Effect en kostenschattingen zijn omgeven met een onvermijdelijke onzekerheidsmarge
35Kosten en effecten van opties voor nationaal luchtbeleid |
3.1 Beleidsmaatregelen en technische potentiëlen
Tabel 3.1 geeft een overzicht van de doorgerekende emissiebeperkende maatregelen. Daarin is ook een beknopte toelichting gegeven op de effectschatting.
De gegeven lijst is een mix van:
• ‘beleidsmaatregelen’, waarbij de emissie- en milieueffecten zijn ingeschat gegeven de inzet van een verondersteld beleidsinstrument; dat betekent aanscherping van bestaand beleid plus nieuw beleid voor de versnelde uitfasering van technisch sterk gedateerde en zeer vervuilende houtkachels en open haarden;
• ‘technische potentiëlen’ of ‘technische maatregelen’, waarbij een maximaal haalbaar technisch verbeterpotentieel is berekend uitgaande van specifieke aannames over de retrofit dan wel uitfasering van oude vervuilende kapitaalgoederen (houtkachels, voertuigen, vaartuigen en stallen).
Bij de presentatie van de resultaten worden de beleidsmaatregelen en de technische potentiëlen afzonderlijk gepresenteerd (zie hoofdstuk 5).
3.1.1 Beleidsmaatregelen
De lijst met beleidsmaatregelen is uiteraard niet uitputtend. Er zijn vele beleidsuitwer- kingen en invullingen mogelijk. De gegeven maatregelen zijn dan ook voorbeeldmaat- regelen die een beeld geven van de ordegrootte van haalbare blootstellingseffecten in sectoren en de kosteneffectiviteit daarvan. Het berekende effect hoort bij het gekozen beleidsinstrument en het daarbij gekozen niveau van de prijsprikkel of emissienorm. Hierbij geldt dat met de onderzochte beleidsmaatregelen soms maar een deel van het maximale technische reductiepotentieel kan worden gerealiseerd.
Het merendeel van de gekozen beleidsmaatregelen stuurt op de verschoning van het Nederlandse park aan voertuigen en installaties via de toepassing van schonere
technologie. In kader 3.1 lichten we toe op welke verschillende manieren hier met beleid op kan worden gestuurd. Er kan worden gestuurd op de nieuwverkopen (nieuwbouw) van
49 3 Maatregelen |
schonere voertuigen/installaties/schepen/stallen, de versnelde uitstroom van oude, gedateerde en vervuilende kapitaalgoederen of de retrofit (technische aanpassing) van deze verouderde kapitaalgoederen. Naast de maatregelen die zijn gericht op de verschoning van het park is een aantal gedragsmaatregelen opgenomen, zoals de kilo- meterheffing (minder verkeer), snelhedenbeleid bij personenauto’s en zeeschepen (lagere uitstoot) en het stoken van droog hout. De kilometerheffing is in essentie een mobiliteitsmaatregel.
Voor verkeer en landbouw gaat het om een aanscherping of uitbreiding van het al lopende luchtbeleid. Voor verkeer betekent dit de inzet van financiële instrumenten (verhoging van de motorrijtuigenbelasting voor vervuilende dieselvoertuigen, subsidies voor retrofit van schepen) en de verlaging van snelheden (van auto’s en zeeschepen). Voor de landbouw gaat het onder andere om het verder aanscherpen van emissie-eisen voor nieuwe rundvee- en kippenstallen en het aanscherpen van voorschriften voor het uitrijden van mest (mestinjectie verplicht stellen). Bij de retrofit van schepen wordt ervan uitgegaan dat er een subsidieregeling komt die ervoor zorgt dat in 2030 de helft van de schepen die dan nog niet aan de strenge Stage V-eisen voldoen, wordt geretrofit met een de-stikstofoxidenkata- lysator en een roetfilter. Het aandeel van 50 procent van de schepen die waarschijnlijnlijk gebruikmaken van de subsidieregeling is afkomstig uit de zogenoemde Prominentstudie (CE 2019).
