Burgerpanel ‘Denktank Scheveningse Bosjes, Westbroekpark inclusief Waterpartij’

4.2.1. Beschrijving respondenten

Respondent 2 is een adviseur die door de gemeente extern is ingehuurd. De respondent heeft het gehele traject (vanaf februari 2016, toen het college bepaalde om met de stad in gesprek te gaan) bedacht en laten uitvoeren. De respondent was daarnaast ook aanspreekpunt voor de Denktank en begeleidde dit traject samen met de procesbegeleider.

Respondent 3 is een burger die zitting heeft genomen in het burgerpanel, dat door de gemeente Denktank werd genoemd. De respondent heeft deelgenomen aan een online enquête over de toekomst van het gebied, heeft zitting genomen in de Denktank en heeft samen met de andere leden van de Denktank in september 2017 de visie ingediend.

4.2.2. Beleids- en participatietraject

Beleidstraject

Uit onderzoek blijkt dat het college van B&W van de gemeente Den Haag in het najaar van 2015 een concept-ambitiedocument aan de stad presenteerde over het Internationaal Park: een combinatie van de gebieden Scheveningse Bosjes, het Westbroekpark en de Waterpartij. Ongeveer 3.200 Hagenaars rea- geerden op het plan, wat voor het college aanleiding was om in februari 2016 het document niet vast te stellen, maar met de stad in gesprek te gaan (College van B&W Gemeente Den Haag, 2016). De ge- meente vertelt in een gesprek dat er geen sprake was van een normale beleidsprocedure.

“Het was meer crisiscommunicatie. Noem het een onrust in de stad, maatschappelijke onrust over de plannen die de gemeente had gemaakt.” (Respondent 2)

Ook de burger stelt dat de gemeente gezien alle protesten geen keus had, en dat het de enige oplossing was om met de stad in gesprek te gaan. Ook het feit dat de gemeente nieuwe vormen van burgerpartici- patie uitprobeert speelt volgens de burger een rol, iets wat in de Visie van de Denktank ook wordt on- derstreept (Denktank Westbroekpark, Scheveningse Bosjes inclusief Waterpartij, 2017).

“Ik denk dat de gemeente gewoon überhaupt aan het experimenteren is met dit soort constructies, dus ik denk dat wij ook een beetje proefkonijn waren.” (Respondent 3)

Volgens de gemeente waren de bezwaren op het concept-ambitiedocument Internationaal Park vooral terug te voeren op de ambities en uitgangspunten van het plan, waardoor de wethouder er vervolgens

voor koos om een visie voor dat gebied te ontwikkelen. Gekozen werd voor een participatietraject be- staande uit twee fases: een brede eerste fase met Stadslabs, waarin alle Haagse burgers de gelegenheid kregen om mee te praten, waaruit vervolgens een selectie van mensen kwam die zitting nam in een Denktank, de tweede fase.

In september en oktober 2016 organiseerde de gemeente een Stadslab in ieder stadsdeel van Den Haag. Uit de opgeleverde visie blijkt dat inwoners ook online hun reactie konden geven op het plan en de uitgangspunten van de Gebiedsvisie Internationale Zone. De centrale vraag hierbij was: Hoe kunnen we het Westbroekpark en de Scheveningse Bosjes (inclusief Waterpartij) met behoud van eigen karakter aantrekkelijk houden, aantrekkelijker maken en beter verbinden voor alle Hagenaars en bezoekers? De gemeente vertelt dat de reacties op het eerste plan de basis vormden voor de gesprekken binnen deze Stadslabs. Inwoners werden daarnaast ook gevraagd naar de opdracht voor een op te richten Denktank en welke producten deze Denktank zou moeten opleveren (Denktank Westbroekpark, Scheveningse Bosjes inclusief Waterpartij, 2017).

