Case study twee: Heerlen

Dezelfde aspecten die in Maastricht zijn onderzocht, worden ook voor Heerlen behandeld. Dit zijn: de gemeentelijke retailstructuurvisie en (nieuwe) detailhandelsontwikkelingen, (nieuwe) detailhan- delsontwikkelingen in de regio Parkstad Limburg, demografische ontwikkelingen, koopstromen (en bestedingen) in de regio en een analyse van de vraagstellingen die mogelijk winkelleegstand tot ge- volg hebben in de binnenstad van Heerlen.

Retailstructuurvisie Parkstad Limburg

De gemeente Heerlen heeft in regioverband (samenwerking tussen gemeenten in Parkstad) een re- tailstructuurvisie opgesteld (Parkstad Limburg, 2011). De vervaardiging van een gezamenlijke retail- structuurvisie stemt overeen met de uitgangspunten van de Provincie Limburg. Zij zet namelijk in op bestuurlijke afspraken en samenwerking, onder andere op het gebied van detailhandel (Evers, 2011; Evers et al., 2011; Provincie Limburg, 2011b).

Uitgangspunt van deze retailstructuurvisie is dat de binnenstad van Heerlen hét visitekaartje wordt van de regio Parkstad en bezoekers aantrekt van buiten de regio (Parkstad Limburg, 2011; Van Neerbos, interview, 15 mei 2012). Volgens deze visie is een aantal ontwikkelingen noodzakelijk ter versterking van de binnenstad van Heerlen. Het gaat daarbij om twee nieuwe detailhandelsontwikke- lingen: het Maankwartier en het Schinkelkwadrant Zuid (De Plu). Het betreft niet alleen uitbreidingen van het winkelaanbod, maar het gaat er ook om, het huidige winkelaanbod te voorzien van een kwa-

liteitsimpuls (Parkstad Limburg, 2011). Binnen het Maankwartier worden diverse functies gereali- seerd: (grootschalige) detailhandel, horeca/hotel, kantoren, koop- en huurappartementen en een parkeergarage. Het betreft in casu 12.000 vierkante meter winkelvloeroppervlakte voor grootschali- ge detailhandel en 2.000 vierkante meter oppervlakte “voor een typische Maankwartier branchering” (Maankwartier, 2012). In totaal wordt 14.000 vierkante meter winkelvloeroppervlakte toegevoegd. Een ander project in de binnenstad van Heerlen is de herontwikkeling van het Schinkelkwadrant Zuid (De Plu). Hier wordt 20.000 vierkante meter winkelvloeroppervlakte ontwikkeld. Daarbij gaat het met betrekking tot 3.000 vierkante meter om een herontwikkeling (Multi Development, 2012). Per saldo betekent dit een toevoeging van 17.000 vierkante meter winkelvloeroppervlakte. Evenals de ontwik- keling van het Maankwartier, is deze ontwikkeling volgens Van Neerbos (interview, 15 mei 2012) noodzakelijk om retailers die om dergelijke grote winkelvloeroppervlakte vragen, te faciliteren. Deze projecten moeten de binnenstad van Heerlen versterken tot hét ‘shoppingcentrum’ van Parkstad Limburg en zorgen voor veel passanten. De A-winkelstraten zullen moeten worden gevuld met win- kelfuncties in diverse branches en in de B- en C-winkelstraten dient het winkelsegment gemengd te worden met dienstverlening en ambachten (Parkstad Limburg, 2011). In een andere subparagraaf wordt nader ingegaan op deze nieuwe detailhandelsontwikkelingen in Heerlen.

Naast de binnenstad van Heerlen zijn de Woonboulevard en de Roda Boulevard twee belang- rijke speerpunten in de retailstructuurvisie. Dit zijn twee perifere winkelconcentraties. De Woonbou- levard heeft bovenregionale aantrekkingskracht (Kamer van Koophandel Limburg, 2009). De belang- rijkste branche op deze locatie is ‘wonen’ en de belangrijkste ‘trekker’ aldaar is IKEA (Parkstad Lim- burg, 2011). De Woonboulevard wordt uitgebreid met een derde en laatste fase van de ontwikkeling en bedraagt 8.000 vierkante meter winkelvloeroppervlakte (3W New Development, 2012).

Detailhandelsontwikkelingen in de regio Parkstad Limburg

Naast de in de vorige subparagraaf behandelde Woonboulevard is de Roda Boulevard een grootscha- lige perifere detailhandelslocatie in Kerkrade. Deze betreft grootschalige detailhandel in de branches ‘doe-het-zelf’, ‘tuin’ en ‘sport & leisure’ (Parkstad Limburg, 2011).

In de retailstructuurvisie is een aantal centra aangewezen die als ‘regionaal verzorgend’ worden aangemerkt. Dit zijn Kerkrade-centrum, Brunssum-centrum, Landgraaf en de perifere detail- handelslocatie ‘Emma’ te Hoensbroek (Parkstad Limburg, 2011). Genoemde centra hebben een ver- zorgende functie voor hun inwoners en kunnen gezien worden als ‘satellieten’ van de binnenstad van Heerlen. Teneinde deze rol te vervullen, moeten de kernen van Brunssum en Kerkrade versterkt worden. Daarbij heeft Kerkrade-centrum prioriteit. Daar moet de negatieve trend namelijk omgebo- gen worden door versterking en uitbreiding van het huidige winkelaanbod. Het centrum van Bruns- sum dient slechts haar huidige aanbod te versterken (Parkstad Limburg, 2011). De kern van Hoens- broek moet ‘ingedikt’ worden. Het winkelaanbod in Hoensbroek dient sterker geconcentreerd te worden en winkelvoorzieningen (‘uitlopers’) in bepaalde straten zijn ongewenst (Parkstad Limburg, 2011). Tot slot is het niet gewenst de perifere detailhandelslocatie ‘Emma’ uit te breiden met uitzon- dering van PDV-retailers die zich daar naartoe verplaatsen vanuit elders binnen het verzorgingsge- bied (Parkstad Limburg, 2011).

