Bijlage 1. Big Five dimensies
Dimensie Persoonlijkheidskenmerken Hoge score Lage score
Openheid voor ervaringen • Creativiteit en innovatiegerichtheid • Intellectuele versus actieoriëntatie • Zelfobservatie • Openheid voor veranderingen
Hoogscoorders zijn creatief en innovatief en houden ervan om buiten de gegeven kaders te denken. Ze hebben een voorkeur voor
ongestructureerde problemen waarvoor ze nieuwe oplossingen (moeten) bedenken. Ze voeren hun bedachte plannen ook graag uit. Ze maken graag abstracte en conceptuele analyses en reflecteren over de toekomst. Ze hebben veelal een breed interesseveld en staan open voor nieuwe aanpakken, ideeën, en methoden, en komen dikwijls origineel uit de hoek. Ze zijn flexibel en willen nieuwe zaken graag uitproberen. Ze staan ook open voor suggesties en feedback om hun eigen gedrag te analyseren en bij te sturen en ze zijn veelal geïnteresseerd om zichzelf te
ontwikkelingen en bij te leren.
Laagscoorders zijn meer praktisch en down to earth ingesteld en pakken liever problemen aan waarvoor ze reeds oplossingen hebben. Creatief werk is minder aan hen besteed en ze verkiezen methoden en technieken die hun deugdelijkheid en nut hebben bewezen, liever dan iets nieuws te proberen. Ze zijn minder filosofisch ingesteld en voelen weinig voor abstracte discussies en reflecties; hun voorkeur ligt bij het tastbare en concrete. Het kost hen moeite om zich te verplaatsen in nieuwe omgevingen die andere eisen stellen, en ze zijn in die zin als minder flexibel en meer honkvast te beschouwen. Ze zoeken niet actief naar feedback van anderen over hun eigen gedrag of hoe ze overkomen en ze zijn minder geïnteresseerd om zichzelf verder te ontwikkelen of bij te sturen.
Consciëntieusheid • Planmatig en organisatie
• Zelfdiscipline
• Beheersing (niet gebruikt in PfPI)
• Prestatie oriëntatie • Proactiviteit (niet gebruikt
Hoogscoorders zijn erg methodisch en ordelijk en gaan planmatig te werk. Ze zijn dikwijls
ambitieus en leggen de lat voor zichzelf hoog. Ze weten zichzelf goed te motiveren en bij te sturen om hun doelen te bereiken en verplichtingen na te komen. Ze verliezen zich niet in palliatief gedrag
Laagscoorders plannen minder dan anderen en hechten weinig belang aan orde en een strakke timing. Ze stellen wel eens uit wat vandaag gedaan kan worden en komen van tijd tot tijd in de problemen om zaken tijdig af te werken. Ze zijn minder gedreven en ambitieus en ze zijn
71
in PfPI) en zijn op elk moment functioneel met de zaken
bezig die op dat moment moeten gebeuren. Ze zijn doorgaans ook altijd goed voorbereid en worden nauwelijks verrast door opduikende onvoorziene problemen. Ze hebben zichzelf en hun impulsen doorgaans ook goed onder controle.
niet spontaan geneigd om zichzelf naar een hogere prestatie te brengen. Ze laten zich gemakkelijker dan anderen afleiden en geven eerder toe aan hun impulsen dan aangegane verplichtingen.
Extraversie • Enthousiasme
• Sociabiliteit • Energie • Assertiviteit
Hoogscoorders zijn doorgaans enthousiast en graag onder de mensen. Ze gedijen in de sociale arena, stappen vlot op mensen af en plaatsen zichzelf gemakkelijk op de voorgrond. Mensen hebben hen steeds gezien of gehoord en in formele of informele groepen nemen ze doorgaans spontaan een leidende positie in. Veelal hebben ze een wijdverspreid sociaal netwerk en ze slagen er ook in om dit
gemakkelijk uit te breiden of te vernieuwen. Ze weten er de stemming in te brengen en maken graag plezier. Ze zijn veelal energiek en ook fysiek actief. Ze zijn assertief en willen hun stempel drukken op wat een groep beslist.
