Bijlage 1 Adviesrapport Bijlage 2 Centrale begrippen Bijlage 3 Overige begrippen Bijlage 4 Zoektermen
Bijlage 5 Bronnenlijst geïncludeerde artikelen per literatuuronderzoek Bijlage 6 Resultaten interviews
Bijlage 1 - Adviesrapport
‘Een stap dichterbij, op afstand’
Zelfmanagementinterventies op afstand voor cliënten met cardiale
problematiek, geboden door een ergotherapeut.
Adviesrapport
Geschreven voor:
Dhr. Van Dijk, Afdeling Polifysiek van het Academisch Medisch Centrum
Auteurs:
Olga Veldhuis, Rosemarijn Wijk en Zoya de Rond
Voorwoord
Voor u ligt het adviesrapport ‘Een stap dichterbij, op afstand’, over
zelfmanagementinterventies op afstand voor cliënten met cardiale problematiek, geboden door een ergotherapeut.
Het adviesrapport is opgesteld voor Dhr. Van Dijk (MSc, OT), werkzaam als ergotherapeut op de afdeling Polifysiek van het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam.
De bachelorthesis ‘Een stap dichterbij, op afstand’ is een theoretische onderbouwing waar dit adviesrapport met aanbevelingen uit voort is gekomen. Alle gebruikte bronnen zijn terug te vinden in de bachelorthesis.
Inleiding
De volgende hoofdvraagstelling stond centraal bij het schrijven van de bachelorthesis:
‘Wat is de stand van zaken in literatuur en praktijk op het gebied van
zelfmanagementinterventies op afstand geboden door een ergotherapeut bij cliënten vanaf 18 jaar met cardiale problematiek, gericht op gedragsverandering in alle gebieden van het dagelijks handelen?’
De hoofdvraagstelling is beantwoord door middel van drie systematische literatuuronderzoeken en een praktijkonderzoek.
De literatuuronderzoeken zijn opgedeeld in drie onderdelen: 1) ergotherapeutische interventies, 2) zelfmanagementinterventies en 3) interventies op afstand. Alle drie zijn gecombineerd met cardiale problematiek. Praktijkonderzoek is gedaan middels
semigestructureerde interviews, in Nederland en Canada, met experts op het gebied van de onderwerpen uit de hoofdvraagstelling.
Daarnaast zijn een aantal extra activiteiten uitgevoerd: observaties bij een
zelfmanagementprogramma, bezoeken van de Zorg & ICT beurs en het inwinnen van informatie over bestaande softwareprogramma’s die op afstand geboden kunnen worden.
De informatie die verkregen is uit het literatuur- en praktijkonderzoek en vanuit de extra activiteiten worden hieronder gepresenteerd in de vorm van aanbevelingen.
Aanbevelingen
Voor de implementatie van een zelfmanagementinterventie op afstand, bij cliënten met cardiale problematiek geboden door een ergotherapeut, adviseert de projectgroep de volgende aanbevelingen in overweging te nemen:
Het toepassen van coaching strategieën en het stimuleren van ‘self-efficacy’. Waarbij aandacht voor de acceptatiefase.
Aandacht besteden aan het managen van energie.
Minder richten op het besparen van energie en meer aandacht voor het spenderen van energie aan betekenisvolle activiteiten.
Educatie geven in de vorm van ‘counseling’, voor zowel cliënten als naasten. Mogelijk via een online platform (met videofragmenten en documenten). Samen met de cliënt een risicoprofiel opstellen wanneer de cliënt weinig invloed voelt
te hebben op het eigen gedrag en/of de noodzaak niet ziet om te veranderen. Het toevoegen van een fysieke activiteit tijdens een ergotherapeutische
zelfmanagement behandelsessie.
De cliënt, per behandelsessie, individueel concrete doelen laten opstellen. De therapeut evalueert de doelen en bekrachtigt deze positief.
Een onderdeel aan een ergotherapeutisch zelfmanagementprogramma toevoegen waarin naasten kunnen deelnemen.
