Het gebruik van de veerkrachtbenadering draagt […] bij aan het nemen van de juiste ingrepen en potentiële aanpassingen op het juiste moment en tegen de juiste kosten. Bovendien suggereert de veerkrachtbenadering dat toekomstige verandering, zoals die gerelateerd aan stedelijke dynamiek, kansen biedt voor klimaatadaptatie van watersystemen. Het toepassen van de methodes binnen de veerkrachtbenadering […] helpt om de juiste kansen te herkennen en benutten. Daarom kan geconcludeerd worden dat de veerkrachtbenadering een
belangrijke bijdrage kan leveren aan de klimaatadaptatie van watersystemen128.
128Gersonius, B., The resilience approach to climate adaptation applied for flood risk,
7.1.4. Handreiking ruimtelijke adaptatie
De Handreiking ruimtelijke adaptatie is gemaakt op verzoek van de Stuurgroep van het Deltaprogramma. Het biedt ondersteuning aan professionals van overheden en marktpartijen bij het doorlopen van de stappen ‘weten, willen en werken’ conform de generieke uitgangspunten zoals opgenomen in de DBRA. De Handreiking is volledig geïntegreerd in het Kennisportaal ruimtelijke adaptatie. De Handreiking bestaat uit zes samenhangende onderdelen, twee bij elke stap.
• Weten: kwetsbaarheid; kansen
• Willen: doelen en opgaven; haalbare strategieën • Werken: borgen; realiseren
Per onderdeel krijgt de gebruiker voorbeelden, aandachtspunten en waar mogelijk ook op het gebied toegesneden informatie mee, bijvoorbeeld over het plaatselijke overstromingsgevaar of een set klimaatadaptieve maatregelen, geselecteerd voor een specifieke stad of gebied. De informatie kan gedownload worden en verwerkt in de eigen planvorm van de gebruiker. De concept-handreiking is uitvoerig getest in diverse bijeenkomsten van DPNH en Kennis voor Klimaat.
De inhoud van de Handreiking is opgesteld door vier werkgroepen van overheden en kennisinstellingen. De trekkers van de werkgroe- pen zijn werkzaam bij een provincie, een gemeente, een waterschap en het Atelier van de Rijksbouwmeester.
De eerste drie werkgroepen werkten de eerste drie acties uit van het Manifest klimaatbestendige stad, namelijk de stresstest (actie 1), de adaptatiestrategie (actie 2) en doorwerking (actie 3). Deze uitvoering begon op de Manifestatie klimaatbestendige stad van 3 oktober 2013. De vierde werkgroep richtte zich op het thema waterrobuust (her)ontwikkelen en begon op gezamenlijk initiatief van DPNH en het IPO en in samenwerking met VNG en Unie van Waterschappen. Hiervoor zijn in de periode oktober 2013 tot maart 2014 verschil- lende werksessies in kleiner en groter verband georganiseerd. De werkgroep heeft drie instrumenten aangemerkt als goed bruikbaar: • Gecombineerde schade/slachtofferkaarten voor het hoofd- en
regionaal watersysteem, gemaakt op basis van gegevens die zijn verzameld in het kader van de Richtlijn Overstromingrisico’s. Het zijn signaleringskaarten bij de start van afwegingsproces- sen. De kaarten kunnen worden aangevuld met informatie over waarschuwingstijden/aankomsttijden die vooral relevant is voor slachtofferrisico’s en achterliggende informatie zoals waterdiep- ten, de kans op een overstroming etc.
• Een overzicht van ruimtelijke functies en hun specifieke kwets- baarheidsprofiel.
• Een beslisboom voor afwegingen rondom concrete ruimtelijke initiatieven.
Deze drie hulpmiddelen zijn opgenomen in de Handreiking. Van meet af aan was het de bedoeling er een webbased hulpmiddel van te maken, geplaatst op het Kennisportaal. Gaandeweg bleken Kennisportaal en Handreiking zo sterk samen te hangen dat beslo- ten is om er één samenhangend geheel van te maken. Binnen het Kennisportaal wordt de benaderingswijze gehanteerd van Simon
Sinek’s Golden Circle: why, how, what. Gecombineerd met de stres- stest, strategie en doorwerking werd dat ‘weten, willen en werken’. Deze termen bleken al snel goed te werken in de communicatie met bestuurders en professionals.
