recreant en de recreatie-ondernemer van een dynamischer strand en duingebied in het gebied tussen Ter Heide en Kijkduin. Hoewel er nauwelijks is te voorspellen waar zich wat zal vestigen, is duidelijk dát er wat zal veranderen. Vanuit die optiek worden de onzekerheden m.b.t. natuurontwikkeling, recreatieve mogelijkheden en de communicatie daaromheen samengevat. Het is een verhaal in drie stijlvormen.
7.1 Natuur en de Zandmotor Wat is de Zandmotor?
Er wordt eenmalig een zeer grote hoeveelheid zand tegen het strand opgespoten. Deze grote zandvoorraad kan vervolgens door natuurlijke processen als stroming, golven en wind langs de kust naar het noorden worden herverdeeld. Bij de Zandmotor wordt dus gebruik gemaakt van de natuurlijke dynamiek van de kust om de veiligheid tegen overstroming te vergroten. Samenwerken met de natuur (‘Building with Nature’) in plaats van tegen de natuur te vechten, is een steeds vaker toegepaste strategie. Daarnaast worden de natuurkrachten niet alleen gebruikt voor veiligheid, maar ook voor ontwikkeling van natuur en recreatiemogelijkheden. Voortdurende veranderingen in ruimte en tijd zijn een belangrijk kenmerk van de Zandmotor en de bijbehorende natuur. Waarom wordt de Zandmotor aangelegd?
Kustveiligheid is bij de Zandmotor de sturende factor, maar het bijzondere is hierbij dat er een combinatie is gezocht met uitbreiding van recreatiemogelijkheden en uitbreiding van natuur.
In het nationale programma ‘Building with Nature’ onderzoeken verschillende bedrijven en kennisinstituten naar mogelijkheden om natuurlijke processen te gebruiken in dienst van onze kustveiligheid. Zodoende doet men niet alleen kennis op, maar bevordert men ook de duurzaamheid van kustversterkingmaatregelen. Daarmee wordt reeds nu een toekomstige standaard neergezet.
Doordat in het geval van de Zandmotor voorlopig een grote hoeveelheid zand boven water uitsteekt, en deze maar geleidelijk wegspoelt, biedt dat kansen voor het ontstaan van belangrijke nieuwe, maar wel tijdelijke, kustnatuur.
Wat verandert er t.o.v. de oude situatie?
De aanleg van de Zandmotor geeft meer soorten natuur een kans. De biodiversiteit zal toenemen door het voorkomen van meer soorten planten en dieren, omdat er een grotere verscheidenheid aan habitats (leefgebieden) zal ontstaan.
In plaats van regelmatige kleinere zandsuppleties tot nu toe, komt er door de aanleg eenmalig een grote ingreep. Daardoor hoeft de natuur zich niet meer telkens na een suppletie te herstellen, maar is er na de aanleg een lange periode waarin de aanwezige levensgemeenschappen kunnen herstellen. Daarvan profiteert niet alleen allerlei onderwaterleven, maar ook vogels en planten.
Wat is het resultaat van de Zandmotor?
De Zandmotor geeft nieuwe natuur meer kansen. Afhankelijk van de plek nabij of verder ten noorden van de Zandmotor zullen nieuwe soorten natuur ontstaan: habitats. Te denken valt aan het aan te leggen duinmeer, maar ook aan meer mogelijkheden voor jonge duintjes, vochtige duinvalleien en beter ontwikkelde duinen van de zeereep en daarachter. Naarmate de tijd voortschrijdt, de Zandmotor kleiner wordt en het zand meer naar het noorden wordt verplaatst door zee en wind, ontstaat ook daar meer nieuwe natuur.
Wat zijn de onzekerheden?
Niet geheel is voorspelbaar wat waar op welk moment zal ontstaan. Dit komt omdat de natuur zelf niet geheel voorspelbaar is, maar ook omdat de kust en bijbehorende natuur erg dynamisch zijn. Wind, water, waterdiepte, storm, getij, zout- en kalkgehalte spelen namelijk allemaal een belangrijke rol.
Daarnaast is onbekend wat de hersteltijd zal zijn voor het bodemleven dat met de Zandmotor te maken krijgt.
7.2 Recreatie en de Zandmotor Wat is de Zandmotor?
Er wordt eenmalig een zeer grote hoeveelheid zand, die ver boven het water uitsteekt, tegen het strand opgespoten. Dit in plaats van om de paar jaar kleinere hoeveelheden zand met zandzuigers voor de kust en grote buizen op het strand aan te voeren. Deze megasuppletie geeft naar schatting voor wel 20 jaar voldoende bescherming tegen overstroming aan een groot deel van de kust.
Het is niet de bedoeling dat de Zandmotor blijft liggen waar hij ligt. Er zullen voortdurend veranderingen plaatsvinden doordat de natuurlijke processen het opgebrachte zand gaan herverdelen langs de kust. Het zand moet door de golven langzamerhand langs de kust worden verplaatst. Het werken met de natuur (‘Building with Nature’) zorgt zo voor een duurzame kustveiligheid.
Waarom wordt de Zandmotor aangelegd?
In het project ‘Building with Nature’ onderzoeken verschillende bedrijven en instituten naar mogelijkheden om natuurlijke processen te gebruiken in dienst van kustveiligheid. Daarmee wordt niet alleen kennis opgedaan, maar wordt ook de duurzaamheid van de maatregelen bevorderd. Kustveiligheid staat altijd voorop, maar de combinatie van maatregelen voor kustveiligheid met verbetering van de ruimtelijke kwaliteit (ruimte voor natuur en recreatie) is niet vanzelfsprekend en maakt de Zandmotor extra bijzonder. Wat verandert er t.o.v. de oude situatie?