De mogelijkheden van een ervaringsdeskundige als medegroepsleider in kaart brengen.
Minstens één face-to-face sessie organiseren bij een zelfmanagementprogramma op afstand.
Bij een groepsinterventie op afstand moeten bij voorkeur niet meer dan tien cliënten deelnemen.
Follow-up sessie inplannen na beëindiging van het programma.
Mogelijk door middel van een interventie op afstand (videocontact, een online platform of telefonisch).
Moment van de follow-up sessie af laten hangen van het doel dat de cliënt voor zichzelf opstelt.
Cliënten de ruimte bieden om nieuw gedrag in praktijk te brengen, door de behandelsessie om de week in plaats van wekelijks plaats te laten vinden.
De projectgroep adviseert dat in kaart gebracht moet worden welke interventies op afstand voldoen aan de eisen die passen bij een zelfmanagementinterventie voor cliënten met cardiale problematiek, geboden door een ergotherapeut. Voorbeelden van
softwareprogramma’s die gebruikt kunnen worden voor een dergelijke interventie op afstand zijn ‘Karify’ en ‘Reacts’.
In de bachelorthesis is geconstateerd dat bij alle bovenstaande aanbevelingen, de toepasbaarheid individueel (dus per cliënt) vastgesteld moet worden.
Om een zelfmanagementinterventie op afstand evidence-based en als meest effectief in praktijk te brengen, is vervolgonderzoek nodig waarin de effectiviteit van verschillende interventies vergeleken wordt. Het is van belang dat vervolgens een pilotstudie uitgevoerd wordt waarin de toepasbaarheid en effectiviteit van de uitkomsten getoetst wordt.
Ter afsluiting wil de projectgroep u verwijzen naar de bachelorthesis, waar de onderbouwing van deze aanbevelingen terug te vinden is.
Bijlage 2 - Centrale begrippen
Ergotherapie
“Occupational therapy is the art and science of enabling engagement in everyday living, through occupation; of enabling people to perform the occupations that foster health and well-being; and of enabling a just and inclusive society so that all people may participate to their potential in the daily occupations of life” (Townsend & Polatajko, 2007).
Cardiale problematiek
Het AMC (z.d.) geeft aan dat cardiologie zich bezig houdt met aandoeningen van het hart. “De ziektebeelden kunnen uiteenlopen van aangeboren hartafwijking, hartfalen,
hartklepaandoeningen, hartritmestoornissen, kransslagaderlijden, pijn op de borst tot hartinfarcten” (AMC, z.d.).
Zelfmanagement
De Multidisciplinaire Richtlijn Hartrevalidatie geeft aan dat met zelfmanagement ook wel de zelfregulatie van gedrag wordt bedoeld (Revalidatiecommisie NVVC/NHS en projectgroep PAAHR, 2011). Het CBO, Zorgmodule zelfmanagement 1.0. (2014) gaat daar dieper op in met: “zelfmanagement betekent dat chronisch zieken zelf kunnen kiezen in hoeverre men de regie over het leven in eigen hand wil houden en mede richting wil geven hoe beschikbare zorg wordt ingezet, om een optimale kwaliteit van leven te bereiken of te behouden”.
De term ‘interventies op afstand’ is een breed begrip waar veel onder verstaan kan worden. Na uitvoerige discussie hierover heeft de projectgroep besloten de term ‘interventies op afstand’ aan te houden, omdat deze term volgens de opdrachtgever begrijpelijker is voor de verschillende lezers. Om de term te omschrijven, is wel gekozen voor de Engelse definitie van ‘telehealth’.
Interventies op afstand
“The remote service delivery of health care services using information and communication technologies in which the provider and service recipient are in different physical locations” (Cason, 2015).
Blended-therapie
Bronnen van de centrale begrippen:
AMC. (z.d.). Cardiologie. Geraadpleegd op 15 februari 2015, van
https://www.amc.nl/web/Zorg/Patient/Zoek-op-specialisme/Cardiologie.htm
CBO, Zorgmodule zelfmanagement 1.0. (2014). Zorgmodule zelfmanagement 1.0.: het
ondersteunen van eigen regie bij mensen met een of meerdere chronische ziekten.
