Conceptueel model

Nu de belangrijkste elementen voor het inzichtelijk maken van het beleidsarrangement zijn beschreven, kan er een conceptueel model worden opgesteld. Van tevoren is het belangrijk om rekening te houden met dat er overlap plaatsvindt tussen de inhoud van de te inzichtelijk maken dimensies van een beleidsarrangement (discoursen, coalities, hulpmiddelen en spelregels). Deze dimensies hangen nauw met elkaar samen en beïnvloeden elkaar. Daarnaast is het noodzakelijk om rekening te houden met het feit dat beleidsarrangementen op verschillende niveaus gestalte krijgen. Welke middelen partijen op nationaal niveau inzetten kan verschillen met de middelen die partijen op provinciaal en lokaal niveau inzetten. Daarnaast profileren partijen zich logischerwijs op

verschillende niveaus. Op lokaalniveau zullen partijen zich bezighouden met de uitvoering van projecten, terwijl op provinciaal niveau en nationaal niveau meer kaders en regels worden opgesteld. Hoe partijen invulling geven aan de verschillende dimensies van een beleidsarrangement verschilt dus per schaalniveau.

In dit onderzoek wordt er op drie schaalniveaus gekeken naar welke factoren van invloed zijn op de toepassing van stedelijke herverkaveling. Vanuit de verschillende dimensies die een

beleidsarrangement vormen kunnen er vier randvoorwaarden gedestilleerd worden. Deze randvoorwaarden kunnen een leidraad vormen voor het inzichtelijk maken van de factoren die belangrijk zijn voor de toepassing van stedelijke herverkaveling. De hypothese is dat vanuit de analyse van de leidende discoursen op nationaal, provinciaal en lokaal niveau kan worden bekeken in hoeverre de urgentie voor stedelijke herverkaveling aanwezig is. Urgentie voor stedelijke

herverkaveling hangt samen met hoe relevante partijen tegen maatschappelijke problemen en discussies met betrekking tot gebiedsontwikkeling en stedelijke herverkaveling aankijken. Hierdoor wordt het handelen van deze partijen bepaald.

Naast de urgentie van de problematiek is het draagvlak voor stedelijke herverkaveling een tweede belangrijke randvoorwaarde voor de toepassing van het instrument. In hoeverre er draagvlak is voor stedelijke herverkaveling kan worden afgeleid uit de coalities die worden gevormd door de betrokken partijen. Als er geen draagvlak blijkt voor het instrument zullen coalities zich niet kunnen vormen. Het draagvlak kan worden vergroot door de juiste hulpmiddelen in te zetten en waarde te creëren. Hiermee kan het private belang worden vergroot.

De partijen die betrokken zijn bij stedelijke herverkaveling beschikken allemaal over eigen middelen die ze kunnen inzetten om stedelijke herverkaveling mogelijk te maken. Het doel van het inzetten van deze middelen is het mogelijk maken van de toepassing van stedelijke herverkaveling. Om het instrument te kunnen toepassen zullen er middelen moeten worden ingezet die op een bepaalde manier bijdragen aan het creëren van waarde. Zonder waardecreatie is het niet

aantrekkelijk om te investeren in een ontwikkeling. Waardecreatie kan bijvoorbeeld worden bereikt door een functieverandering mogelijk te maken. Het creëren van waarde kan dus worden gezien als een derde belangrijke randvoorwaarde voor de toepassing van stedelijke herverkaveling. Daarnaast kan waardecreatie bijdragen aan het vergroten van het draagvlak.

Naast urgentie, draagvlak en het creëren van waarde moet de uitvoering van een project voldoende zijn verzekerd. De uitvoerbaarheid van een project moet worden bewerkstelligd door een helder spelregelkader op te stellen. Ontwikkelingen moeten hierbij voldoen aan wettelijke

regelingen, maar daarnaast moeten er ook afspraken worden gemaakt tussen de uitvoerende

partijen. Deze afspraken kunnen betrekking hebben op de rol en taakverdeling tussen partijen, welke middelen ze moeten inzetten en hoe kosten en baten worden verdeeld. De bevindingen die in dit hoofdstuk zijn gedaan worden hieronder schematisch weergegeven in een conceptueel model.

37

.

