Overeenkomsten met Nederland zijn er ook. Ook Noorwegen kent het opportuniteitsbeginsel, dat in zijn toepassing aan de organen, met name aan OM en politie, een even grote beleidsmatige manoeuvreerruimte laat als zulks in Nederland het geval is. Opvallend daarbij is de wat andere positie van de aanklager als onderdeel van de politie.
Waar met name de mogelijkheden voor de berechting in eerste aanleg relevant zijn, biedt het handvat voor begrip van de Noorse systematiek om met een bespreking van de berechting in eerste aanleg en de sanctioneringsmodaliteiten terzake te beginnen, om van daaruit als het ware terug te werken naar de eerdere fasen uit het vooronderzoek in strafzaken.
W
to olgen in bepaalde zaken, ook worden uitgeoe
hogere politieambtenaren (art. 55 CPCN). Zij zijn in de uitoefening van die taken ondergeschikt aan de hogere OM-autoriteiten, met name de Director of Public Prosecutions, en niet aan de hogere politie-autoriteiten.171
2 Berechting I: Voorwaardelijke veroordeling
U
het alleen ten aanzien van vrijheidsbenemende sancties en boetes en niet van taakstraffen.172 Een gedeeltelijk voorwaardelijke veroordeling en de ko
v
eveneens mogelijk. De gebruikelijke proeftijd bedraagt twee jaren; de rechter mag in bijzondere gevallen tot een langere proeftijd besluiten, tot vijf jaren.
171 Zie ook H.R. De Vries en M.R. Julsing, ‘Het Noorse rechtssysteem: een andere benadering’, Het
Tijdschrift voor de Politie 2004, p. 8-11.
Net als in Nederland wordt de voorwaardelijke veroordeling gebonden aan de algemene voorwaarde dat de veroordeelde niet opnieuw een strafbaar feit begaat.
Ook kunnen bijzondere voorwaarden worden gesteld. De voornaamste bijzondere voorwaarde is de apart uitgewerkte voorwaarde van ondertoezichtstelling gedurende een jaar, al kan het gerech tot een langere duur beslissen. Deze ondertoezichtstelling strekt t
wederwaardigheden in het algemeen op de hoogte te houden en hem in het ijzonder van informatie te voorzien opdat de toezichthouder kan controleren of de
ns art. 53 lid 3 CCN t
, education ) that the convicted person shall comply with provisions concerning restrictions of his right to dispose of
mic obligations
that the convicted person shall abstain from using alcohol or other intoxicating or narcotic substances
anvullend bepalen de leden 4 en 5 van dat artikel:
and redress for damage of a non-economic nature as the aggrieved person or other injured parties are entitled to and claim, and as the court thinks the convicted person has the capacity to pay.
tot ‘advice and guidance’ van de veroordeelde ‘to help him to live an orderly life’, hetgeen blijkens de interviews ruimer wordt gezien dan slechts het voorkomen van recidive. De toezichthouder kan de veroordeelde verplichten zich op gezette tijden bij hem te melden, hem van zijn
b
veroordeelde zich aan de (overige) bijzondere voorwaarden houdt die de rechter hem kan hebben gesteld.
Naast de ondertoezichtstelling zijn andere bijzondere voorwaarden mogelijk. De wettelijke regeling is – evenals de Nederlandse – open. Blijke
kunnen ‘andere’ voorwaarden worden gesteld, ‘waaronder’ een aantal met name in de we genoemde:
“a) that the convicted person shall comply with provisions concerning his place of abode, work or consorting with specified persons
b
his income and property and concerning the fulfilment of econo c)
d) that the convicted person shall undergo a cure to counteract abuse of alcohol or other intoxicating or narcotic substances, if necessary in an institution
e) that the convicted person shall undergo psychiatric treatment, if necessary in an institution f) that the convicted person shall stay in a home or institution for up to one year.”
A
5. As a condition for the deferment the court may decide that the convicted person shall make maintenance payments that are due or will fall due during the probation period.”