Geraadpleegd op 16 februari 2015, van
http://www.hartenvaatgroep.nl/uploads/media/2014_03_Zorgmodule_Zelfmanagement.pdf
E-hulp. (z.d.) Blended hulp. Geraadpleegd op 23 april 2015, van http://www.e- hulp.nl/dossiers/blended-hulp/
Townsend, E. A., & Polatajko, H. J. (2007) Enabling Occupation II: Advancing an
Occupational Therapy Vision for Health, Well-being & Justice trough Occupation. Ottawa:
Bijlage 3 – Overige begrippen
Chronische problematiek
Er wordt uitgegaan van de definitie geschreven door het Nationaal Kompas Volksgezondheid (2014): “in het algemeen worden chronische ziekten omschreven als irreversibele
aandoeningen zonder uitzicht op volledig herstel en met een relatief lange ziekteduur. Een chronische ziekte onderscheidt zich verder door een langdurig beroep op de zorg”.
Community
De Engelse term ‘community’ is naar de mening van de projectgroep duidelijker, dan als deze vertaald en gebruikt wordt als de Nederlandse term ‘gemeenschap’. De definitie van
‘community’ waar de projectgroep vanuit gaat is: “the people living in one particular area or
people who are considered as a unit because of their common interests, social group, or nationality” (Cambridge Dictionaries Online, 2015).
Dagelijks handelen
Kinébanian en le Granse (2006) omschrijven handelen als: “het handelen is de
betekenisvolle, doelgerichte uitvoering van dagelijks handelingen die gerelateerd zijn aan het persoonlijke leven en contextgebonden zijn”.
Empowerment
“Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en
gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit bereiken via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie” (Boumans, 2012).
Ervaringsdeskundigen
De projectgroep gaat uit van de definitie van ervaringsdeskundigen in de psychiatrie, die door de projectgroep zelf s ingekort:
‘Ervaringsdeskundigheid is het vermogen om op grond van eigen herstelervaring voor anderen ruimte te maken voor herstel. De ervaringsdeskundige creëert vanuit (h)erkenning, reflectie en begrip ruimte, zodat de cliënt zelf aan zijn herstelproces kan werken (Boertien & Bakel, 2012)’.
Gedragsverandering
De projectgroep gaat bij de term gedragsverandering uit van de Engelste term ‘behavior
change’. Behavior change wordt als volgt gedefinieerd: “behavior change can refer to any
Self-efficacy
De volgende definitie wordt aangehouden: “self-efficacy plays on essential role in behavior change and includes two element: (a) efficacy expectations (people’s conviction that they have the ability or resources to change their behavior) and (b) outcome expectations (belief that given behavior will lead to given results)” (Laforest et al., 2007).
Bronnen van de overige begrippen:
Boertien, D., Bakel, M. van. (2012). Handreiking voor de inzet van ervaringsdeskundigheid vanuit de geestelijke gezondheidszorg. Utrecht: Trimbos-instituut.
Boumans, J. (2012). Naar het hart van empowerment: een onderzoek naar de grondslagen
van empowerment van kwetsbare groepen. Geraadpleegd op 24 april 2015, van
https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Naar%20het%20hart%20van%20emp owerment%20[MOV-177839-0.3].pdf
Cambridge Dictionaries Online. (2015). Community. Geraadpleegd op 10 mei 2015, van http://dictionary.cambridge.org/dictionary/british/community
Hutchison, E. D. (2011). Studyguide For Dimensions Of Human Behavior Person And
Environment. Geraadpleegd op 10 mei 2015, van
http://books.google.ca/books?id=cURFwwmuiTEC&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
Kinébanian, A., & Granse, M. le. (2006). Grondslagen van de ergotherapie. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg.