Bij de beleidsmaatregelen voor houtstook in woningen betreft het nieuw regelgevend beleid daar waar het huidige Nederlandse beleid is gericht op voorlichting over goed stookgedrag. Omdat houtstook in woningen in het komende decennium tot en met 2030 een belangrijke bron vormt van fijnstof (driemaal grotere bijdrage dan personenauto’s bij correctie voor condenseerbaar fijnstof, zie hoofdstuk 4, figuur 4.1 en 5.3) is er gekeken naar verdergaande beleidsopties dan voorlichting. Hierbij is de beleidspraktijk in Duitsland als voorbeeld genomen (1. BImSchV Bundes-ImmissionsSchutzVerordnung). In Duitsland bestaat als sinds 1974 regelgeving voor particuliere houtgestookte installaties. Hierbij worden er emissie-eisen gesteld aan zowel nieuwe als bestaande houtkachels, en dienen de emissies van kachels regulier te worden gecontroleerd door een schoorsteenveger, die eveneens een veiligheidscontrole en controle op de liggende brandstofvoorraad uitvoert. De zo uitgewerkte maatregelen betekenen voor Nederland een wezenlijk andere aanpak van de fijnstofuitstoot door houtstook in woningen. Voor deze nieuwe maatregelen is het moeilijk om de effectiviteit in te schatten, mede omdat het hier om maatregelen bij burgers gaat (‘achter de voordeur’) waarvoor handhaving moeilijk is. Bij de effectschatting van de beleidsmaatregelen voor houtstook wordt voor de eenvoud en helderheid volledige naleving aangenomen, wetende dat dit het maximaal haalbare effect weerspiegelt. Concreet is er dus gerekend op basis van een volledige uitfasering van de allermeest vervuilende kachels in 2025, en een volledige uitfasering van alle vervuilende houtkachels in 2030. Inzet- en inbouwhaarden zijn meegerekend onder kachels. Het stoken van open haarden wordt verder beperkt in lijn met de regels in Duitsland (maximaal 8 dagen per maand en 5 uur per dag). Ook hier is 100 procent naleving aangenomen. De doorgerekende beleidsmaatregelen geven een beeld van wat
het in ordegrootte betekent voor de luchtkwaliteit als Nederland een strenger nationaal beleid ontwikkelt voor houtstook naar Duits voorbeeld. De kostenberekeningen maken daarbij inzichtelijk hoe duur of goedkoop de uitfasering van kachels is in vergelijking met ander beleid in andere sectoren.
3.1.2
Technische reductiepotentiëlen
De lijst met technische maatregelen geeft zoals vermeld een beeld van de maximaal haalbare reductiepotentiëlen. Voor alle technische potentieelschattingen zijn ook de kosten in beeld gebracht, met uitzondering van de potentiëlen bij volledige uitfasering van dieselpersonenauto’s en -bestelauto’s zonder roetfilter. De beleidsmaatregel voor een slooppremieregeling geeft een indruk van de kosteneffectiviteit van deze uitfaserings- maatregel.
Voor houtstook is berekend wat er maximaal haalbaar is met een volledige versnelde uitfasering van vervuilende typen houtkachels (in 2025 en 2030), en wat er haalbaar is (in 2025 en 2030) als het stoken van open haarden wordt beperkt in lijn met de regelgeving in Duitsland (maximaal 8 dagen per maand en 5 uur per dag). Deze potentieelschattingen voor houtstook zijn identiek aan de hiervoor toegelichte effectschattingen bij de beleids- maatregelen voor houtstook (uitgangspunt van 100 procent naleving). In aanvulling hierop is berekend wat het effect kan zijn van het voor 100 procent stoken van optimaal droog hout.
Voor verkeer is de ambitie uit het Regeerakkoord voor 100 procent verkoop van nulemissie- personenauto’s in 2030 doorgerekend. Omdat het hier gaat om een ambitie of doel (zonder instrumentering) wordt deze maatregel uitsluitend weergegeven als technische maatregel en niet als beleidsmaatregel. Verder is voor vervuilende personen- en
bestelauto’s op diesel berekend wat de maximale blootstellingswinst is als alle dieselvoer- tuigen zonder roetfilter versneld worden uitgefaseerd (in 2020, 2025 en 2030). Bij deze berekening is aangenomen dat de oude diesels worden vervangen door een moderne Euro6c-diesel. Een milieuzonering in meerder steden is een mogelijke beleidsmaatregel waarmee een deel van dit potentieel kan worden gerealiseerd. Voor de uitfasering van pre-RDE-dieselvoertuigen is geen potentieelschatting opgesteld omdat het hier gaat om nog heel jonge voertuigen die tot 2020 worden verkocht. De nationale kosten van uitfasering van deze voertuigen uit het Nederlandse park lopen in vergelijking met andere opties erg hoog op.
Voor oudere niet-emissiearme rundveestallen is berekend welk milieueffect een vervroegde uitfasering, 20 jaar na bouw, oplevert in 2025 en 2030. Deze 20 jaar is gekozen naar voorbeeld van beleid in Brabant. Voor legkippen- en vleeskuikenstallen is berekend wat het betekent als alle stallen voor 50 procent in 2025 en voor 100 procent in 2030 worden uitgerust met fijnstofreductietechnieken. Voor de landbouw zijn verder tal van andere technische maatregelen doorgerekend die de Wageningen UR heeft uitgewerkt in het kader van onderzoek ten behoeve van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS, zie Groenestein et al. 2017). Het gaat dan om het potentieel van voermaatregelen bij melkvee
51 3 Maatregelen |
en pluimvee, meer beweiding van melkkoeien, meer jongvee en specifieke technische aanpassingen aan bestaande melkveestallen.
Voor de retrofit van vervuilende binnenvaartschepen is (naast de genalyseerde subsidie- maatrgel die uitgaat van 50 procent retrofit) geen extra potentieelschatting opgesteld en gepresenteerd in de figuren, omdat onduidelijk is in hoeverre het technisch mogelijk is om meer dan 50 procent van de bestaande niet-Stage V-schepen technisch uit te rusten met een roetfilter en een katalysator voor de reductie van stikstofoxiden. Merk op dat het technisch potentieel minimaal zo groot is als het effect gegeven onder de hiervoor gegeven beleidsmaatregel voor retrofit (50 procent van de schepen die in 2030 nog niet voldoen aan Stage V).