijfeld kan echter worden in hoeverre Buma/Stemra de muziekauteur in staat stelt om licenties te verlenen voor niet-commercieel gebruik van diens werken. De definitie van “commercieel” die de CBO hanteert is namelijk dermate ruim, dat het verlenen van een niet-commerciële licentie vrijwel onmogelijk is. Bovendien blijkt Buma/Stemra haar leden onvoldoende te informeren omtrent hun mogelijkheden op het gebied van flexibel rechtenbeheer. Uit onderzoek blijkt namelijk dat slechts 28 procent van haar leden bekend is met het flexibel rechtenbeheer.
Al met al kan worden geconcludeerd dat de mate van flexibiliteit die de muziekauteur in Nederland wordt geboden bij het collectief rechtenbeheer van diens werken, enige gebreken vertoont in verglijking met de auteursrechtelijke en mededingingsrechtelijke maatstaven die volgen uit de Europese jurisprudentie en regelgeving. Buma/Stemra zou diens beleid kunnen verbeteren door meer rekening te houden met de belangen van de muziekauteur. Teneinde de muziekauteur in Nederland daadwerkelijk flexibiliteit te bieden bij het beheren van diens rechten binnen het collectief rechtenbeheer, is tenslotte vereist dat de CBO daadwerkelijk een flexibelere houding opstelt.
45
Bibliografie
Literatuur
Brinker & Holzmüller 2010
I. Brinker & T. Holzmüller, ‘Competition law and copyright – observations from the world of collecting societies’, EIPR 2010, afl. 11, p. 553-559.
Cohen Jehoram 1991
H. Cohen Jehoram, ‘Auteursrechtenbureaus: Enkele grondbeginselen’, Informatierecht/AMI 1991, p. 127-133.
Drexl e.a. 2013
J. Drexl e.a., Comments of the Max Planck Institute for Intellectual Property and Competition Law on
the Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on Collective
Management of Copyright and Related Rights and Multi-Territorial Licensing of Rights in Musical Works for Online Uses in the Internal Market COM (2012)372, Max Planck Institute for Intellectual
Property & Competition Law Research Paper Nr. 13-04
Engels 2013
C. Engels, ‘Multiterritoriale licentiëring van online muziekauteursrechten en de (toekomstige) rol van collectieve beheersorganisaties’, AMI 2013, afl. 6, p. 179-185.
Frabboni 2005
M.M. Frabboni, ‘Cross-border licensing and collective management: a proposal for the online context’, Entertainment Law Review 2005, afl. 8, p. 204-208.
Frabboni 2010
M.M. Frabboni, ‘The changing market for music licenses: a redefinition of collective interests and competitive dynamics’, in: A. Flanagan & M.L. Montagnani (eds.), Intellectual Property Law.
Economic and Social Justice Perspectives, Cheltenham: Edward Elgar 2010, p. 144-162. Gielen 2014
Ch. Gielen (red.), Kort begrip van het intellectuele eigendomsrecht, Deventer: Kluwer 2014.
46
D. Gervais, Collective Management of Copyright and Related Rights, Deventer: Kluwer 2010.
Ghafele & Gibert 2013
R. Ghafele & B. Gibert, Counting The Costs of Collective Rights Management of Music Copyright in
Europe, 2013.
Guibault & Van Gompel 2010
L. Guibault & S. van Gompel, ‘Collective Management in the European Union’, in: D. Gervais (ed.),
Collective Management of Copyright and Related Rights, Deventer: Kluwer 2010. Guibault & Van Gompel 2016
L. Guibault & S. van Gompel, ‘Collective Management in the European Union’, in: D. Gervais (ed.),
Collective Management of Copyright and Related Rights, Deventer: Kluwer 2016. Guibault 2008
L. Guibault, 'Halleluja: Buma's aansluitvoorwaarden krijgen zegen van NMA!', AMI 2008, afl. 4, p. 85-93.
Gyertyánfy 2010
P. Gyertyánfy, ‘Collective management of music rights in Europe after the CISAC decision’, IIC (41) 2010, afl. 1, p. 59-89.
Handke 2013
C. Handke, The Economics of Collective Copyright Management, 2013.
Handke & Towse 2007
C. Handke & R. Towse, 'Economics of Copyright Collecting Societies', IIC (38) 2007, afl. 8, p. 937- 957.
Hilty & Nérisson 2013
R. Hilty & S. Nérisson, 'Collective Copyright Management and Digitization: the European Experience', Max Planck Institute for Intellectual Property and Competition Law, 2013.
Hugenholtz 2003
P.B. Hugenholtz, 'Is concurrentie tussen rechtenorganisaties wenselijk?', AMI 2003, afl. 6, p. 203-208.
