CKV en sociale-media cultuur

Voor ik het vak CKV in verband breng met het ontwikkelen van burgerschapswaarden, plaats ik het vak in deze paragraaf in beknopte vorm in het huidige sociale media tijdperk waarin de adolescent opgroeit. Om het maatschappelijk belang van het vak te onderzoeken is het immers relevant om het vak in deze actualiteit te plaatsen en de sociale media hebben zich hierin ontwikkeld tot een onontkoombaar fenomeen. Ik relateer de invulling en doelstelling van het

242 _{Van Heusden, 2010: p. 19.} 243 _Ibidem

48

vak aan de reeds besproken problematieken omtrent de hedendaagse digitale cultuur, die in het vorige hoofdstuk als onderzoeksresultaten van de Nationale Academie voor Media & Maatschappij naar voren zijn gekomen.

Gebleken is dat de identiteit van de adolescent veruit het meest gevormd wordt door de interactie met zijn sociaal-culturele omgeving. Deze interactie blijkt met de komst van sociale media echter veelal ‘online’ plaats te vinden, net als de constante spiegeling waar de adolescent tijdens zijn identiteitsontwikkeling voortdurend aan onderhevig is. Consequenties als een negatief zelfbeeld, sociale angst en onzekerheid in het leggen van ‘real life’ contacten liggen op de loer. Het vak CKV heeft met haar invulling op sociaal vlak echter een

tegengestelde ambitie. Tijdens de lessen wordt de leerling juist verplicht contact te zoeken met leeftijdsgenoten. Zeker in het vak CKV nieuwe stijl staat het oefenen in samenwerken nog meer centraal. De leerling wordt gestimuleerd te overleggen en zaken mondeling te onderbouwen. Gebleken is dat dit werken in groepsverband juist een gevoel van eigenwaarde in de hand kan werken. De leerling ontdekt het eigen aandeel in de groep en de onmisbaarheid die hem/haar op bepaalde wijze kenmerkt. Juist dit is zo contrasterend met de wijze waarop de adolescent tegenwoordig hoofdzakelijk individueel functioneert. Waar zelfpresentatie online veelal draait om het creëren van het ‘perfecte plaatje’ en het verkrijgen van ‘likes’ en ‘volgers’, wordt de adolescent in de CKV klas juist begeleid in het vermogen zichzelf in wezenlijkheid te presenteren. Zo leert de adolescent kritiek te incasseren en een gevoel van trots niet enkel via een muisklik, maar middels een echt compliment te ontvangen. Waar tijdens de online activiteit een significant opvoedfiguur buiten spel komt te staan, is de leerkracht in de CKV les juist het figuur die toezicht heeft en de leerlingen via het geven van handvatten de juiste kant opstuurt.

Ook op cultureel gebied blijkt het vak weerstand te bieden aan de impact die de sociale media kunnen hebben. Nu het internet tegenwoordig zoveel te bieden heeft, wordt de stap steeds groter om de deur feitelijk uit te gaan. Men kan online contacten leggen, het laatste nieuws en informatie verkrijgen, de nieuwste games spelen en de laatste applicaties downloaden. Waarom zou je nog naar de bibliotheek gaan als het boek ook online te

verkrijgen is, en waarom überhaupt naar de bioscoop als de film ook op het net te downloaden is? Hoe meer sensatie er op een snelle manier online kan worden beleefd, hoe minder

aantrekkelijk het wordt om bijvoorbeeld een culturele instelling te bezoeken. Nu is het niet mijn intentie om te beweren dat deze variëteit aan onder andere nieuwe games en videoclips, geen vorm van cultuuruiting of creativiteit is. Het feit is alleen dat de adolescent op deze manier niet tot weinig in aanraking komt met datgene wat tot cultureel erfgoed behoort.

49

Hiermee bedoel ik kunstuitingen die deel uitmaken van een cultuur, die vragen opwekken over maatschappelijke kwesties en die het kind tot zelfreflectie aanzetten: wat kenmerkt mijn cultuur, hoe is dit zo gekomen en op welke manier hoor ik hierbij? Het vak CKV motiveert de leerling juist nieuwe en verassende situaties op te zoeken, in ‘levensechte context’ onderzoek te doen en te ervaren wat er in de eigen leefomgeving te ontdekken valt. Het kind wordt zo in een open blik naar de wereld onderwezen, leert zichzelf open te stellen en met onverwachte wendingen om te gaan. Tijdens het bezoek aan een culturele manifestatie worden er vaak veel zintuigen aangesproken waarbij de levensechte ervaring een beleving in de hand werkt, die op virtuele of digitale wijze niet na te bootsen is. De adolescent raakt zodoende bedreven in het zelf ondernemen van dingen, buiten de geijkte paden te treden en nieuwe en ongewone situaties te trotseren.

Ik heb in deze paragraaf kort weer proberen te geven op welke wijze het vak CKV fungeert als tegenhanger van de sociale-media cultuur en de daarbij behorende consequenties die heden ten dage op kunnen treden. Zeker als er gekeken wordt naar de expansie waaraan het netwerk onderhevig is en die in de toekomst ongetwijfeld door zal gaan, zal een vak als CKV door haar ervaringsgerichte doelstelling en de levensechte- sociale context waarin gewerkt wordt, alleen nog maar meer relevantie verkrijgen. De maatschappij zal steeds meer in het teken gaan staan van online contacten en activiteiten, waarbij de burger veelal

individueel opereert en waarbij de genoemde problemen alsmaar groter worden. Het vak CKV opereert hierin als zekere tegenspeler, die de adolescent juist in deze tijd stimuleert levensecht te ervaren te midden van de authentieke cultuur.