Laagscoorders zijn eerder introvert,
gereserveerd en hebben dikwijls een ernstig imago. Ze werken graag alleen, weg van het rumoer en de drukte van anderen en hebben weinig sociale zichtbaarheid nodig. Hun sociaal netwerk is beperkt vertakt en doorgaans
gelimiteerd tot vrienden en familie. Ze zijn minder uitbundig en luidruchtig en kunnen soms wat saai overkomen. Ze treden liefst niet zelf op de voorgrond en laten het initiatief liever aan anderen over. Ze kijken bij voorkeur toe en wachten af wat er gebeurt of welke richting het uit gaat. Ze zijn minder energiek dan anderen en voelen niet de behoefte om zich (fysiek) te kunnen uitleven.
Altruïsme • Sociabiliteit
• Gerichtheid naar anderen • Competitiviteit
• Vertrouwen in anderen
Hoogscoorders zijn gemakkelijk in de omgang en hebben vertrouwen in de mensen om hen heen. Soms kunnen ze als wat sociaal naïef worden gezien door hun collega’s. Ze werken liever met anderen samen dan met hen in competitie te treden. Ze delen gemakkelijk middelen en successen en gunnen anderen ook een stukje van
Laagscoorders zijn meer competitief, strijdbaar en egocentrisch ingesteld. Ze verdedigen sterk hun eigen belangen en ze handelen primair vanuit hun eigen perspectief. Ze gaan ervan uit dat anderen in de sociaal-economische arena minder te vertrouwen zijn, laten niet in hun kaarten kijken of houden altijd een slag om de
72
de taart. Ze zijn tolerant, vermijden conflicten en ruzies, en streven naar sociale harmonie. Ze zijn sterk georiënteerd op hoe anderen denken, zich voelen, en gedragen en stemmen hun reactie en gedrag hierop af. Ze kunnen problemen
ondervinden om tegen de stroom in te gaan en anderen te confronteren, ook wanneer dit nodig is. In een aantal gevallen lopen ze het risico dat anderen met hun (aan)deel weglopen.
arm, zonder paranoïde te zijn. Conflicten of confrontaties schrikken hen niet af en ze zijn bereid om tegen de stroom of het heersende denkkader in te gaan. Ze voelen zeker geen behoefte om zomaar met de groep mee te lopen om de vrede te bewaren. Soms kunnen ze in serieuze conflicten verzeild raken of er is op de achtergrond wel ergens een latente conflicthaard aanwezig. Neuroticisme (ook wel Emotionele stabiliteit) • Sensitiviteit • Zelfvertrouwen • Stressgevoeligheid • Frustratietolerantie
Hoogscoorders kunnen in vergelijking met anderen goed overweg met emotioneel geladen en stressvolle situaties. Ze kunnen meer druk aan en kunnen gemakkelijker dan anderen problemen waarmee ze worden geconfronteerd van zich afzetten. Ze weten problemen in hun juiste context en proportie te plaatsen en te percipiëren, en ze reageren doorgaans nuchter op wat zich aandient. Ze kunnen goed omgaan met kritiek en (negatieve) opmerkingen, en ze worden hierdoor weinig emotioneel geraakt en geactiveerd. Ze hebben vertrouwen in zichzelf en hun aanpak en stralen dit ook uit. Ze kunnen een tegenslag aan en zijn veerkrachtig. Ze komen mentaal
gemakkelijk tot rust na een zware werkdag en weten hun batterij voldoende op te laden voor de volgende dag.
Laagscoorder zijn eerder sensitief, reactief, en emotioneel ingesteld, en ze maken zich vlugger ongerust dan anderen. Ze piekeren regelmatig over problemen die ze op het werk tegenkomen en kunnen die moeilijk loslaten. Een tegenslag komt bij hen meestal hard aan en kritiek kunnen ze heel persoonlijk nemen, waarbij ze zich aangevallen en verongelijkt kunnen voelen. Soms vergroten ze problemen uit of ze halen er andere problemen bij die er in beginsel weinig me te maken hadden. Ze twijfelen soms over hun aanpak en kunnen in hun sociale omgeving wat onzeker overkomen.
73