47
K. Koelman, 'Collectieve rechtenorganisaties en mededinging', AMI 2004, afl. 2/3, p. 89-97.
Koelman 2005
K.J. Koelman, 'Op naar de Euro-Buma(s): De Aanbeveling van de Europese Commissie over grensoverschrijdend collectief rechtenbeheer', AMI 2005, afl. 6, p. 191-196.
Kreijger 2013
P.J. Kreijger, ‘Multiterritoriale licenties na CISAC – veel nieuws onder de zon?’, AMI 2013, afl. 4, p. 130-135.
Kretschmer 2002
M. Kretschmer, 'The Failure of Property Rules in Collective Administration: Rethinking Copyright Societies as Regulatory Instruments', EIPR 2002, p. 126-137.
Mazziotti 2011
G. Mazziotti, 'New Licensing Models for Online Music Services in the European Union: From Collective to Customized Management', Columbia Journal of Law & the Arts (34) 2011, afl. 4, p. 757-808.
Mazziotti 2013
G. Mazziotti, Copyright in the EU Digital Single Market: Report of the CEPS Digital Forum, 2013.
Noll, van der e.a. 2015
R. van der Noll e.a., Solo of Samen. Gevolgen van flexibilisering rechtenbeheer door Buma/Stemra (online publiek via: www.bumastemra.nl).
Quintais 2013
J.P. Quintais, ‘Proposal for a Directive on collective rights management and (some) multi-territorial licensing’, EIPR 2013, afl. 2, p. 65-73.
Riis 2011
T. Riis, ‘Collecting societies, competition, and the Services Directive’, Journal of Intellectual Property Law & Practice (6) 2011, afl. 7, p. 482-493.
48
G.M. Riccio & G. Codiglione, Copyright Collecting Societies, Monopolistic Positions and
Competition in the EU Single Market (May 20, 2013). Masaryk University Journal of Law and
Technology (MUJLT), Vol. 7, Fall, 2013. Available at SSRN:https://ssrn.com/abstract=2398891 Tuma 2006
P. Tuma, ‘Pitfalls and challenges of the EC Directive on the collective management of copyrights and related rights’, EIPR (28) 2006, afl. 4, p. 220-229.
Vázquez-Lopez 2010
V. Vázquez-Lopez, Collective and individual exercise of copyright in the digital environment: An
international perspective focused on development, GRUR Int 2010, 689. Weda e.a. 2011
J.N.T. Weda e.a., Wat er speelt. De positie van makers en uitvoerende kunstenaars in de digitale
omgeving (online publiek via: wodc.nl). Weda e.a. 2012
J. Weda e.a., Digitale drempels: Knelpunten voor legaal digitaal aanbod in de creatieve industrie, Amsterdam: SEO Economisch Onderzoek 2012.
Overige literatuur
Magazine Buma/Stemra voorjaar 2015, p. 62-63. < http://www.bumastemra.nl/wp- content/uploads/2015/05/Eigen-muziekwerken-eigen-website-2016.pdf>
Regelgeving
Europese Unie
Richtlijn 2001/29/EG van het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie van 22 mei 2001 betreffende de harmonisatie van bepaalde aspecten van het auteursrecht en de naburige rechten in de informatiemaatschappij (PbEG 2001, L 167/10).
Richtlijn 2014/26/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 februari 2014 betreffende het collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten en de multiterritoriale licentieverlening van rechten inzake muziekwerken voor het online gebruik ervan op de interne markt (PbEU 2014, L 84/72). markt (COM(2012) 372 final – 2012/0180 (COD))(PbEU 2013, C 44/18).
49 Aanbeveling 2005/737/EG
Aanbeveling van de Commissie van 18 oktober 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige onlinemuziekdiensten (voor de EER relevante tekst)(PbEU 2005, L 276/54).
Verdrag betreffende de Europese Unie (PbEU 2012, C 326/01).
Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (PbEU 2012, C 326/01). Nederland
Auteurswet
Wet toezicht collectieve beheersorganisaties auteurs- en naburige rechten
Overige regelgeving
Europese Unie
Europese Commissie
COM (95) 382 def
Groenboek. Het Auteursrecht en de Naburige Rechten in de Informatiemaatschappij, 19 juli 1995. COM(2002) 0430
Verslag van de Europese Commissie over de Toepassing van Richtlijn 93/83/EEG van de Raad van 27 September 1993 tot coördinatie van bepaalde voorschriften betreffende het gebied van de satellietomroep en de doorgifte via de kabel, 26 juli 2002.
COM(2004) 261 definitief
Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement en het Europees Economisch en Sociaal Comité. Het beheer van auteursrechten en naburige rechten in de interne markt, 16 april 2004. SEC(2005) 1245
50
Commission staff working document. Impact assessment reforming cross-border collective
management of copyright and related rights for legitimate online music services, 11 oktober 2005. Commission, 7 july 2005, ‘Commission Staff Working Document, Study on a Community Initiative on the Cross-Border Collective Management of Copyright’.