Figuur 6: conceptueel model

discours hulpmiddelen spelregels

Rol van de faciliterende overheid

Rijksoverheid (ministerie I&M)

het Kadaster

Verspreiden van kennis

Ontwikkelen van stappenplannen Financieel bijdragen aan projecten Wettelijke regelingen Afspraken over rolverdeling en verantwoordelijkheden Initiatiefnemende burger Rol faciliterende overheid Provincies Het Kadaster Adviesbureaus/ kennisinstellingen Afspraken over rolverdeling en verantwoordelijkheden Verspreiden van kennis

proefprogramma's Ruimte voor herverkaveling in omgevingsvisie coalities

Rol van de faciliterende overheid Gemeenten Private grondeigenaren Adviesbureaus Het Kadaster Programmeren met eventuele functieveranderingen In te brengen gronden Financiële middelen Afspraken met betrekking tot de uitvoering zoals rol en

taakverdeling en verdeling kosten en baten en onderhandelen over ruilopties.

Dimensies beleidsarrangement

sc

ha

aln

iveau

Randvoorwaarden voor toepassing stedelijke

herverkaveling

38

Met behulp van het inleidende hoofdstuk en de theorie met betrekking tot beleidsarrangementen en stedelijke herverkaveling, kan het onderzoek verder op poten worden gezet. In dit hoofdstuk zal de onderzoeksstrategie worden uitgewerkt, de casussen worden beschreven, het verzamelen en interpreteren van de data wordt verantwoord en er wordt een onderzoeksmodel weergegeven.

3.1 Onderzoeksstrategie

Bij dit onderzoek ligt het voor de hand om casestudies te bestuderen. Volgens het boek Methoden en Technieken van Onderzoek (2008) kies je vooral voor een casestudy als je een goed begrip wilt krijgen van de context. De casestudy past onder andere vaak goed bij een verkennend onderzoek (Saunders, Lewis, & Thornhill, 2008).

Dit onderzoek is een verkennend onderzoek omdat de factoren die ten grondslag liggen aan de toepassing van een nieuw beleidsinstrument worden verkend. Zoals eerder besproken zal dit worden gedaan door het beleidsarrangement met betrekking tot stedelijke herverkaveling in kaart te brengen. Om dit redelijkerwijs te kunnen doen is het noodzakelijk om een duidelijk beeld te krijgen van de huidige ontwikkelingen die zich in de praktijk voordoen met betrekking tot dit onderwerp. Het analyseren van casestudies en het in gesprek gaan met betrokken partijen is noodzakelijk om een goed beeld te krijgen van de praktijksituatie. Casestudies bij stedelijke herverkaveling spelen zich af op lokaalniveau, maar om een compleet beeld te geven van het beleidsarrangement moet er ook in kaart worden gebracht wat er op provinciaal en nationaal niveau gebeurd. Het is dus van belang dat er niet alleen met de uitvoerende partijen wordt gesproken, maar ook met de partijen die kaders stellen en kennis verspreiden over het onderwerp op nationaal en provinciaal niveau. Verder zal er ook een analyse van documenten en beleidsprogramma’s moeten worden gemaakt om inzichtelijk te krijgen wat er op het gebied van stedelijke herverkaveling op de verschillende niveaus gebeurd.

Op lokaalniveau is het handig om gebruik te maken van casestudies. Hierdoor kunnen ervaringen en bevindingen uit concrete praktijkvoorbeelden dienen als referentiekader voor het toepassen van stedelijke herverkaveling. De casussen die in dit onderzoek centraal zullen staan betreffen pilotprojecten die onderdeel uitmaken van proefprogramma’s in de provincies Gelderland en Overijssel. Stedelijke herverkaveling staat in Nederland nog in de kinderschoenen en deze provincies zijn met samenwerkingspartners middels deze proefprogramma’s bezig om de

mogelijkheden voor stedelijke herverkaveling te verkennen. In de provincie Gelderland werken de Provincie, betrokken gemeenten, de Radboud Universiteit, het Kadaster en het adviesbureau Noordzuiden intensief samen om ervaring op te doen met de toepassing van stedelijke

herverkaveling. In dit proefprogramma worden een aantal pilotprojecten aangewezen als potentiële stedelijke herverkavelingprojecten. De meest gevorderde pilot uit het proefprogramma van de Provincie Gelderland is een casus in Zevenaar op verouderde bedrijventerreinen genaamd Tatelaar en Hengelder (Van Uum, 2016). Deze casus zal in dit onderzoek worden opgenomen. Ook de Provincie Overijssel is bezig met een proefprogramma over stedelijke herverkaveling waarin vooral de leegstand in binnensteden centraal staat. In dit onderzoek zullen ook de binnensteden van Steenwijk en Nijverdal als casus worden opgenomen. Er is ook geïnventariseerd naar de geschiktheid van andere casussen zoals het stationsgebied Zetten- Andelst, maar deze pilot moet nog van start gaan en de betrokken gemeente ambtenaren beschikten nog niet over voldoende relevante