Organisatie Y
Organisatie Y U.A is de eerste zorgcoöperatie van Brabant en Nederland. Organisatie Y is gesitueerd in een Brabants kerkdorp en telt ruim 2100 inwoners. De coöperatie zet zich in voor het behoud en het ontwikkelen van zorg, diensten en faciliteiten in het dorp. Zij wil hiermee bereiken dat ouderen en mensen met een beperking, ook bij een toenemende zorgvraag, kunnen blijven wonen in hun vertrouwde leefomgeving. Maar biedt het ook de mogelijkheid voor burgers zelf verantwoordelijkheden op te pakken en wonen, welzijn en zorg zelf vorm te geven op de wijze waarop men dat wenst. Deze uitdaging hebben de inwoners samen opgepakt.
3.3.3 Opbouw interview
Het interview bestaat uit een aantal onderdelen. In de introductie wordt kort aangegeven wat het doel van het interview is en welke onderdelen er aan bod komen. De structuur van het theoretisch kader is de basis voor de structuur in de vragenlijst. Er is tijdens de interviews geen gebruik gemaakt van ingewikkelde termen afkomstig uit het literatuuronderzoek. De vragen zijn zo begrijpelijk mogelijk gesteld en waar nodig zijn termen verduidelijkt. Tijdens het interview krijgen ze voldoende ruimte om hun eigen ervaringen te ventileren, aangezien het open vragen betreffen. Het interview is waarschijnlijk de meest gebruikte dataverzamelingsmethode bij kwalitatief onderzoek. Vaak wordt er binnen kwalitatief onderzoek gebruik gemaakt van een ongestructureerde of semigestructureerde interviewmethode. Voor dit onderzoek wordt er gebruik gemaakt van semigestructureerde interviews. Bij een semigestructureerd interview is de bevragingsmethode open, maar liggen de onderwerpen die aan bod komen vast (Baarda en De Goede, 2005). De vragenlijst voor de verschillende respondenten zijn terug te vinden in bijlage 2. De vragenlijst dient alleen om richting te geven aan het interview. Hier kan van worden afgeweken. In dit onderzoek is er voor gekozen om de respondenten apart te interviewen. Dit omdat de belangen van de respondenten verschillend zijn. De dataverzameling vindt mondeling plaats in een face-to-face interview.
3.4 Betrouwbaarheid en validiteit
Het is belangrijk de betrouwbaarheid van de verkregen gegevens zo goed mogelijk te controleren, want deze bepaalt de waarde van de gegevens. ‘Betrouwbaarheid wil zeggen dat de onderzoeksresultaten zo min mogelijk van toeval afhankelijk zijn.’ (Baarda en De Goede, 2005). De validiteit van een onderzoek is afhankelijk van of de juiste onderzoeksopzet is gekozen (interne validiteit) om een geldig antwoord te vinden op de vraagstelling en of er algemene uitspraken mogen worden gedaan naar aanleiding van het onderzoek (externe validiteit) (Bryman, 2004). Bij dit onderzoek is sprake van een beperkte externe validiteit, omdat dit onderzoek gericht is op het beantwoorden van het specifieke vraagstuk van de Antonius Zorggroep.
36 De casestudies hebben betrekking op een tweetal organisaties. Bij casestudies gaat het niet om de case als zodanig, maar om de case als 'drager' van een bepaald verschijnsel of probleem. Men bestudeert een verschijnsel of probleem aan de hand van een of enkele cases. De belangrijkste reden voor het onderzoeken van de cases Organisatie X en Organisatie Y is gelegen in het feit dat hiermee wordt aangetoond het bestaan van community care concepten en de effecten die optreden bij de werking van deze concepten. Beide cases hebben zich bewezen als succesvol binnen hun omgeving. Daarnaast biedt het de mogelijkheid om inzicht te verkrijgen in de samenhang tussen factoren die van invloed zijn op het succes van het concept. Met de onderzochte cases is gezocht naar een meer inhoudelijke generalisatie, waarbij theorie getoetst is aan de hand van de cases. Een van de effecten welke het succes van deze concepten onderbouwen is dat enkele gemeenten in Friesland, de methodiek van Organisatie X integreren in de beleidsnotities voor de vorming van het nieuwe WMO-beleid voor 2013-2015.
In het voorgaande zijn de methoden beschreven die zijn gebruikt om de onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden. Een kwalitatieve onderzoeksmethodiek gestoeld op interviews en casestudie. Het navolgende hoofdstuk zal de resultaten van dit onderzoek presenteren, waarbij centraal de casestudies zullen staan van twee bestaande concepten.