“Normaal gesproken maakt een gemeente een plan, en die raadpleegt dan de bewoners, en ik heb ge- zegd: we moeten het helemaal omdraaien en nu de bewoners een visie laten schrijven. En dat is de grote doorbraak geweest in deze impasse.” (Respondent 2)

Volgens de burger die zitting nam in de Denktank was het aan hun de taak om een visie te schrijven met een advies hoe het beste omgegaan kon worden met het gebied. De centrale vraag die hierbij centraal stond was, evenals bij de Stadslabs: “Hoe kunnen we het Westbroekpark en de Scheveningse Bosjes (inclusief Waterpartij) met behoud van eigen karakter aantrekkelijk houden, aantrekkelijker maken en beter verbinden?” De Denktank had de opdracht om een toekomstbestendige, integrale visie te ontwik- kelen op het toekomstig gebruik van deze groengebieden voor de korte en lange termijn, zo blijkt uit de opdracht van het college (College van B&W Gemeente Den Haag, 2016).

Participatietraject

Binnen dit burgerparticipatietraject was de op te halen informatie volgens de gemeente eigenlijk onder- geschikt aan het proces.

“Het gaat niet zozeer om de informatie, dus niet zozeer om de inhoud die je ophaalt, als wel om een goed proces. Want de inhoud is eigenlijk… is bijna ondergeschikt, zou je kunnen zeggen, aan het proces. Want of je nou een bankje van corten staal maakt of een bankje met allemaal krullen, ja: dat zal de gemeente worst wezen. Maar als bewoners daar blij mee zijn dan is dat van waarde.” (Respondent 2) Daarnaast stelt de gemeente dat het uiteindelijke traject anders is verlopen dan gedacht. De gemeente had in eerste instantie co-creatie voor ogen; een proces waarbij ambtenaren en bewoners samen een visie

uitwerken, maar uiteindelijk was de rol van de gemeente vooral faciliterend en wilde de Denktank on- afhankelijk van de gemeente de visie schrijven.

“Daarmee is het proces als het ware een soort burgerinitiatief geworden. Het is niet echt een burger- initiatief natuurlijk, maar het heeft er alle trekken van.” (Respondent 2)

Door andere bewonersgroepen die tegen de plannen van de gemeente protesteerden werd volgens de geïnterviewde burger de suggestie gewekt dat het traject een ‘poppenkast’ was en dat de Denktank geen echte inspraak had. De gemeente stelt dan ook dat de Denktank er zelf voor koos om onafhankelijk van de gemeente de visie te ontwikkelen.

Ze wilden onafhankelijk zijn en dat ook laten zien. Er moest ook geen schijn van… dat ze aan het handje liepen van de gemeente zichtbaar zijn. Dus alle schijn wilden ze vermijden. (Respondent 2)

Deze verandering had nadelige gevolgen, zo vertelt de burger. De werkdruk voor de Denktankleden was hoog en het gevoel leefde dat de burgers werk aan het doen waren van ambtenaren die er niet in waren geslaagd om in een jaar tot een realistisch en goed plan te komen. De Denktank hield iedere week een vergadering. Volgens de gemeente was de betrokkenheid groot, maar de burger stelt dat er bijvoorbeeld geen invloed was op het aantal overlegmomenten en ook geen zicht op de duur van het traject.

“Nee, we hebben daar in ieder geval geen invloed over gehad. Of dat van tevoren bedacht was dat weet ik niet, dat weet ik gewoon niet, maar ik denk niet dat wij konden zeggen van ‘oh, laten we volgende week niet afspreken want dit en dit, ik heb het druk’, en ze hebben ook niet gezegd hoe lang dat traject zou duren, of niet tegen mij in ieder geval.” (Respondent 3)

4.2.3. Participatievorm

Selectie van participanten

Uit de opgeleverde visie blijkt dat de Denktank wordt gezien als “een experiment van democratische vernieuwing die het midden houdt tussen loting en verkiezing enerzijds en afvaardiging en benoeming anderzijds”. Aan de deelnemers van de acht Stadslabs (en online) is gevraagd wie als hun vertegenwoor- diger in de Denktank zitting moet nemen. Daarmee wijkt de gemeente af van veel voorgaande partici- patieprocessen, waarbij vertegenwoordigers van belangenverenigingen of wijk- en buurtverenigingen als klankbord fungeerden (Denktank Westbroekpark, Scheveningse Bosjes inclusief Waterpartij, 2017; College van B&W Gemeente Den Haag, 2016). De reden hiervoor was volgens de gemeente vooral om de zwijgende meerderheid ook bij het proces te betrekken.