COM(2010) 0245 final/2
Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee and the Committee of the Regions, A Digital Agenda for Europe, Brussel, 26 augustus 2010.
COM(2011) 942
Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions – A coherent framework for building trust in the Digital Single Market for e-commerce and online services, 11 januari 2011.
COM(2012)372 final
Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende het collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten en de multiterritoriale licentieverlening van rechten inzake muziekwerken voor onlinegebruik op de interne markt, 11 juli 2012.
SWD (2012) 204 final
Commission Staff Working Document, Impact Assessment, Accompanying the document, Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on collective management of copyright and related rights and multi-territorial licensing of rights in musical works for online uses in the internal market, 11 juli 2012.
Europees Parlement
P5_TA(2004)0036
Resolutie van het Europees Parlement van 15 januari 2004 over een communautair kader voor maatschappijen voor collectief beheer op het gebied van auteursrechten en naburige rechten P6_TA(2007)0064
Resolutie van het Europees Parlement van 13 maart 2007 over Aanbeveling 2005/737/EG van de Commissie van 18 oktober 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige on-line muziekdiensten (2006/2008(INI)).
51 P6_TA(2008)0462
Resolutie van het Europees Parlement van 25 september 2008 over collectief grensoverschrijdend beheer van auteursrechten en naburige rechten voor rechtmatige online muziekdiensten.
P7_TA-PROV(2014)0056
Auteursrechten en naburige rechten en de afgifte van multiterritoriale licenties voor het online-gebruik van rechten op muziekwerken, A7-0281/2013.
A5-0478/2003 (final)
Report of 11 December 2003 on a Community Framework for Collecting Societies for Authors’ Rights (2002/2274(INI)).
PE510.562v01-00
Commissie juridische zaken, 30 April 2013, Ontwerpverslag over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende het collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten en de multiterritoriale licentieverlening van rechten inzake muziekwerken voor onlinegebruik op de interne markt.
PE513.142v01-00 (COM(2012)0372 – C7 0183/2012 – 2012/0180(COD))
Commissie juridische zaken, 6 juni 2013, Amendementen 332 - 540, Ontwerpverslag - Collectief beheer van auteursrechten en naburige rechten en de multiterritoriale licentieverlening van rechten inzake muziekwerken voor onlinegebruik op de interne markt.
A6-0053/2007
Verslag over de aanbeveling van de Commissie van 18 oktober 2005 betreffende het collectieve grensoverschrijdende beheer van auteursrechten en naburige rechten ten behoeve van rechtmatige on- line muziekdiensten (2005/737/EG)(2006/2008(INI)).
Europees Economisch en Sociaal Comité
Advies van het Europees Economisch en Sociaal Comité over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende het collectieve beheer van auteursrechten en naburige rechten en de multiterritoriale licentieverlening van rechten inzake muziekwerken voor onlinegebruik op de interne markt (COM(2012) 372 final – 2012/0180 (COD))(PbEU 2013, C 44/18).
52
Kamerstukken II 2002, 28 482 MvT nr.3. Kamerstukken II 2014-2015, 34243, nr. 3.
ACM besluit in zaak 4070. ACM besluit in zaak 7213. ACM toezeggingsbesluit
Jurisprudentie
Europese Unie
Hof van Justitie van de Europese Unie
HvJ EG 27 maart 1974, C-127/73, Jur. 1974 (BRT/Sabam).
HvJ EG 13 juli 1989, C-395/87, Jur. 1989 (Ministère Public/Tournier).
Conclusie van Advocaat-Generaal Mayras van 12 december 1973, C-127-73(BRT/Sabam).
Conclusie van Advocaat-Generaal V. Trstenjak van 11 september 2008, C-52/07, (Kanal 5/STIM).
Beschikkingen van de Europese Commissie
Beschikking van de Commissie van 2 juni 1971, nr. 71/224/EEG, PbEG 1971 L134/15 (GEMA I). Beschikking van de Commissie van 6 juli 1972, nr. 72/268/EEG, PbEG 1972, L166/22 (GEMA II).
53
Beschikking van de Commissie van 4 december 1981, nr. 82/204/EEG, PbEG 1982, L94/12 (GEMA
III).
Beschikking van de Commissie van 8 oktober 2002, nr. 2003/300/EG, PbEG L 107/58 (IFPI
“Simulcasting”).
Beschikking van de Europese Commissie van 12 augustus 2002, COMP/C2/37.219, Bull. EU 2002- 7/8 (Banghalter & Homen Christo/SACEM).
Nederland
Rechtbank Rotterdam