37 4. Resultaten
Het theoretisch kader vormt de theoretische basis voor de casestudies en interviews waar de succesfactoren voor invoering van een community care concept in de ouderenzorg zijn onderzocht. Eerst zal in paragraaf 4.1 en 4.2 een korte beschrijving – o.a. doelstellingen en missie - worden gegeven van de onderzochte organisaties. Vervolgens worden in paragraaf 4.3 tot en met paragraaf 4.7 de resultaten van de casestudies besproken en de onderzoeksvragen beantwoord.
4.1 Organisatie X
4.1.1 Korte omschrijving
Organisatie X is ontstaan uit een samenwerkingsverband tussen een Friese gemeente, een woningcorporatie en een aantal locale zorgaanbieders. Vanuit ambitie en ideologie hebben zij de aanzet gedaan voor het ontstaan en de ontwikkeling van de Organisatie X. Organisatie X is eind 2006 als project gestart en heeft zich met name toegelegd op uitvoering van de prestatievelden binnen de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo): meedoen, zelfredzaamheid en participeren. In deze gemeente heeft Organisatie X de opdracht gekregen om uitvoering te geven aan een deel van de Wmo i.p.v. uitvoering door de gemeente. Daardoor wijkt de werkwijze in de gemeente Boarnsterhim af van de werkwijze in andere gemeenten. Inwoners van deze gemeenten kunnen met alle vragen op het gebied van wonen, welzijn, zorg en dienstverlening een beroep doen op Organisatie X. De Meitinkers hebben mandaat voor het indiceren van hulp bij het huishouden voor 3 uren per week voor de duur van een jaar en kleine woningaanpassingen tot 1500 euro. Vragen worden verhelderd en er wordt in nauw overleg met de zorgvragen naar een oplossing gezocht. Hierbij wordt eerst gekeken naar mogelijkheden binnen het sociale netwerk. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen datgene dat simpel opgelost kan worden (bijvoorbeeld door vrijwilligers en mantelzorgers) en complexe vragen die een professionele aanpak verdienen.
4.1.2 Organisatiedoelstelling
Alle inwoners van de gemeente Boarnsterhim nemen actief deel aan de samenleving en wonen – indien zij dit wensen - zo lang mogelijk zelfstandig. Ongeacht maatschappelijke of economische positie, leeftijd en/of handicap. Er is speciale aandacht voor kinderen, jongeren en ouderen. Mensen doen mee aan de samenleving in Boarnsterhim op basis van eigen kracht en zorg voor elkaar. Zorg en aandacht voor elkaar is zowel gericht op eigen sociale kring (gezin, familie, vrienden) als op de sociale omgeving (buurt, of dorp). Vrijwilligers en mantelzorgers zijn actief en worden gewaardeerd. De stichting biedt ruimte aan initiatieven van burgers en organisaties en faciliteert de inwoners van Boarnsterhim met goede basisvoorzieningen. Organisatie X zorgt dat die voorzieningen voor alle inwoners van Boarnsterhim toegankelijk zijn.
38 Organisatie X staat voor het verbinden van diensten op het gebied van wonen, welzijn en zorg, waarbij het een gemakkelijke en snelle toegang wil zijn tot zorg, welzijn en dienstverlening voor de bewoners van de participerende gemeenten (oorsprong: gemeente Boarnsterhim). Het gaat om verbanden zoeken en verbindingen leggen. Organisatie X vindt het belangrijk dat burgers zolang mogelijk in de eigen situatie kunnen blijven wonen, ongeacht de belemmeringen die zij ervaren. Zij streeft naar hoge klanttevredenheid door een mensgerichte werkwijze. Hierbij wordt zo weinig mogelijk gebruik gemaakt van maatschappelijke middelen. Volgens de respondenten vormen de waarden het hart van de organisatie. De basis is respect en vertrouwen. Deze basis heeft bijgedragen aan het ontstaan en de ontwikkeling van Organisatie X en is om die reden van enorm belang. De respondenten geven aan dat in het gedrag de organisatie onafhankelijk, integer en veranderingsbereid manifesteert, met een open blik, laagdrempelig, benaderbaar en praktisch. Naast het streven naar gemeenschapszorg heeft Organisatie X ook een ander belangrijk speerpunt: zorgen voor een goede sociale cohesie waarbij (kwetsbare) mensen zo lang mogelijk de regie over hun leven kunnen houden. Verbindend, eenvoudig en op maat zijn de leidende principes, inclusie is het resultaat. Belangrijke pijlers van het concept: de meitinker (vertaald; coördinator) en de freonskipper (vertaald; vrijwilliger).