Het toezicht op de naleving van de voorwaarden bij een voorwaardelijke veroordeling of is onder voorwaarden ligt in de handen van de
2.1
In de re d van dadelijke
uitvoerbaarheid. Art. 53 lid 2, tweede volzin, CCN luidt in de Engelstalige versie:
ezichtstelling zin en gegeven diens bekentenis bestaat er ridisch geen bezwaar, zo is de redenering. In zoverre moet aan die ‘dadelijke’ uitvoerbaarheid als vorm van tijdwinst ook weer niet teveel betekenis worden toegekend.
va en is de kans dat verdachte of het openbaar ministerie
et in de Noorse wettelijke systematiek en praktische aanpak repeterend element dat een
op ged door de
instemming van de betrokkene met de op te leggen maatregelen, vindt in de wettelijke een schorsing van de voorlopige hechten
Noorse reclassering. De legislatieve basis hiervoor is te vinden in de ‘Execution of Sentences Act 2001’.173
Dadelijke uitvoerbaarheid
geling van de voorwaardelijke veroordeling schuilt een mogelijkhei
“If the judgment applies to a criminal act to which the convicted person has confessed, it may be provided in the judgment that the supervision shall be commenced immediately even though the judgment is not final”.
Hier is de bekentenis van de verdachte de juridische basis om met de tenuitvoerlegging te beginnen; die tenuitvoerlegging zelf is mede afhankelijk van de instemming van de verdachte met de gestelde voorwaarde van ondertoezichtstelling. Gegeven diens instemming heeft onderto
ju
Juist nwege deze voorwaard
tegen het vonnis in hoger beroep gaat, gering, zo gaven de geïnterviewden ook aan. Zie nader hierna onder par. 8.
2.2 Instemming als basis
H
regeling van de voorwaardelijke veroordeling zijn uitdrukking in de laatste volzin van art. 53 lid 1 CCN:
“The convicted person shall be allowed to comment on the conditions beforehand”.
De mogelijkheid van dadelijke uitvoerbaarheid, zoals hiervoor aangestipt, is dan juridisch ebaseerd op de bekentenis van de verdachte (waardoor de kans op een niet-veroord
gebruik komt d van art.
read aloud to or served on the convicted person, he shall be informed of the meaning of a suspended sentence, what the conditions imply, and the
at met toepassing terughoudend moet worden opgetreden als de verdachte er niet mee
g
elend vonnis in hoger beroep voldoende acceptabel klein is), maar wordt alleen t als de ondertoezichtstelling door de verdachte wordt geaccepteerd. Ten slotte eze benadering van instemming nog tot uitdrukking in de speciale voorziening 54a CCN:
“When a suspended sentence is
consequences of their not being complied with. The judge may also give a warning and admonition when there is reason to do so in view of the age and other circumstances of the convicted person. The said person may be summoned to a special court sitting in order to receive such warning and admonition”.