“Mijn stelling is: we leven in 2018, en wie is er nou nog lid van zo’n belangenvereniging of een bewo- nersvereniging? Het gros van de mensen is geen lid. En als we dus blijven praten met die mensen die niet goed kunnen aangeven hoe groot en wie hun achterban is, dan mis je heel veel stemmen. Dus de zwijgende meerderheid en mensen die geen zin hebben om naar zaaltjes te komen, geen tijd hebben, of daar zich in verdiepen, die hoor je niet.” (Respondent 2)

Het gebied heeft volgens de gemeente een stedelijke functie, waarbij mensen uit alle stadsdelen het gebied bezoeken, waardoor gekozen werd voor de brede opzet. Voor de selectie van de vertegenwoor- digers van de stadsdelen (één vertegenwoordiger per Stadslab) werd vanuit de gemeente de vraag gesteld bij het Stadslab om iemand voor te dragen die geschikt zou zijn om zitting te nemen in de Denktank. Naast de leden die door de acht stadsdelen zijn voorgedragen, is uit de online deelnemers een burger geloot en heeft de gemeente enkele mensen voorgesteld die aanvullende kennis en ervaring inbrengen. Het ging hierbij onder meer om een jongere en een ondernemer. De reden voor het toevoegen van deze leden was om een heterogene groep te krijgen met verschillende belangen, zo stelt de gemeente. Ook de burger laat weten dat voor de samenstelling van de Denktank werd gestreefd naar een goede afspiege- ling. Uiteindelijk zijn de Denktankleden en de gemeente gezamenlijk tot de samenstelling van de Denk- tank gekomen, zo valt te lezen in de opdracht van het college (College van B&W Gemeente Den Haag, 2016).

Op basis van Fung (2006) kunnen we zeggen dat er binnen deze participatievorm op drie manieren participanten zijn geselecteerd: ‘lay stakeholders’, namelijk de vertegenwoordigers van de acht stadsde- len, ‘willekeurige selectie’, namelijk de jongere en burger uit de online enquête die willekeurig zijn gekozen, en ‘professionele stakeholders’, namelijk de twee burgers die vanwege hun expertise door de gemeente zijn gevraagd om deel te nemen.

Communicatie en beslissingen

Binnen de Denktank werden gedurende het proces verschillende onderwerpen besproken waar de Denk- tank haar mening over moest geven. De procesbegeleiders van de gemeente hebben hiervoor een pro- gramma ontworpen voor de Denktank met de te behandelen onderwerpen. Op deze manier werd de input voor de visie gaandeweg geformuleerd. De burger vertelt dat de discussie binnen de Denktank goed verliep.

“En intern ging dat heel goed, iedereen was respectvol, en die gesprekken zelf gingen goed. Af en toe waren er meningsverschillen over dingen, maar daar praatten we dan gewoon over, want het was na- tuurlijk wel de bedoeling dat we unaniem tot een soort visie kwamen. Dus dat was gewoon een soort van debatteren daarover. En over dat aspect ben ik eigenlijk best wel positief.” (Respondent 3)

Verder geeft de burger aan dat er steeds werd gezocht naar een collectief advies waar alle Denktankleden zich in konden vinden.

“Er waren een aantal grote dingen waar we het niet over eens werden in die Denktank, dus toen hebben we gewoon, dan, om dat toch mogelijk te maken om toch advies te geven hebben we gewoon een soort middenweg gezocht.” (Respondent 3)

Op basis van het onderzoek kunnen we stellen dat ‘deliberatie en onderhandeling’ (Fung, 2006) de ma- nier is waarop binnen de Denktank de communicatie en besluitvorming plaatsvond, doordat langdurig werd overlegd over wat ze wilden als individu en als groep. Deze manier van communicatie en besluit- vorming nodigt uit tot weloverwogen adviezen in de uiteindelijke visie, en daarmee tot een inhoudelijk advies met één of meerdere soorten beleidsinformatie.