Elk van de 19 dorpen (of buurtschappen) in de gemeente Boarnsterhim heeft de beschikking over een eigen persoonlijke meitinker. De vijf meitinkers zijn het eerste aanspreekpunt voor inwoners die ondersteuning vragen als het gaat om wonen, welzijn of zorg.
Zij zijn aangesteld op basis van benodigde competenties. Het opbouwen van een relatie en het winnen van vertrouwen is essentieel. Bemiddelingsvragen worden doorgespeeld naar backoffice. De meitinker blijft hierbij de contactpersoon voor de cliënt (tenzij men anders wenst). Elke meitinker is gekoppeld aan een dorp en zal gebruik maken van de mogelijkheden die het dorp biedt en activiteiten die gewenst zijn inzetten of ontwikkelen. De meitinker heeft eenmaal per week een inloopspreekuur waar bewoners zonder afspraak terecht kunnen met hun vragen en is telefonisch bereikbaar. De meitinker zoekt naar verbindingen. Naast het realiseren van een goed en passend aanbod per klant heeft de meitinker ook de taak om zoveel mogelijk gebruik te maken van de mogelijkheden en faciliteiten die aanwezig zijn in het dorp. Dit geldt voor de formele instanties, maar ook voor de informele mogelijkheden. Daarbij valt te denken aan vrijwilligers, maar bijvoorbeeld ook aan de plaatselijke middenstand. De vraag die via de meitinker binnen komt moet vertaald worden in een passend aanbod. De backoffice (coördinatoren Zorg, Service en Diensten) koppelt een heldere en duidelijke offerte terug naar de meitinker. Op het moment dat de vraag van de klant het mandaat van de Meitinker overstijgt, indiceren de medewerkers van de backoffice dit. Denk hierbij bijvoorbeeld aan huishoudelijke hulp boven drie uren in de week, aanvragen van huishoudelijke hulp vanuit het ziekenhuis en aanvragen hulp bij het huishouden in complexe situaties. Daarnaast wordt de backoffice ook ingeschakeld bij de aanvragen van collectieve vervoersvoorzieningen en individuele
39 vervoersverstrekkingen, zoals de gehandicapten parkeerkaart en scootmobiel. De freonskipper verricht diensten waar (tijdelijk) geen vrijwilligers of mantelzorgers beschikbaar zijn. Het betreft over het algemeen eenmalige klussen. Denk bijvoorbeeld aan het in de winter de stoep sneeuwvrij maken, de heg knippen of een schilderijtje ophangen. Daarnaast heeft de freonskipper een sociale rol bij de klanten die geen of nauwelijks gebruik (kunnen) maken van een sociaal netwerk. Organisatie X heeft als zelfstandige stichting enkele ondersteunende functies nodig om zowel de administratieve, als ook de kwalitatieve processen goed uit te kunnen voeren. In verband met de beperkte omvang van Organisatie X worden een aantal taken binnen het huidige personeelsbestand uitgevoerd en een aantal diensten extern ingekocht. De projectcoördinatoren ondersteunen Organisatie X in de ontwikkeling. Zij sturen projecten aan. Ze zijn verantwoordelijk voor het realiseren en behalen van de doelstellingen binnen de projecten. Tevens maken resultaatgerichte afspraken met medewerkers en monitoren zij deze afspraken. De projectcoördinatoren doen beleidsvoorstellen en werken deze in concept uit.
4.1.4 Resultaten
De werkzaamheden van Organisatie X hebben geleid tot een simpele toegang tot wonen, welzijn, zorg en dienstverlening. De werkwijze leidt tot tevreden burgers en maatschappelijk aanvaardbare kosten. Uit landelijke klanttevredenheidsonderzoeken en een tevredenheidsonderzoek van bureau van Toepassing uit 2010 is gebleken dat klanten bovengemiddeld tevreden zijn over de werkwijze. Na gebleken succes zijn processen in 2010 geborgd in de Organisatie X. Het succes van Organisatie X komt ook verder tot uiting in naburige gemeenten. Zij hebben de methodiek van Organisatie X geïntegreerd in de beleidsnotities voor de vorming van het nieuwe WMO-beleid voor 2013-2015.