De geïnterviewden geven aan dat de Noorse wetgever simpelweg geen of weinig heil ziet in het stellen van bijzondere voorwaarden als de betrokkene zich tegen de bijzondere voorwaarden verzet. Het is niet zo dat alle mogelijke voorwaarden zo direct positief-gedragsondersteunend zijn dat die instemming daarom noodzakelijk is omdat de voorwaarde zonder instemming niet te realiseren is. Er zijn ook meer negatief-gedragscontrolerende en sturende maatregelen mogelijk, maar ook dan is de benadering d
instemt. De geïnterviewden geven aan dat aan deze opvatting zowel praktische als juridisch-normatieve argumenten aan ten grondslag liggen. Voorwaardelijke veroordeling is een mildere variant van de onvoorwaardelijke die dicht op de huid van de veroordeelde kruipt. Om dat te laten werken, is zijn instemming althans afwezigheid van verzet nodig. Nochtans kleeft aan die benadering ook een gebrek. Deze beperkt de mogelijkheden of praktische reikwijdte van de voorwaardelijke veroordeling. Die beperkte reikwijdte past
. van Kalmthout en I. Durnescu (red.), Probation in Europe, Nijmegen: Wolf 173 G. Ploeg, ‘Norway’, in: A.M
wellicht in de oorspronkelijke gedachte achter die sanctievariant als slechts onder omstandigheden aanvaardbaar sanctiealternatief voor de onvoorwaardelijke veroordeling. Zij kan ook aan ruimer gebruik van de variant van voorwaardelijke veroordeling als meer zelfstandige sanctiemodaliteit met gedragsbeïnvloedende, met name recidivevoorkomende invloed, door ge- en verboden van striktere inhoud in de weg staan. Iets daarvan wordt zichtbaar in het gegeven dat in Noorwegen weliswaar de mogelijkheid van bijzondere voorwaarden bestaat, maar volgens opgave van de geïnterviewden niet al te vaak wordt gebruikt; voorwaardelijke veroordeling wordt in
erreweg de meeste gevallen slechts onder de algemene voorwaarde van het gedurende de proeftijd niet opnieuw begaan van een strafbaar feit, opgelegd. Maar dat heeft ook zijn emen van gedragsbeïnvloedende maatregelen voorafgaand aan de berechting in eerste
akstraf in het ‘beleren’ van de verdachte als deze straf wordt opgelegd: ‘when a sentence v
grond in de betrekkelijk ruime mogelijkheden die onder Noors recht bestaan tot te n
aanleg.
2.3 Aanvullende illustratie uit de regeling van de taakstraf (community service order)
Het is voor een goed begrip van het Noors sanctiestelsel nog aangewezen te benadrukken dat bovengenoemde aanpak ook tot uitdrukking komt in de regeling van de taakstraf (community service order). De CCN bepaalt in art. 28a dat deze straf alleen kan worden opgelegd indien de wet dit toelaat en de verdachte geschikt is bevonden voor deze straf en met de oplegging instemt (‘found te be suitable in this respect en consents thereto’). In het verlengde van dat laatste bepaalt art. 28a CCN ook dat de taakstraf impliceert dat de betrokkene gedurende de tenuitvoerlegging onder toezicht van de reclassering en andere tenuitvoerleggingsautoriteiten staat en wel ten aanzien van meer aspecten van zijn gedrag dan alleen het verrichten van de opgelegde taak. Zo behoort tot de taakstraf nadrukkelijk ook de voorwaarde niet opnieuw strafbare feiten te begaan ‘during the period of performance’. Gebeurt dat wel, dan kan dat aanleiding zijn de vervangende vrijheidsstraf alsnog ten uitvoer te leggen. Net zoals dat ten aanzien van de voorwaardelijke straf is geregeld, voorziet het CCN daarom ook ten aanzien van de ta
of community service is being read aloud to or served on the convicted person, he shall be clearly informed of what the sentence entails, and of the consequences of a breach of
the duty to perform community service, and of the commission of a new criminal act before the expiry of the period for performance’, aldus het laatste lid van art. 28a CCN. Uit het bovenstaande volgt dat de taakstraf in Noorwegen meer dan in Nederland in het
ken st wordt toegepast als en omdat
en in enkele straffen. Daarnaast kan de rechter ‘other
plevert dat het verblijf van de veroordeelde p een bepaalde plaats gevaarlijk of belastend is voor andere personen. De verdachte die het met het opleggen van deze bijkomende sanctie niet eens is, kan tegen het hele vonnis nger nodig is, kan zij door de officier van justitie worden opgeheven. Overtreding van het verbod is
. 342 CCN).
te aat van een alternatief voor vrijheidsstraf dat alleen
deze nadrukkelijker op de persoon van de verdachte en diens houding ten aanzien van (het verdienen van) dit alternatief kan worden toegesneden. Naar Nederlands recht heeft de taakstraf een meer zelfstandig karakter.