Autoriteit en macht

De opdracht van het college vertoont een vrij heldere uitleg over de autoriteit van de Denktank. De Denktank heeft de opdracht van het college van B&W gekregen om een toekomstbestendige, integrale visie te ontwikkelen op het toekomstig gebruik van deze groengebieden voor de korte en lange termijn. De Denktank dient zelf met een visie en voorstellen te komen, wat betekent dat de Denktank niet reageert op bestaande beleidsplannen, maar deze juist creëert. De visie is het startpunt voor een programma van wensen, en kan derhalve bestaan uit concrete voorstellen of geformuleerde ambities. In de opdracht schrijft het college verder dat het proces erop is gericht om ook in de toekomst de kern van de visie en het karakter van de gebieden overeind te houden en te versterken (College van B&W Gemeente Den Haag, 2016). Verder moet de Denktank tot een breed gedragen visie komen, en mag het zelf kiezen welke methode het gebruikt om daartoe te komen.

Daarnaast wordt voorgeschreven dat de Denktank de opdracht naar eigen inzicht uitwerkt, en dat de gemeente een faciliterende rol heeft. De Denktank kan de gemeente verzoeken haar kennis met de Denk- tank te delen, heeft de mogelijkheid om adviseurs of onderzoekers in te huren om de uitwerking van de opdracht te begeleiden, en kunnen waar nodig gebruik maken van communicatie platformen van de gemeente (bestaande en nieuwe) (College van B&W Gemeente Den Haag, 2016).

De opdracht van het college wijst verder uit dat de visie uiteindelijk zal worden aangeboden aan het college van B&W. Het college zal de visie van een reactie voorzien, deze met de Denktank bespreken en vervolgens een voorstel schrijven voor de gemeenteraad. Ook binnen dit traject heeft de gemeente- raad immers het laatste woord. Als de raad instemt met de visie, dan zal deze worden uitgewerkt in een plan of zelfs meer plannen, met het oog op realisatie (College van B&W Gemeente Den Haag, 2016)

De gemeente geeft ook aan dat de impact van de visie uiteindelijk vrij groot is geweest. Soortgelijke visies worden eens in de zoveel jaar geschreven en is een achterliggende gedachte van waaruit de ge- meente diverse projecten uitwerkt. Het feit dat de visie is overgenomen door de college en de gemeen- teraad, en de ambtenaren de opdracht krijgen om de visie uit te werken, geeft volgens de gemeente aan dat de Denktank een aanzienlijke invloed heeft.

“Ze hebben wel invloed, bepalende invloed over de denkrichting voor hoe je met dat gebied om moet gaan.” (Respondent 2)

Het gewicht van de visie stond van tevoren ook vast, maar binnen het proces had de gemeente op voor- hand een coproductie van burgers en ambtenaren verwacht. Omdat de Denktank in eerste instantie on- afhankelijk de visie wilde schrijven, kwam dat echter niet van de grond.

“Op een gegeven moment kregen ze toch wel meer behoefte om ook met de vakinhoudelijke mensen van de gemeente te praten en dat hebben we toen ook georganiseerd, toen heb ik gezegd van: nou, ga eens met die praten, met die praten… toen kon het wel. Maar dat kon in het begin nog niet.” (Respondent 2) De burger binnen de Denktank deelt de opvatting dat de visie een leidraad is, en geen plan met bindende actiepunten. Maar of de impact van de visie zo groot is als de gemeente stelt valt te betwijfelen. Met name toen de Denktank geconfronteerd werd met plannen van de gemeente om de parkeerplaats van Madurodam uit te breiden, ten koste van een deel van het vanuit ecologisch oogpunt meest belangrijke stuk van het gebied.

“En dat gedeelte waar die parkeerplek dan zou zijn dat viel middenin het gebied waar wij een visie over aan het ontwikkelen waren, en het bleek ook nog eens een keer toevallig het stukje bos te zijn waar alle vogels nesten broeden. (…) Dus dat was best wel heel erg zo van: oké, wij moeten een visie ontwikkelen voor dit gebied, maar dan gaat de gemeente dus zonder ons überhaupt te laten weten dat ze dat van plan zijn, of dat die beslissing is gemaakt, hebben ze een hele grote beslissing gemaakt over iets waar wij dus eigenlijk compleet tegen waren.” (Respondent 3)

De burger stelt dat de gemeente het deed voorkomen alsof er burgerinspraak was, terwijl grote beslis- singen werden genomen zonder dat de Denktank überhaupt werd geïnformeerd. Burgergroepen die de- monstreerden tegen het verdwijnen van groen in de stad kregen volgens de burger het idee dat de Denk- tank het zelfs eens was met de beslissing van de gemeente.

