Publieke steun
In 2009, voorafgaand aan de IOC-stemming over toewijzing van de Spelen, steunde 69 procent van de Brazilianen de Olympische Spelen in hun land (IOC, 2009). Na de toeken-ning van het evenement is in Brazilië tweemaal een soortgelijk onderzoek gedaan, eenmaal in 2013 en eenmaal in 2016. De uitkomsten staan in figuur 2.4 en tonen duidelijk aan dat de publieke opinie tijdens de laatste meting aanzienlijk was verslechterd. De positiviteit in 2009
FOTO: A.RICARDO
THE S
28
kon te maken hebben met de euforie van het meedingen in een olympisch bidproces en de economische vooruitgang die het land toen doormaakte. De negatievere gevoelens die in 2013, en voornamelijk in 2016, zijn gemeten, kunnen een gevolg zijn van de economische en politieke crisis in de jaren daarna. Ditzelfde onderzoek toonde tevens aan dat in 2016 51 procent van de Brazilianen geen interesse had in de evenementen en maar 16 procent veel interesse had. Daarnaast geloofde in 2016 63 procent van de bevolking dat het spektakel meer nadelen dan voordelen opleverde. 29 procent geloofde dat het evenement meer voor- dan nadelen opleverde (Datafolha Instituto de Pesquisas, 2016).
Figuur 2.4 Draagvlak voor organiseren van de Olympische Spelen in Rio de Janeiro in 2016, 2009-2016, Braziliaanse bevolking, in procenten.3
15 11 11 16 25 49
69 64 40
Geen mening/ neutraal/ weet niet Tegen
Februari 2009 Juni 2013 Juli 2016
Bron: Datafolha Instituto de Pesquisas (2016), IOC (2009).
Organisatie zonder grote incidenten
In het Candidature File werd geschreven dat de Spelen een exceptioneel feest, in het teken van sport, op een unieke plek zouden worden. Dit laatste is moeilijk te ontkennen, aangezien de stad dankzij de prachtige natuur en ligging bijna geen gelijke kent. Op het moment dat duidelijk werd dat Rio de Janeiro het bid had gewonnen, werd op het Copacabanastrand meteen feestgevierd. Er waren op deze plek 50.000 Brazilianen samengekomen om de uitslag op een groot scherm te volgen (Gardner, 2009). De term ‘festivalisation’ van Häußer-mann en Siebel (1993) past hier goed. Zij beschrijven dat grote sportevenementen worden aangetrokken om een impuls te geven aan de stedelijke ontwikkeling en om het imago van de stad en het land internationaal te verbeteren. Voorafgaande aan de evenementen heerste er onder Brazilianen enig pessimisme. Brazilianen waren onzeker of de te bouwen (sport)infrastructuur wel op tijd af zou zijn, of er geen grootschalige demonstraties zouden plaatsvinden, of het openbaar vervoer de drukte aan zou kunnen en of toeristen gevrijwaard konden blijven van ernstige geweldsdelicten. De organisatie van Rio 2016 heeft daarin echter positief verrast en het is enkel bij een aantal incidenten gebleven. Zo is in een bus met journalisten een raam gebroken door een ‘bala perdida’ (letterlijk: verloren kogel), werd
29
een aantal appartementen voor sporters niet op tijd opgeleverd en stortte een zeilplatform enkele dagen voor de start in. Ander nieuws dat de media haalde was de groene uitslag in het zwembad en de ogenschijnlijke lege stadions, ondanks het feit dat veel tickets waren verkocht. Op deze punten na kan gesteld kan worden dat de organisatie van de Spelen goed in elkaar zat. Naast de praktische uitvoering van de competities werden de Olympische Spelen qua geleverde sportprestaties door Davies (2016) ‘uitzonderlijk succesvol’ genoemd.
“Brazilianen spreken positief over het evenement, omdat men een chaos verwachtte, die uiteindelijk uitbleef. Het was niet het beste mega-evenement, maar een evenement met problemen die er ook elders waren.”
Professor Nelson Todt, coördinator van de Olympische Studies Onder-zoeksgroep op de Pontifícia Universidade Católica van Rio Grande do Sul in Porto Alegre (stad in het zuiden van Brazilië), quote uit telefonisch interview in 2016.
Aandacht voor de evenementen in Brazilië
Tijdens het FIFA Wereldkampioenschap voetbal van 2014 genoten veel Brazilianen van vrije en halve (werk)dagen die de overheid instelde op speeldagen van het nationale voetbalteam.