4.2 Organisatie Y
4.2.1 Korte omschrijving
Organisatie Y is onderdeel van een Brabantse gemeente en telt ongeveer 2.200 ten zuidwesten van Eindhoven. Als eerste in Nederland is hier in 2005 een zorgcoöperatie opgericht door een aantal enthousiaste inwoners. Deze inwoners speelden in op maatschappelijke ontwikkelingen zoals de vergrijzing, de nadruk van de overheid op eigen verantwoordelijkheid van burgers en de toenemende bureaucratisering in zorginstellingen. In plaats van een “ieder voor zich” mentaliteit is voor de mogelijkheid gekozen om de verantwoordelijkheid gezamenlijk op te pakken en wonen, welzijn en zorg zelf vorm te geven. De steun onder de lokale bevolking is groot, er zijn 240 leden van de zorgcoöperatie en er zijn meer dan 40 vrijwilligers actief
4.2.2 Organisatiedoelstelling
De zorgcoöperatie streeft het behoud van voorzieningen na. Opvallend is dat men geen lid hoeft te zijn om zich tot de coöperatie te wenden. Alle inwoners kunnen namelijk terecht op het spreekuur van de coördinator dat twee keer per week gehouden wordt en ook voor het gebruik van sommige andere
40 diensten is lidmaatschap niet noodzakelijk. De zorgcoöperatie organiseert daarop aanvullende voorzieningen voor ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking. Het aanbod van de zorgcoöperatie moet uiteindelijk gaan leiden tot minder noodgedwongen vertrek van zorgbehoevende mensen wat vervolgens een positieve uitwerking heeft op de leefbaarheid. Een belangrijk neveneffect is dat de zorgcoöperatie de onderlinge solidariteit van de inwoners vergroot, door gezamenlijk zorg te dragen voor een sociaal klimaat waar alle inwoners van kunnen profiteren. De zorgcoöperatie behartigt de belangen van haar leden. Dit doet zij bij individuele vragen maar ook algemeen door het realiseren van de wensen aan zorg en diensten. Hiertoe onderhoudt de zorgcoöperatie contacten met gemeente en instellingen die diensten en zorg leveren.
De Zorgcoöperatie streeft het behoud van voorzieningen in het dorp na. Zij organiseert aanvullende voorzieningen voor ouderen, chronisch zieken en mensen met een beperking, waarbij het aanbod van moet leiden tot minder noodgedwongen vertrek van zorgbehoevende mensen uit het dorp. Naar verwachting heeft dit een positieve uitwerking op de leefbaarheid. Een ander belangrijk punt is dat de activiteiten de onderlinge solidariteit van de inwoners vergroot, door gezamenlijk te zorgen voor een goed sociaal klimaat waar alle inwoners van kunnen profiteren. De Zorgcooperatie is gericht op individuele vragen maar ook algemeen door het realiseren van de wensen aan zorg en diensten. Hiertoe onderhoudt de zorgcoöperatie contacten met gemeente en instellingen die diensten en zorg leveren.
4.2.3 Missie en strategie
De coöperatie zet zich in voor het behoud en het ontwikkelen van zorg, diensten en faciliteiten in het dorp. Zij wil hiermee bereiken dat ouderen en mensen met een beperking, ook bij een toenemende zorgvraag, in het dorp kunnen blijven wonen.
De keuze voor de coöperatie als organisatievorm geeft de mogelijkheid om samen te werken met reguliere zorgaanbieders maar ook om zelf activiteiten te ontplooien en aanbod van zorg en diensten te ontwikkelen en uit te voeren. Een coöperatie is uitgesproken democratisch, de leden bepalen wat de coöperatie doet. De leden vinden elkaar omdat zij samen een doel willen bereiken of hier sympathiek tegenover staan. Alle inwoners kunnen lid worden en maken dan deel uit van een vereniging. Om gebruik te maken van bepaalde diensten moet men minstens een half jaar lid zijn of met onmiddellijke ingang lid worden. De contributie is € 20.- per persoon per jaar. De coöperatie heeft één coördinator (20 uur) en twee zorgverleners in loondienst. Daarnaast maakt de coöperatie gebruik van drie invalkrachten die de taken over kunnen nemen, zodat de continuïteit bewaard blijft. Het grote aantal lokale vrijwilligers is een belangrijke aanvulling op de betaalde krachten. De rol van de coördinator is van enorm belang, zo kan de coördinator deelnemen aan de bestuursvergaderingen, is zij als