Hieronder staat een toelichting van de onderdelen van de Handreiking:
Weten
• Voor lokale basisinformatie wordt de Klimaateffectatlas van KNMI, Alterra-WUR, DHV en Deltares aangeboden. Deze atlas is gemaakt op initiatief van de provincies. De door Deltares op basis van de Europese Richtlijn Overstromingsrisico’s (ROR)- gegevens gemaakte gecombineerde schade/slachtofferzoneringskaarten (regionaal- en hoofdwater systeem, inclusief buitendijks) zijn ook in deze atlas opgenomen. Geselecteerde kaarten zijn te downloa- den.
• Dr. F. van de Ven (Deltares) heeft het Handboek stresstest ontwik- keld.
• Er wordt een aantal verdiepingsmodules aangeboden waaronder een viewer voor achtergrondkaarten waterrobuust (her)ontwikke- len, een Quickscan MLV tool, 3Di, Wolk, HydroFlood, HitteDroog- teStressModel en de CliCo-tool waarmee de gebruiker de kosten van ‘niets doen’ kan berekenen.
Willen
• Er wordt een uitgebreide set aan maatregelen aangeboden, gebaseerd op de site GroenBlauweNetwerken. Deze maatregelen zijn verzameld uit diverse bronnen, waaronder de maatrege- lendatabase van DPNH (2011) en een voor dit doel ontwikkelde set maatregelen voor het voorkomen van schade als gevolg van grondwateronderlast. De maatregelen zijn voorzien van zeer uitvoerige informatie en goede voorbeelden. Het is mogelijk selecties te downloaden.
• Tevens worden de kansrijkdomkaart waterrobuust (her)ontwikke- len (Deltares), de Climate Appen en de Gidsmodellen Lagenbena- dering aangeboden.
• Verdiepingsmodules ‘willen’ betreffen de Risicoapplicatie Buiten- dijks (Zuid Holland), TEEB-stad129 en de MLV-tool130 in de volledige
versie.
Werken
• Bij ‘werken’ is het Handboek meekoppelen te vinden. Urhahn en MBDSO hebben een hulpmiddel ontwikkeld waarmee adaptieve maatregelen in de tijd (circa vijftig jaar) kunnen worden gesyn- chroniseerd met sectorale ingrepen in onder meer riool, groen, woningbouw, en energie.
• Daarnaast worden de meegroeiconcepten opgenomen die ten behoeve van de Nationale Visie Kust zijn ontwikkeld.
129 www.teebstad.nl. TEEB staat voor The Economies of Ecosystems and Biodi-
versity.
130De MLV-tool is ontwikkeld door Deltares en HKV. Zie Synthesedocument Water-
7.1.5. Watertoets overleg
De watertoets blijkt in de praktijk een krachtig juridisch instrument om wateropgaven goed te laten landen in ruimtelijke ontwikke- lingen en ingrepen. Gebleken is dat zowel binnen als buiten het Deltaprogramma voor de nabije toekomst behoefte is aan duidelijk- heid op twee punten131:
a. Watertoets en Omgevingswet: hoe kan worden bereikt dat de werking die de watertoets nu in de praktijk heeft, kan worden gecontinueerd onder de vigeur van de Omgevingswet. De huidi- ge vorm van de watertoets verdraagt gaat namelijk niet zonder meer samen met met de systematiek van de Omgevingswet. b. Watertoets en klimaatadaptatie: hoe kan worden bereikt dat kli-
maatadaptatie in de uitvoeringspraktijk van watertoetsen goed wordt meegenomen? Klimaatadaptatie speelt bij watertoetsen op dit moment namelijk nog een ondergeschikte rol. Dat moet veranderen, want de watertoets is van groot belang voor het realiseren van de deltabeslissingen.
Ter beantwoording van deze vragen heeft DPNH een ambtelijke ronde tafel georganiseerd met ambtelijke vertegenwoordigers van Unie van Waterschappen, Interprovinciaal Overleg, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, en het ministerie van Infrastructuur en Milieu (inclusief Rijkswaterstaat), DPNH en de programmadirectie Eenvoudig Beter132.