Laforest, S., Nour, K., Parisien, M., Poirier, M. Gignac, M., & Lankoande, H. (2007). “I’m Taking Charge of My Arthritis”: Designing a Targeted Self-Management Program for Frial Seniors. Physical & Occupational Therapy in Geriatrics, 26(4), 45-66.
DOI: 10.1080/02703180801963816
Nationaal Kompas Volksgezondheid. (2014). Chronische ziekten en multimorbiditeit. Doel en
definitie: wat is een chronische ziekte en wat is multimorbiditeit. Geraadpleegd op 17 april
2015, van http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en- aandoeningen/chronische-ziekten-en-multimorbiditeit/beschrijving/
Bijlage 4 - Zoektermen
Nederlandse Term Zoektermen/ MeSH termen
Cardiale problematiek Heart failure, cardiac problems, cardiac failure, cardiac issues, cardiac conditions, congestive cardiac failure, chronic heart failure, cardiac rehabilitation, heart
Chronische problematiek Chronical disease, chronic problems, chronic disease, chronic illness, chronic illnesses
Gedragsverandering Behaviour change, behavior change, change in behaviour, lifestyle intervention,
Rehabilitation, effective interventions
Ergotherapie Occupational therapy, occupational therapist
Dagelijks handelen Daily activities, daily activity, daily living, Quality of life, ADL activities, dagelijkse activiteiten, handelen, activities of daily living
Zelfmanagement Self management, self-management, self
efficacy, self direction, disease management, supported self-care
Interventie/zorg op afstand Distance, telecare, teleconsultation, telehealth, telecoaching, telebehavioral health, telehomecare, e-health,
telerehabilitation, internet-based, home- based intervention
Bijlage 5 - Bronnenlijst geïncludeerde artikelen per literatuuronderzoek
Ergotherapie en cardiale problematiek
Alcorn, K., & Broome, K. (2014). Occupational performance coaching for chronic conditions: A review of literature. New Zealand Journal of Occupational Therapy, 61(2), 49-56.
Graven, L. J., & Grant, J. S. (2014). Social support and self-care behaviors in individuals with heart failure: An integrative review. International Journal of Nursing Studies, 51, 320-333.
Kodiath, M, Kelly, A., & Shively, M. (2005). Improving Quality of Life in Patients with Heart Failure. Journal of Cardiovascular Nursing, 20, 43-48.
Kolehmainen, N., & Francis, J. J. (2012). Specifying content and mechanisms
of change in interventions to change professionals' practice: an illustration from the Good Goals study in occupational therapy. Implementation science, 7, 100-110.
Merkes, M. (2010). Mindfulness-based stress reduction for people with chronic diseases.
Australian Journal of Primary Health, 16, 200-210.
Norberg, E., Boman, K., Löfgren, B., & Brännström, M. (2014). Occupational performance and strategies for managing daily life among the elderly with heart failure. Scandinavian
Journal of Occupational Therapy, 21, 92-399.
O’Hagan, F. T., Coutu, M. F., Thomas, S. G., & Mertens, D. J. (2012). Work Reintegration and Cardiovascular Disease: Medical and Rehabilitation Influences. Journal of Occupational
Rehabilitation, 22, 270-281.
Stamp, K. D., Dunbar, S. B., Clark, P. C., Reilly, C. M., Gary, R. A., Higgins, M., & Ryan, R. M. (2015). Family partner intervention influences self-care confidence and treatment self- regulation in patients with heart failure. European Journal of Cardiovasculair Nursing, 11, 1- 11.
Zelfmanagement en cardiale problematiek
Barnason, S., Zimmerman, L., & Young, L. (2011). An integrative review of interventions promoting self-care of patients with heart failure. Journal of Clinical Nursing, 21, 448–475.
Boren, S. A., Wakefield, B. J., & Gunlock, T. L. (2009). Heart failure self-management education: a systematic review of the evidence. International Journal of Evidence‐Based
Healthcare, 7, 159–168.
