Conclusie

Omdat de VS en Nederland er op het politieke vlak een andere strategie op na hielden, verschilden zij dus ook over de rol en inzet van airpower in het conflict. Dit is van grote invloed geweest op de uiteindelijke totstandkoming van Deliberate Force.

Deze politieke onenigheid had met name binnenlandse redenen, wat het nog lastiger maakte om tot elkaar te komen. Voor het sturen van grondtroepen ontbrak in de VS iedere steun. Maar ook het feit dat het in het geval van bombardementen en luchtaanvallen veelal bij dreigen blijft, komt doordat Clinton thuis maar beperkt mandaat heeft om hiertoe over te gaan. Dit moest onder de vlag van de VN gebeuren, met behulp van veiligheidsresoluties. De VN had vredesonderhandelingen als doel en zette met name in op diplomatieke middelen, waardoor er voor grootschalige bombardementen geen plaats was. Ook het opheffen van het wapenembargo om het level playing field te herstellen paste niet bij de koers van de-escalatie die de VN voor ogen had. De inzet van airpower was ter ondersteuning van UNPROFOR en dus nooit een zelfstandig middel.

De Nederlandse minister van defensie Ter Beek had juist onder druk van het parlement gekozen voor het inzetten van grondtroepen. Nederland had kort daarvoor internationaal niet de rol gespeelde die men in Den Haag graag vervulde, en met de inzet in Bosnië moest het blazoen weer worden

opgepoetst. Het luchtwapen diende hierbij ter ondersteuning, de nieuwe krijgsmacht moest worden ingezet voor crisisbeheersing en vredemissies onder VN- of NAVO-vlag.

Beide landen waren hierdoor redelijk gebonden aan hun oorspronkelijke strategie. Dit heeft met name een vertragend effect gehad op de totstandkoming van Deliberate Force. Het was immers wachten op een compromis, op overeenstemming tussen beide partijen waarna er een gezamenlijke strategie kon worden ontworpen voor het conflict. En deze overeenstemming kwam er pas na twee jaar van aanmodderen, tot de situatie dermate geëscaleerd was dat iedereen binnen de VN en de NAVO het er over eens was dat er niet langer kon worden gewacht met ingrijpen.

35

Het is hierbij te makkelijk om de schuld alleen bij de Amerikanen te leggen. Maar omdat zij militair het meeste gewicht in de schaal konden leggen, waren zij wellicht ook het meest bij machte om een beslissing in bovengenoemde patstelling te forceren. Maar ook Nederland valt genoeg te verwijten. Je kan je afvragen of het Nederlandse parlement de eventuele gevolgen van de inzet van de

Luchtmobiele Brigade wel juist heeft ingeschat. Al in een vroeg stadium werd duidelijk dat

UNPROFOR over te weinig man en te licht materieel beschikte om aan zijn missie te kunnen voldoen. Het is dan een tikje naïef om te denken dat grondtroepen in deze situatie het verschil zouden maken. Nederland bleef echter achter zijn visie op de beëindiging van dit conflict staan, ondanks dat het uitvoeren van deze visie in de praktijk nauwelijks uit te voeren was. Maar dit laatste was niet aan de inzet van Nederland te wijten, integendeel.

Uiteindelijk heeft de VN te lang vastgehouden aan het model van de-escalatie, terwijl de situatie hier niet naar was. De strijd was hier simpelweg te hevig voor, en het materiaal dat de strijdende partijen inzetten te heftig. UNPROFOR beschikte over veel te weinig manschappen en was veel te licht bewapend om een eventuele vrede te handhaven en de burgerbevolking was hier het slachtoffer van. Hier is niet alleen de politieke organisatie van de VN debet aan, maar ook de individuele landen. Want de VS leverden dan wel helemaal geen troepen, alle andere landen slaagden er ook niet in een respectabel aantal op de been te brengen. Nederland was hierin een positieve uitzondering, zeker gezien de omvang van de Nederlandse krijgsmacht. De VN had wellicht eerder van strategie moeten wijzigen, ook om de VS aan boord te krijgen, maar in een eerder stadium hadden verschillende landen al meer moeten bijdragen. Dan had UNPROFOR wellicht een kans van slagen gehad. De keuze van een dual key principe brengt in mijn ogen behoorlijke gevaren met zich mee. Niet zozeer door het feit dat er uiteindelijk twee man de sleutel om moeten draaien. Bij NAVO missies is tegenwoordig sprake van eenzelfde soort mechanisme, waarbij de commandant der Strijdkrachten (CDS) van het Nederlandse leger de zogeheten ‘’red card holder’’ is waar het de inzet van

Nederlandse troepen betreft. Dit wil zeggen dat hij altijd nog kan beslissen af te zien van de inzet van Nederlandse eenheden.

In dit geval gaat het om de verschillende sleutelhouders (de NAVO en de VN), en hun onderlinge verhouding. De C2 structuren lopen volledig parallel en vragen daarom erg veel afstemming, maar sluiten uiteindelijk behoorlijk op elkaar aan door nauw overleg. Mijn conclusie is dat de structuur vrij gekunsteld is ingericht. De reactietijd kan immers erg lang zijn, omdat de besluitvorming over veel schijven verloopt. De VN is een politieke organisatie die niet is ingericht op dergelijke militaire besluitvorming. Hiervoor is zij te log en politiek instabiel. Dit kan voor een missie als Deliberate Force beperkend of vertragend werken, met operationele risico’s als mogelijk gevolg.

Maar belangrijker was nog dat juist dit dual key principe, samen met de onenigheid binnen de NAVO, er voor gezorgd heeft dat airpower slechts beperkt kon worden ingezet en zeker niet efficiënt kon worden gebruikt. Dit had te maken met de zwakke positie van de VN op de grond en het

eindresultaat wat de VN uiteindelijk voor ogen had. Hierdoor was de NAVO operationeel aan handen en voeten gebonden, waardoor ze niet verder kwam dan CAS en de realisatie van Deliberate Force erg lang geduurd heeft.

Al met al hebben de verschillende inzichten op het politiek- en militair strategische niveau

behoorlijke invloed gehad op het tot stand komen van Deliberate Force. Mijn conclusie is dan ook dat er op het strategische niveau twee behoorlijke knelpunten lagen. Allereerst was er onvoldoende

36

politieke consensus over het doel en de middelen om dit conflict tot een einde te brengen, wat voor grote vertraging heeft gezorgd. Vertraging waarvan de burgerbevolking ter plekke al die tijd het slachtoffer is geweest. Hiernaast bracht de keuze voor het dual key principe operationele risico’s met zich mee die de snelheid en efficiency van de inzet van airpower behoorlijk hebben beïnvloed.

37