Verdiepend onderzoek op de 25 best presterende scholen: hoe verloopt daar het onderwijsleerproces voor mondelinge taalvaardigheid?
Achtergrond
Begin 2017 hebben onderzoekers van Expertisecentrum Nederlands en KBA Nijmegen op 121 basisscholen door heel Nederland het Peilingsonderzoek Mondelinge Taalvaardigheid uitgevoerd, in opdracht van de Inspectie van het Onderwijs. Op deze scholen is het mondelinge taalvaardigheidsniveau gemeten van de leerlingen van (één) groep 8. Ook hebben de leerlingen en de schoolleider een vragenlijst ingevuld. Het domein mondelinge taalvaardigheid bestaat uit de onderdelen luisteren, gesprekken en spreken. Bureau ICE heeft hiervoor toetsen ontwikkeld die bij uw leerlingen zijn afgenomen. Op dit moment zijn alleen hun scores op de luistertoets al bekend; de andere toetsen vergen meer verwerkingstijd.
De 25 best presterende scholen
De deelnemende scholen zijn ingedeeld in vier groepen, die qua gezinsachtergrond (percentage leerlingen in groep 8 met een andere thuistaal en met gewicht 0,3 of 1,2) ongeveer vergelijkbaar zijn. Uit elke groep zijn de scholen geselecteerd waarvan de leerlingen gemiddeld het beste hebben gescoord op de luistertoets. De wens van de Inspectie is dat we op deze scholen nog een kort verdiepend onderzoek uitvoeren, gericht op het concrete onderwijsleerproces in de klas en hoe dit bijdraagt aan de relatief hoge prestaties. Aangezien in het onderzoek tot nu toe uitsluitend gegevens bij leerlingen en schoolleiders zijn verzameld, is die informatie nu nog onvoldoende beschikbaar.
Opzet verdiepend onderzoek
Als uw school deelneemt aan het verdiepende onderzoek zal een team van twee toetsleiders gedurende één dag op uw school aanwezig zijn. De ene toetsleider doet het onderzoek in groep 6, de andere in groep 8. Zij observeren elk twee reguliere lessen in die groep, te weten een mondelinge taalvaardigheid-les en een wereldoriëntatie-/zaakvak-les. Na de lesobservaties nemen ze een interview af bij de leerkracht, bedoeld om aanvulling en verdieping te geven op de geobserveerde lessen en de al eerder verzamelde onderzoeksgegevens. De lesobservaties kosten de leerkrachten geen extra tijd, aangezien het gaat om reguliere lessen die standaard op het rooster staan en qua inhoud niet anders zijn dan normaal. Het interview duurt maximaal een uur per leerkracht. Het conceptverslag dat de toetsleider na afloop hiervan maakt, wordt via de mail weer voorgelegd aan de leerkracht. Eventuele op- en aanmerkingen worden in het definitieve verslag verwerkt.
Welke groepen?
Als uw school maar één groep 6 en één groep 8 heeft, vindt het verdiepende onderzoek automatisch in deze twee groepen plaats. Als uw school meer groepen 8 heeft, vindt het onderzoek plaats in de groep 8 die ook deelgenomen heeft aan de toetsafname eerder dit jaar. Als uw school meer dan één groep 6 heeft, verzoeken wij u om – voor zover mogelijk - de groep te selecteren waarvan de leerkracht al langere tijd op uw school en in groep 6 lesgeeft en die mogelijk ook (het merendeel) van de huidige leerlingen van groep 8 indertijd in de klas heeft gehad.
Welke lessen?
Zowel in groep 6 als groep 8 observeren we één reguliere mondelinge taalvaardigheid-les. Met ‘regulier’
bedoelen we dat de les niet anders is dan anders; de Inspectie wil immers juist weten hoe het onderwijsleerproces op de best presterende scholen standaard verloopt. Omdat we streven naar variatie, zou het wel goed zijn als de lessen in groep 6 en 8 verschillende subdomeinen van mondelinge taalvaardigheid betreffen (d.w.z. variëren wat betreft de aandacht voor luisteren, spreken of gesprekken). We observeren
157
liever geen les waarin één leerling een langdurige spreekbeurt houdt of waarin de leerlingen hoofdzakelijk stil aan een schriftelijke individuele opdracht of toets werken.
Daarnaast willen we zowel in groep 6 en groep 8 ook één reguliere wereldoriëntatie-les of andere zaakvak-les observeren, op dezelfde dag als de mondelinge taalvaardigheid-zaakvak-les. Ook in dit geval betreft het een reguliere les, die standaard op het rooster staat. We hebben geen voorkeur voor een specifiek onderwerp dat in deze les wordt behandeld. Van belang is wel dat in de les naar verwachting sprake is van redelijk wat mondelinge interactie tussen de leerkracht en de leerlingen.
Procedure
KBA Nijmegen neemt na half april telefonisch contact op met de directie van de 25 best presterende scholen, met het verzoek deel te nemen aan dit verdiepende onderzoek en hierover afspraken te maken. Uiteraard hebben wij er begrip voor als dit verzoek eerst in het team moet worden besproken. Zoals hierboven al vermeld, is het de bedoeling dat het onderzoek op één dag plaats vindt. Als school kunt u zelf een aantal voorkeursdata aangeven, in de periode tussen 8 mei en 16 juni 2017. Als u voorafgaand aan het telefonisch contact vragen heeft over het verdiepende onderzoek of over de informatie in deze notitie, dan kunt u het beste naar MTV@expertisecentrumnederlands.nl een berichtje sturen. Wij geven u dan zo spoedig mogelijk antwoord.
Bij voorbaat onze hartelijk dank voor uw medewerking!
Team Peilingsonderzoek Mondelinge Taalvaardigheid
KBA Nijmegen: Annemarie van Langen, Loes van Druten-Frietman Expertisecentrum Nederlands: Cindy Teunissen, Christel Dood
Voor meer informatie over het onderzoek, zie ook onze websites:
www.kbanijmegen.nl (doorklikken naar Funderend Onderwijs: PO & VO Peiling Mondelinge Taalvaardigheid)
www.expertisecentrumnederlands.nl (doorklikken naar Projecten PO: Mondelinge taal)
158 Bijlage 4 Observatieschema les mondelinge taalvaardigheid
159
160
161
162 Bijlage 5 Observatieschema les wereldoriëntatie
163
164
165
166 Bijlage 6 Interviewleidraad
167
168
169