Detaille, S., Gulden, J. W. J. van der, Engels, J. A., Heerkens, Y. F., Dijk, F.J.H. van. (2010). Using intervention mapping (IM) to develop a self-management programme for employees with a chronic disease in the Netherlands. BMC Public Health, 10 (353), 1-12.
Ghahari, S., & Packer, T. (2012). Effectiveness of online and face-to-face fatigue self-
management programmes for adults with neurological conditions. Disability & Rehabilitation,
34(7), 564-573.
O’Toole, L., Connolly, D., & Smith, S. (2013). Impact of an occupation-based self-
management programme on chronic disease management. Australian Occupational Therapy
Journal, 60, 30-38.
Packer, T., Boldy, D., Ghahari, S., Melling, L., Parsons, R., & Osborne, R. (2012). Self- management programs conducted within a practice setting: Who participates, who benefits and what can be learned? Patient Education and Counseling. 87, 93–100
Reeves, D., Blickem, C., Vassilev, I., Brooks, H., Kennedy, A., Richardson, G., & Rogers, A. (2014). The Contribution of Social Networks to the Health and Self-Management of Patients with Long-Term Conditions: A Longitudinal Study. Plos one, 9(6), 1-12.
Vosbergen, S., Janzena, J., Stappers, P. J., Zwieten, M. C. B. van, Lacroix, J., Idema, K., Broeke, I. van den, Kemps, H. M. C., Kraaijenhagen, A., & Peek, N. (2013). A qualitative participatory study to identify experiences of coronary heart disease patients to support the development of online self-management services. International Journal of Medical
Interventies op afstand en cardiale problematiek
Brough, C., Boyce, S., Wolloff, L. H., Sewell, L., & Singh, S. (2014). Evaluating the
Interactive Web-Based Program, Activate Your Heart, for Cardiac Rehabilitation Patients: A Pilot Study. Journal of Medical Internet Research, 16(14), e242.
Dansky, K. H., Vasey, J., & Bowles, K. (2008). Use of Telehealth by Older Adults to Manage Heart Failure. Research in Gerontological Nursing, 1(1), 25-32.
Dennis, S. M., Harris, M., Lloyd, J., Powell Davies, G. P., Faruqi, N., & Zwar, N. (2013). Do people with existing chronic conditions benefit from telephone coaching? A rapid review.
Australian Health Review, 37(3), 281-388.
Finlayson, M. (2005). Pilot study of an energy conservation education program delivered by telephone conference call to people with multiple sclerosis. NeuroRehabilitation, 20(4), 267- 277.
Jaglal, S. B., Haroun, V. A., Salbach, N. M., Hawker, G., Voth, J., Lou, W., Kontos, P., Cameron, J. E., Cockerill, R., & Bereket, T. (2013). Increasing Access To Chronic Disease Self-Management Programs in Rural and Remote Communities Using Telehealth.
Telemedicine and e-health, 19(6), 467-473.
Kerr, C., Murray, E., Noble, L., Morris, R., Bottomley, C., Stevenson, F., Patterson, D., Peacock, R., Turner, I., Jackson, K., & Nazareth, I. (2010). The potential of Web-based interventions for heart disease self-management: a mixed methods investigation. Journal of
Medical Internet Research, 12(4), e56.
Piette, J. D., Gregor, M. A., Share, D., Heisler, M., Bernstein, S. J., Koelling, T., & Chan, P. (2008). Improving Heart Failure Self-Management Support by Actively Engagin Out-of-Home Caregivers: Results of a Feasibility Study. Congestive Heart Failure,14(1), 12-18.
Rosser, B. A., Vowles, K. E., Keogh, E., Eccleston, C., & Mountain, G. A. (2009). Technologically-assisted behavior change: a systematic review of studies of novel technologies for the management of chronic illness. Journal of Telemedcine and
Straten, A. van, Cuijpers, P., & Smits, N. (2008). Effectiveness of a Web-Based Self-Help Intervention for Symptoms of Depression, Anxiety, and Stress: Randomized Controlled Trial.