Het oorspronkelijke smalle zandstrand met de branding en zee op korte afstand zal op de locatie van de Zandmotor veranderen in een breed strand waar de zee en branding verder weg liggen. Tussen de vertrouwde duinenrij en de zee kunnen nog meer duinen, een duinmeer en lagune liggen en op delen van het strand zou in plaats van zand en schelpen, wat slib kunnen komen te liggen. Hierop gaan dan planten groeien die ook op de kwelder en strandvlaktes op de Waddeneilanden voorkomen. Door de nieuwe structuur die voor de kust is neergelegd zullen de stromingen rond de Zandmotor ook anders zijn dan vroeger. Zwemmers moeten daar, niet meer dan bij de normale dynamische kust, op bedacht zijn en net zoals altijd eventuele waarschuwingen in acht nemen.
Regelmatige bezoekers zijn gewend aan een bepaald beeld van hun strand en hun zee. Door de veranderingen zal het verwachtingspatroon van de bezoekers niet meer helemaal aansluiten bij de nieuwe situatie. In het algemeen zal wel vrij snel gewenning optreden. Wat is het resultaat van de Zandmotor?
Doordat een grote hoeveelheid zand boven water uitsteekt en aansluit aan het strand, biedt de Zandmotor alleen al door toevoeging van een groot oppervlak aan het strand ook meer recreatiemogelijkheden zoals ‘struinduinen’. Daarnaast voegt de aanwezigheid van een duinmeer en lagune nieuwe aspecten toe aan de strandbeleving. De mogelijke afzetting van slib in de lagune of op het strand kan als hinderlijk worden ervaren. Het strand wordt lokaal breder, waardoor de afstand tot de zee groter zal worden.
Wat zijn de onzekerheden?
Door de dynamische natuur van de kust is niet geheel voorspelbaar welke veranderingen op welke plek plaatsvinden. Aanvankelijk zijn negatieve reacties van het publiek mogelijk, meestal veroorzaakt doordat het verwachtingspatroon niet is ingesteld op de nieuwe situatie. Deze blijken echter vaak snel te veranderen in positieve reacties, door aanpassing van het verwachtingspatroon en het ontdekken van nieuwe mogelijkheden.
7.3 Recreatieondernemers en de Zandmotor Wat is de Zandmotor?
Een Zandmotor kan als volgt omschreven worden: een overmaat aan zand wordt eenmalig lokaal aan het kustsysteem toegevoegd om de kust laten groeien. Het kustonderhoud wordt voor langere tijd gewaarborgd doordat deze hoeveelheid zand door natuurlijke processen (wind, golven, stroming) langs de kust wordt herverdeeld.
Waarom wordt de Zandmotor aangelegd?
De ingreep is nodig voor een moderne en innovatieve manier om de kust te beschermen. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van natuurlijke processen. Door de natuur voor een deel het werk te laten doen, door haar het zand zelf met de golven en stroming langs de kust te laten verplaatsen, wordt de kustbescherming effectiever en goedkoper uitgevoerd. Meewerken met de natuur dus: ‘Building with Nature’! Bovendien ontstaat er belangrijke nieuwe, maar wel tijdelijke natuur.
Wat verandert er t.o.v. de oude situatie?
De overmaat aan zand voorkomt de noodzaak van regelmatige zandsuppleties en daarmee de verstoring door herhaalde werkzaamheden aan de kust. De afstand van voorzieningen zoals strandtenten, tot de zee wordt op sommige plaatsen groter. Lokaal zal er namelijk geen smal strand meer voor de deur liggen, maar uitgestrekte zandige natuur met mogelijk ook wat slibrijkere natuur. Toegangsmogelijkheden kunnen veranderen.
Wat is het resultaat van de Zandmotor?
Door de grote investering aan overmaat zand vermindert de frequentie aan zandsuppleties en daarmee de verstoring door herhaalde werkzaamheden aan de kust. De kust wordt robuuster met daardoor een grotere veiligheid. Het strand wordt breder met plaatselijk een grotere afstand tot de zee, en daardoor in de nabijheid van de oorspronkelijke strandvoorzieningen mogelijk wat rustiger. Eventueel kunnen voorzieningen worden verplaatst.
Wat zijn de onzekerheden?
Door de dynamische natuur van de kust is niet geheel voorspelbaar welke veranderingen op welke locatie plaatsvinden en welk paviljoen welke natuur ‘voor de deur krijgt’. Aanvankelijk zijn negatieve reacties van het publiek mogelijk, meestal veroorzaakt doordat het verwachtingspatroon niet is ingesteld op de nieuwe situatie. Deze blijken echter vaak snel te veranderen in positieve reacties, door aanpassing van het verwachtingspatroon en het ontdekken van de nieuwe mogelijkheden. Door de grote reeks veranderingen is het moeilijk te voorspellen of er effecten op de omzet zullen optreden. Recreanten die niet van veranderingen houden zouden mogelijk (tijdelijk) afgeschrikt kunnen worden, maar alle activiteiten en de nieuwe omgeving kunnen aan de andere kant ook juist recreanten aantrekken, die benieuwd zijn naar de ontwikkelingen. Een goede informatievoorziening en voorlichting over de veranderingen en het aanbieden van nieuwe recreatiemogelijkheden kunnen bijdragen aan grotere betrokkenheid van de recreanten en een snellere aanpassing aan de nieuwe situatie.