“Wij werden op dat moment ook niet gesteund voor ons gevoel door de gemeente. (…) Dus het voelde toen, op dat moment, en dat is achteraf eigenlijk niet… alsof onze visie, wat dat dan ook mag zijn, concreet gemaakt zou worden.” (Respondent 3)

Ook de beslissing om bomen te kappen aan de Scheveningseweg vanwege het vervangen van de tramlijn staat volgens de burger haaks op de visie van de Denktank. Het was een andere Denktank die juist hierover een advies schreef, maar het leidde bij de Denktank Scheveningse Bosjes, Westbroekpark en Waterpartij tot onbegrip.

“De kern van het verhaal was gewoon: ga gewoon goed om met dat prachtige natuurgebied. Maar ja, als dan dus inderdaad toch blijkt dat Madurodam mag uitbreiden ten koste van het ecologisch gezien het meest belangrijke gebied in het bos, en vervolgens de hele Scheveningseweg wordt gekapt, ja, dan voelt het voor mij natuurlijk niet alsof die visie is overgenomen in grote lijn.” (Respondent 3)

Het feit dat de denktank de vrijheid kreeg om experts in te huren om zich te laten adviseren faciliteert de totstandkoming van een inhoudelijk advies met één of meerdere soorten beleidsinformatie. De ge- meente beaamt dat deskundige componenten binnen de visie (mede) zijn ingebracht door deskundigen. Op basis van het onderzoek is het niet direct duidelijk om één vorm van macht en autoriteit aan te wijzen. Er is geen sprake van ‘directe autoriteit’, waarbij burgers directe zeggenschap over overheidsbeslissin- gen hebben. Het niveau ‘advies en consultatie’ geeft de burgers minder macht dan ze binnen deze pro- cedure kregen. Doordat de Denktank een onafhankelijke visie levert, een visie die normaal door ambte- naren wordt gemaakt, en de gemeente deze visie vervolgens gebruikt als handvat om met het gebied om te gaan, kunnen we stellen dat er sprake is van ‘cogovernance’, waarbij deelnemers en ambtenaren sa- men beleid en plannen maken. Op basis van de visie maakt(e) de gemeente vervolgens zijn plannen.

4.2.4. Beleidsinformatie

Uit het onderzoek bleek dat burgers technische, economische, juridische en politieke beleidsinformatie hebben gegeven. Ik zal hier nu in meer detail op ingaan.

Technische informatie

De analyse van de visie wijst uit dat de Denktank in de visie verschillende technische beleidsaanbeve- lingen doet. Allereerst geeft de Denktank diverse adviezen over nieuwe verkeersverbindingen binnen het gebied, het vergroenen van wegen en overkluizingen of natuurbruggen waarvan sommigen zijn ge- baseerd op gesprekken met experts. Daarnaast adviseert de Denktank over verschillende zaken met be- trekking tot flora en fauna in het gebied, waaronder het ecologisch beheren van het bos, het benutten van kansen voor de natuur en het opstellen van een dynamisch beheerplan (Denktank Westbroekpark, Scheveningse Bosjes inclusief Waterpartij, 2017).

De gemeente beaamt dat in de visie technische beleidsadviezen worden gedaan. Niet over de haalbaar- heid van beleid, maar wel over zaken waar expertise voor nodig is. De gemeente en de burger stellen

dat er op het verzoek van de Denktank een onderzoek is gedaan door ecologen naar het vergroten van de biodiversiteit. De burger vertelt dat de Denktank ook sprak met een wijkagent over de misdaad in het gebied.

Ook vertellen de gemeente en burger dat gesproken is met experts over de verdieping van de Professor B.M. Teldersweg. Dit heeft geresulteerd in een advies over een manier van overkluizing van de weg, zo vertelt de burger:

“Dus toen hebben we onderzocht of dat ondertunneld kon worden. Toen hebben we bijvoorbeeld met iemand die een specialist is in tunnels gepraat, bleek dat er dan weer (…) vanaf een bepaalde lengte