Ondanks dat de regeling per stad kon verschillen, konden zodoende veel Brazilianen het evenement (op televisie) volgen. Tijdens de Olympische Spelen en Paralympische Spelen was deze regeling niet van kracht, waardoor het aantal Brazilianen dat de wedstrijden live of op televisie wilde volgen, kleiner van omvang was. Een andere invloed op de kijkcijfers was het feit dat de Olympische Spelen meer media-aandacht kregen dan de Paralympi-sche Spelen. Zo werden olympiParalympi-sche wedstrijden op een groot aantal publieke kanalen en
Met nog 15 minuten voor de wedstrijd, liep dit stadion niet meer vol.
THE S
30
(betaalde) kabelkanalen getoond. Paralympische wedstrijden werden echter alleen uitge-zonden op kabeltelevisie met betaalmuur en niet alle sporten werden getoond. Een derde bepalende factor voor de nationale aandacht was dat de wedstrijden, op het voetbal na, alleen in Rio de Janeiro plaatsvonden. Hierdoor leefde het minder in andere regio’s van het land. Het dagelijks leven dat ondoorbroken doorliep, gecombineerd met een beperkte media-aandacht voor de Paralympische Spelen en met een beperkt geografisch bereik van de evenementen, leidde volgens professor Todt tot minder betrokkenheid van de bevolking in het zuiden van het land (zie kader).
“We hadden een groot scherm op onze faculteit opgesteld om olym-pische en paralymolym-pische wedstrijden te tonen, men klaagde echter dat het lastig was om de wedstrijden te volgen omdat dit niet makke-lijk was in te passen in het dagemakke-lijke levensritme dat gewoon doorging.
(…) Een groot deel van de Brazilianen kijkt via de publieke televisieka-nalen en niet via de kabelkatelevisieka-nalen (waarvoor betaald wordt en waarop de Paralympische Spelen werden uitgezonden). (…) Het waren met name de inwoners van Rio de Janeiro die hebben kunnen genieten van de voordelen van de Spelen.”
Professor Nelson Todt, coördinator van de Olympische Studies Onder-zoeksgroep op de Pontifícia Universidade Católica van Rio Grande do Sul in Porto Alegre (stad in het zuiden van Brazilië), quote uit telefonisch interview in 2016.
Ter illustratie worden cijfers gegeven. De eerste wedstrijd van het Braziliaanse elftal tijdens het Wereldkampioenschap voetbal van 2014 werd bijvoorbeeld door 42,9 miljoen Brazili-anen bekeken (Estadiovip, 2014). Dit is twee derde van het aantal BraziliBrazili-anen dat gedurende negentien competitiedagen naar de Olympische Spelen keek. Zo keken in totaal 63,4 miljoen mensen in de vijftien belangrijkste metropolitane gebieden ten minste een minuut naar een olympische sportuitzending (Kantar IBOPE Media, 2016). De nationale aandacht voor het paralympische evenement op televisie was ongeveer een derde van die voor de Olympische Spelen. In totaal keken 23,4 miljoen Brazilianen ten minste een minuut naar de paralympische competitie (GfK, 2016).
Naast deze nationale aandacht is het belangrijk om ook van de lokale aandacht in Rio de Janeiro een beeld te vormen. Op de drukste olympische speeldag bezochten 157.000 mensen het Olympisch Park in Barra da Tijuca. Tijdens de Paralympische Spelen lag dit dagrecord zelfs nog hoger met 172.000 bezoekers (Cidade Olimpica, 2016a; b). Hier-naast waren tijdens de Olympische Spelen drie openbare ruimtes in de stad waar op grote schermen wedstrijden konden worden gekeken (oftewel olympische boulevards). Deze boulevards trokken in totaal vier miljoen bezoekers. Tijdens de Paralympische Spelen waren er twee boulevards die in totaal 950.000 bezoekers trokken (Cidade Olimpica, 2016a; b).
31
Wereldwijde media-aandacht
De voorgaande paragraaf toonde de interesse in de Spelen onder de Braziliaanse bevolking, echter op wereldschaal hebben de evenementen ook aanzienlijke media-aandacht gekregen en grote aantallen mensen bereikt. Rio 2016 werd uitgezonden op 584 kanalen wereldwijd, terwijl dit er tijdens Londen 2012 506 waren. Dit zorgde in het geval van Rio de Janeiro voor meer zendtijd. Meer dan 356.900 uur zijn de Olympische en Paralympische Spelen van Rio de Janeiro uitgezonden, tegenover 181.500 uur zendtijd van Londen 2012 (IOC 2012; 2016b).
Deze uren omvatten uitzendingen op televisie, digitaal zoals via de laptop of tablet en via sociale media. Met betrekking tot kijkersaantallen konden de competities van Rio 2016 die van Londen echter niet overklassen. Wereldwijd hebben 3,2 miljard mensen ten minste een minuut naar de Olympische Spelen van 2016 gekeken, dit is volgens het IOC 0,4 miljard minder dan in 2012 (2012; 2016b).