Samen met een projectontwikkelaar is de gemeente Kerkrade voornemens, een project te ontwikkelen in het centrum. In het plan zijn detailhandel en woningen opgenomen. Als dit project gerealiseerd wordt, zal in totaal 5.600 vierkante meter winkelvloeroppervlakte worden toegevoegd (Gemeente Kerkrade, 2008). Bovendien zal de Roda Boulevard (perifere detailhandelslocatie) uit- groeien tot een voorziening van ongeveer 40.000 tot 45.000 vierkante meter (bruto) vloeroppervlak- te (Kamer van Koophandel Limburg & Ondernemend Limburg, 2011a). De huidige omvang is onge- veer 35.000 vierkante meter (Locatus, 2012a). In totaal wordt hier dan ongeveer 10.000 vierkante meter winkelvloeroppervlakte toegevoegd.

Naast Kerkrade heeft ook de gemeente Brunssum plannen om een detailhandelsontwikkeling in het centrum te realiseren. Hoeveel vierkante meter op basis daarvan zal worden toegevoegd aan het huidige winkelaanbod, is niet duidelijk. In het te realiseren project wordt 6.570 vierkante meter bruto vloeroppervlakte (inclusief horeca) gerealiseerd voor detailhandel (3W New Development,

2012). Ook de gemeente Landgraaf gaat haar centrum39 (winkelcentrum Schaesberg) vernieuwen. Hier wordt ongeveer 500 vierkante meter winkelvloeroppervlakte toegevoegd. Hetzelfde geldt voor het winkelcentrum Waubach. Daar zullen de te ontwikkelen ‘winkelmeters’ voor een groot deel be- staan uit vervanging van bestaande ‘winkelmeters’ (Parkstad Limburg, 2011). In totaal wordt in deze regio (uitgezonderd Heerlen) bijna 23.000 vierkante meter winkelvloeroppervlakte toegevoegd (waarvan 10.000 vierkante meter in de periferie).

Demografische ontwikkelingen

Parkstad Limburg is één van de vier krimpregio’s in Nederland (Ter Veer et al., 2010). Het aantal in- woners in een stad of regio is van belang voor de detailhandelsmarkt. Als dat aantal daalt, heeft dit gevolgen voor de detailhandel (Planbureau voor de Leefomgeving, 2010). In grafiek tien wordt de bevolkingsprognose voor de gemeente Heerlen en regio Parkstad Limburg tot 2050, weergegeven. Hieruit blijkt dat het aantal inwoners in Heerlen tot 2050 naar verwachting zal afnemen met ruim 20.000 en in de regio Parkstad zelfs met 70.000. Zoals het Planbureau voor de Leefomgeving (2010) heeft aangegeven, zullen dergelijke gegevens in een detailhandelsvisie moeten worden meegeno- men. Parkstad Limburg houdt hiermee rekening in haar retailstructuurvisie en geeft zelfs aan dat een ‘x-aantal’ winkelvloeroppervlakte ‘uit de markt’ genomen dient te worden (Parkstad Limburg, 2011; Van Neerbos, interview, 15 mei 2012).

Grafiek 10:Bevolkingsprognose gemeente Heerlen en Parkstad Limburg van 2012 – 2050 (Etil, 2012).

Koopstromen Heerlen

Evenals voor Maastricht, zijn voor de gemeente Heerlen zulks bezien vanuit een groter omliggend gebied vice versa, via een onderzoek, de koopstromen met betrekking tot de ‘non-food sector’ in- zichtelijk gemaakt (Kamer van Koophandel Limburg, 2009). Uit dit onderzoek is gebleken dat de bin- nenstad van Heerlen te maken heeft met koopkrachttoevloeiing. Er is sprake van een bestedings- overschot van bijna 76 miljoen euro in 2009. Ter vergelijking: in de binnenstad van Maastricht is dit 227 miljoen euro in hetzelfde jaar. Hieronder wordt dit inzichtelijk gemaakt.

Koopstromen Toevloeiing (in miljoenen €) Afvloeiing (in miljoenen €) Verschil (in miljoenen €)

Maastricht 29,7 23,9 5,8 Sittard-Geleen 34,8 27,6 7,2 Roermond 7,8 14,2 -6,4

39

De gemeente Landgraaf heeft geen ‘echt’ centrum. De gemeente beschikt over drie winkelcentra waar de inwoners hun dagelijkse en niet-dagelijkse boodschappen kunnen doen. Deze drie winkelcentra zijn: Op de Kamp, Schaesberg en Wau- bach (Parkstad Limburg, 2011).

0 50000 100000 150000 200000 250000 300000 2012 2020 2030 2040 2050

Bevolkingsprognose Parkstad Limburg 2012 -